Czym jest i skąd bierze się bolesne parcie na stolec?

Parcie na stolec (łac. tenesmus) to nieprzyjemny i często bolesny stan. Specjaliści uważają, że jest to problem natury zarówno fizycznej, jak i psychicznej.

Bolesna przypadłość

Tenesmus definiuje się jako uczcie pilnej potrzeby wypróżnienia, pomimo braku treści w jelitach. To jeden z najczęstszych symptomów choroby Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejącego zapalenia jelita. Istnieje również podobny stan, dotyczący pęcherza moczowego. Oba zwykle dotykają kobiet, które ogólnie częściej borykają się z problemami tego typu.

Parcie na stolec może być to powodowane nieprawidłowymi sygnałami nerwowymi lub niewielkimi ilościami mas kałowych, zaległymi z powodu zaparć. Jest stanem który może przynosić wiele niepokoju, ponieważ nigdy nie wiadomo kiedy nadejdzie, ani jak długo będzie trwał. U niektórych osób parcie jest stanem przewlekłym, który znika i ponownie się pojawia. Powodowany infekcją, ostrym stresem pourazowym, operacją lub krótkotrwałą chorobą, ma raczej charakter przejściowy.

Należy pamiętać, że parcie na stolec nie jest tym samym co biegunki. W przypadku biegunek mówimy bowiem o zbyt częstym oddawaniu stolca, o nieprawidłowej strukturze (zazwyczaj wodnistej). Parcie na stolec jest potrzebą wypróżnienia, skutkującą jednak niewielkim lub żadnym rezultatem.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Najczęstszą przyczyną parcia na stolec jest IBD (nieswoiste zapalenie jelit) lub choroba Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Uważa się, że częściej dotyka pacjentów z tym ostatnim, co może wynikać z faktu, że powoduje nadwrażliwość odbytnicy.

Poza tymi schorzeniami, parcie na stolec może być wynikiem:

• zespołu jelita drażliwego (IBS),
• niepokoju,
• kolonoskopi lub operacji, która wpływa na jelita,
• infekcji wpływających na jelita/układ pokarmowy (czasami również chorób przenoszonych drogą płciową, np. chlamydii),
• zaburzeń ruchliwości, wpływających na ruchy jelit,
• ciąży,
• czasami PMS lub PMDD,
• popromiennego zapalenia odbytnicy/błony śluzowej odbytnicy,
• ropnia odbytu i odbytnicy,
• raka lub guza okrężnicy, bądź jelita grubego.

Za uczucie parcia odpowiadać może zarówno stan zapalny jelit, jak i dysfunkcja odbytnicy. Niektórzy pacjenci, szczególnie ci cierpiący na IBS, doświadczają „nadwrażliwości odbytniczej”, a więc błędnego przepływu sygnałów pomiędzy jelitami, a mózgiem. Jak wykazało jedno z badań, 64% pacjentów z IBS – szczególnie tych doświadczających mieszanej formy schorzenia (biegunki i zaparcia) – doświadcza tej nadwrażliwości.

Za parcie odpowiedzialny może być również stres, szczególnie u osób z takimi stanami jak IBS czy IBD. Stres ma bardzo duży wpływ na trawienie, z uwagi na ścisłe połączenie pomiędzy mózgiem, a jelitami. Komunikują się one przez nerw błędny, który wysyła sygnały z centralnego układu nerwowego, do układu pokarmowego. Kiedy doświadczamy stresu, układ pokarmowy produkuje lub nie produkuje neuroprzekaźniki (jak serotonina), która wpływają na to, jak się czujemy.

Do czynników ryzyka rozwinięcia się parcia na stolec, należą:

• nieleczona alergia lub nadwrażliwość pokarmowa,
• nieprawidłowa dieta, nasilająca stan zapalny,
• przejściowy silny stres emocjonalny lub fizyczny,
• chroniczny stres,
• historia IBD lub IBS w rodzinie,
• siedzący tryb życia,
• brak lub rzadka aktywność fizyczna,
• zaburzenia odporności,
• przebyty (również w rodzinie) rak okrężnicy lub odbytnicy,
• używki i narkotyki,
• podeszły wiek,
• niektóre leki, które mogą wpływać na zdrowie układu pokarmowego,
• historia nieleczonych chorób przenoszonych drogą płciową,
• zaburzenia rytmu snu,
• zaburzenia równowagi hormonalnej lub zmiany hormonalne (parcie może pojawić się np. podczas ciąży, miesiączki czy menopauzy),
• inne źródła stresu, jak: choroba, brak snu, podróże itd.

Jak objawia się tenesmus? Najczęściej są to:

• nagła potrzeba wypróżnienia, która może pojawić się w każdym momencie, nawet zaraz po opuszczeniu toalety (wtedy próba jest bezskuteczna),
• wielokrotne wypróżnianie w ciągu dnia, z niewielkim efektem,
• ból brzucha i dyskomfort, które ustępują zwykle po wypróżnieniu,
• skurcze jelit i żołądka,
• wysiłek towarzyszący próbie wypróżnienia,
• uczucie niepełnego wypróżnienia (może być to związane z zaparciami),
• lęk i niepokój związane z doświadczaniem stanu tenesmus i wynikające z tego trudności, np.: obniżona jakość życia, kłopoty ze snem, niepewność i nerwowość związana z przebywanie wśród ludzi i nawrotem objawów,
• w zależności od przyczyny parcia, mogą pojawić się również objawy infekcji, jak gorączka,
• jeśli stan ten spowodowany jest nowotworem, może pojawić się również krew w stolcu.

Leczenie konwencjonalne

Diagnozowanie parcia na stolec rozpoczyna się zwykle od wywiadu dotyczącego doświadczanych objawów oraz historii schorzeń żołądkowo-jelitowych. Zalecone zostaną zapewne również badania krwi, kolonoskopia, być może również tomografia komputerowa okrężnicy i odbytnicy.

Do najczęściej stosowanych leków, należą:

• środki przeciwzapalne i/lub immunomodulatory,
• środki przeciwskurczowe, rozluźniające mięśnie gładkie,
• trójcykliczne leki przeciwdepresyjne lub inne selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny bywają stosowane, jeśli parcie powiązane jest ze stresem, lękiem lub IBS,
• leki przeciwcholinergiczne, przyjmowane zwykle przed posiłkami w czasie nasilenia objawów,
• leki przeciwdrgawkowe, stosowane w leczeniu bólu przewlekłego,
• antybiotyki i probiotyki,
• w przypadku bólu i skurczów, czasami rekomendowane jest stosowanie paracetamolu lub ibuprofenu,
• w przypadku silnego bólu (np. u pacjentów z zaawansowanym stadium raka) silne leki, jak np. metadon.

Leczenie parcia u pacjentów w zaawansowanym stadium raka, może być bardzo trudne. Stosowane najczęściej terapie onkologiczne zwykle nasilają bowiem problem. Pacjentom tym ulgę przynoszą czasami niektóre z powyższych leków, odpowiednia dieta i środki zapobiegające biegunkom oraz zaparciom.

Naturalne metody walki z parciem

Jaki metody mogą pomóc nam pokonać tę nieprzyjemną dolegliwość?

• Zarządzanie stresem

Warto wdrożyć w codzienność metody, które pomogą nam poradzić sobie ze stresem – spacery, medytację, prowadzenie dziennika, czytanie, malowanie, sport itd.

W przypadku traumy lub chronicznego stresu, warto skonsultować się ze specjalistą i/lub znaleźć grupę wsparcia, by uzyskać pomóc w poradzeniu sobie z tym stanem. To bardzo ważne, by nie wstydzić się sięgać po pomoc.

Istotnym jest również, by dbać o odpowiednią ilość i jakość snu. Sen ma ogromne znaczenie dla naszego zdrowia i samopoczucia. Starajmy się spać przynajmniej 7-9 godzin, najlepiej w ciemnym, chłodnym pomieszczeniu. Przynajmniej na godzinę przed snem odłóżmy telefon, komputer, wyłączmy telewizor itd. Niebieskie światło które emitują, zakłóca wydzielanie melatoniny, a tym samym ingeruje w nasz cykl dobowy. Pomóc mogą również olejki eteryczne, np. lawendowy, z melisy czy imbiru.

Należy również pamiętać o fizycznym stresie oksydacyjnym. Zrezygnujmy zatem z palenia i ograniczmy inne używki.

• Odpowiednia dieta

Jak czytamy na łamach magazynu Clinical Advances in Gastroenterology, ból brzucha, wzdęcia, zaparcia i biegunka to główne objawy, jakie należy leczyć u pacjentów z IBS i IBD, stosując kombinację leków i diety. Dla osób borykających się z parciem na stolec, bardzo ważna jest dieta zmniejszając stan zapalny jelit. Najczęściej zalecaną jest ta, skierowana dla osób z IBS i IBD.

Najczęstsze wytyczne, to:

• równe proporcje w diecie – po 33% powinny stanowić źródła czystego białka, zdrowych tłuszczów i węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym (w tolerowanych owocach i warzywach),
• stosowanie produktów probiotycznych (kapusta kiszona, kimchi, kombucha, kefir itd.) jeśli nie nasilają objawów,
• stosowanie prebiotyków (banany, owies, miód, czosnek, szparagi), jeśli nie nasilają objawów,
• uwzględnienie w diecie zdrowych tłuszczów (oliwa z oliwek, olej kokosowy, awokado, ghee, masło), należy jednak spożywać je w rozsądnej ilości,
• picie bulionów,
• dodawanie do posiłków takich (najlepiej świeżych) ziół i przypraw, jak: rozmaryn, koper włoski, imbir, mięta, bazylia i kurkuma,
• unikanie przetworzonych ziaren, w szczególności pszenicy,
• unikanie produktów mlecznych, przynajmniej do czasu wykluczenia nietolerancji laktozy,
• spożywanie mniejszych posiłków, które będą mniej obciążać układ pokarmowy.

Zaleca się również rozważenie diety o niskiej zawartości fruktozy, ponieważ cukier ten może przyczyniać się do nasilenia objawów. Znajdziemy ją między w innymi w: produktach zawierających biały cukier, czekoladzie, syropie kukurydziano-fruktozowym, przetworzonych produktach kukurydzianych i ziemniaczanych, miodzie, produktach pszennych (zbożach, chlebie, ciastach, ciastkach), sokach owocowych, napojach gazowanych, sztucznych słodzikach oraz takich owocach, jak: jabłka, gruszki, arbuzy czy winogrona.

Skuteczna może być również dieta eliminacyjna, pozbawiona typowych alergenów (jajek, orzechów, skorupiaków), pikantnych potraw i niektórych zbóż, warzyw i owoców FODMAP.

• Naturalne środki na biegunkę i zaparcia

Kiedy dokucza nam parcie na stolec i biegunka lub zaparcia jednocześnie, warto sięgać po naturalne metody ich łagodzenia.

W przypadku biegunek, warto stosować się do poniższych porad:

• pić dużo wody, by zapobiec odwodnieniu,
• pić herbatę z miodem i imbirem, by ukoić żołądek,
• jeść produkty, które pomogą zagęścić stolec (jak banany czy ryż), wykazano również, że olej lniany skraca czas trwania biegunki,
• zrezygnować lub ograniczyć spożywanie kofeiny i alkoholu,
• unikać jedzenia zbyt dużej ilości niedojrzałych lub przejrzałych owoców,
• ograniczyć tłuste, ciężkostrawne potrawy,
• odpoczywać, starać się skutecznie zarządzać stresem, zaniechać ciężkich treningów.

W przypadku zaparć warto pamiętać, by:

• pić dużo wody, która wspomaga działanie błonnika,
• świeży sok z cytryny lub ocet jabłkowy działają pobudzająco na jelita,
• świeże soki owocowe i wodę kokosową, ponieważ wspomagają trawienie,
• sok z aloesu (pity 3 razy dziennie, pół szklanki), działa nawilżająco i pomaga złagodzić zaparcia,
• jeść produkty bogate w błonnik, pomagające zwiększyć masę stolca (np.: gotowane warzywa, śliwki, figi, nasiona chia, orzechy, siemię lniane),
• jeść mniejsze, dobrze zbilansowane posiłki,
• stosować suplementy magnezu lub oliwkę magnezową, ponieważ pomagają zapobiegać skurczom mięśni i ułatwiają przesuwanie się masom kałowym,
• olejek eteryczny z mięty pieprzowej wpływa kojąco na żołądek i często łagodzi objawy IBS (należy pamiętać, że musi być to olejek przeznaczony do stosowania wewnętrznego),
• niektóre zioła, jak imbir, korzeń lukrecji czy wiąz, pomagają złagodzić stan zapalny jelit i niestrawność.

Warto zaznaczyć, że osoby borykające się z IBS mogą doświadczać nasilenia objawów, przy spożywaniu dużej ilości błonnika. Warto więc obserwować organizm by ocenić, jaka jego ilość jest dla nas optymalna.

Ponadto należy zwrócić uwagę na odpowiednią higienę, jeśli cierpimy na chorobę hemoroidalną. Do mycia należy wybierać naturalne, pozbawione chemikaliów i aromatów kosmetyki. Jeśli to możliwe, po każdym wypróżnieniu myjmy się, nie wycierajmy. Pamiętajmy również o tym, że osuszanie powinno być delikatne – raczej dotykajmy odbytu, niż go pocierajmy. Pomocne mogą okazać się również kremy i maści, łagodzące te dolegliwości.

• Ćwiczenia

Jak wykazało badanie z 2011 roku opublikowane w American Journal of Gastroenterology, zwiększona aktywność fizyczna łagodzi objawy IBS i poprawia jakość życia. Pomaga również zmniejszyć objawy depresyjne, lek oraz objawy związane ze stresem.

Warto zadbać o aktywność fizyczną, trwającą przynajmniej 30-60 minut dziennie. Poranna aktywność może pomóc w wypróżnianiu.

• Suplementy

Niektóre suplementy mogą być szczególnie przydatne w walce IBS/IBD:

• probiotyki (50-100 mld jednostek dziennie), które pomagają w zasiedlić jelita zdrowymi bakteriami,
• enzymy trawienne (przed każdym posiłkiem), zmniejszające niestrawność poprzez regulację kwasu żołądkowego i wchłanianie składników odżywczych,
• olej rybny omega-3 (1000 mg dziennie), pomaga zmniejszyć stan zapalny w przewodzie pokarmowym,
• zioła adaptogenne, które pomagają zmniejszyć skutki stresu oraz zaburzenia równowagi hormonalnej,
• l-glutamina w proszku (5 g, 2 razy dziennie), wspomagająca naprawę przewodu pokarmowego, co jest szczególnie ważne dla osób chorujących na zespół nieszczelnego jelita oraz mających przewlekłą biegunkę.

Środki ostrożności

Jeśli objawy parcia na stolec stają się na tyle poważne, że istotnie wpływają na jakość życia, nawracają i nie reagują na leczenie, należy skonsultować się z lekarzem.

Konsultacji wymaga szczególnie pojawienie się takich objawów, jak:

• krwawe stolce,
• silny ból brzucha,
• objawy infekcji, jak: gorączka, dreszcze, ból całego ciała,
• utrzymujące się nudności i wymioty (mogące prowadzić do odwodnienia),
• długotrwała utrata apetytu,
• utrata masy ciała.

Źródła:

https://draxe.com/health/tenesmus/

https://www.mountsinai.org/health-library/symptoms/tenesmus

https://www.medicalnewstoday.com/articles/318583

Opracowała Ewa Wysocka