Większości z nas biegunka zdarzyła się przynajmniej kilka razy w życiu. Objawia się bólem brzucha, nadmiernym wypróżnianiem i luźnym stolcem. Choć może to wydawać się mało prawdopodobne, jest jednym z mechanizmów obronnych organizmu. Pomaga usunąć szkodliwe substancje z przewodu pokarmowego, zanim spowodują kolejne problemy.
Jak przebiega biegunka?
Ostra forma biegunki trwa zwykle do 1-2 tygodni i najczęściej towarzyszy stanom chorobowym oraz zatruciom pokarmowym. Przewlekła biegunka utrzymuje się dłużej niż kilka tygodni i ma tendencję do znikania oraz ponownego pojawiania się, w zależności od diety i stylu życia (m.in. poziomu stresu z jakim się mierzymy czy stanem układu odpornościowego).
Jak pokazują badania, przewlekła biegunka dotyka ok. 3% osób, które podróżują do krajów rozwijających się (jest to tzw. biegunka podróżnych).
Ostra biegunka jest zwykle znacznie łatwiejsza do pokonania. Inaczej sprawa mieć się może z jej przewlekłym wcieleniem. Bez podjęcia odpowiednich kroków może prowadzić do odwodnienia i niedoboru składników odżywczych. Zwykle towarzyszy ona chorobom trawiennym, takim jak: zespół jelita drażliwego, choroba Leśniowskiego-Crohna, SIBO i wrzodziejące zapalenie okrężnicy.
Do objawów biegunki należą:
- częste wypróżnienia,
- luźne lub wodniste stolce,
- bóle brzucha, skurcze, wzdęcia,
- czasami mdłości i wymioty,
- utrata apetytu i/lub utrata wagi,
- zwiększone pragnienie, wynikające ze zwiększonej utraty wody,
- możliwe objawy gorączki (w zależności od powodów biegunki),
- objawy odwodnienia: osłabienie, mgła umysłowa, rozstrojony żołądek, zawroty głowy, zmiany ciśnienia krwi.
Co powoduje biegunkę?
Biegunka to naturalna reakcja na odwodnienie, infekcje lub toksyny, które muszą zostać usunięte z układu pokarmowego. Jej powodem mogą być bakterie, pasożyty, alergie i nietolerancje pokarmowe lub inne drobnoustroje. Niestety w jej przebiegu może dojść do pogłębienia odwodnienia i choroby. Wynika to ze zbyt szybkiej utraty minerałów, w tym elektrolitów.
Najczęstsze przyczyny występowania biegunki u dorosłych to:
- infekcja bakteryjna, którą można zarazić się od innej osoby lub w wyniku kontaktu z zanieczyszczoną powierzchnią,
- SIBO/zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego, czyli brak równowagi między dobrymi i złymi bakteriami w jelicie cienkim, skutkujący niemożnością odpowiedniego strawienia i wchłaniania składników odżywczych,
- alergie pokarmowe – jak uważają eksperci, nietolerancja laktozy to jeden z najczęstszych powodów (szczególnie przewlekłej) biegunki, zarówno u dorosłych jak i dzieci,
- picie skażonej wody, która może zawierać pasożyty, bakterie itd.,
- zatrucie pokarmowe, wywołane spożyciem pokarmu skażonego szkodliwym drobnoustrojem,
- odwodnienie wynikające z nieprzyjmowania odpowiedniej ilości płynów lub jej zbyt dużej ilości,
- słabe trawienie i związane z tym stany, takie jak m.in.: zespół jelita drażliwego, choroba zapalna jelit lub takie schorzenia autoimmunologiczne jak choroba Leśniowskiego-Crohna,
- przejedzenie lub zbyt szybkie wypicie zbyt dużej ilości płynów,
- zjedzenie zbyt dużej ilości niedojrzałych lub przejrzałych owoców,
- spożywanie zbyt dużej ilości tłustego, trudnego do strawienia jedzenia,
- zbyt duże ilości kofeiny lub alkoholu, mogące prowadzić do odwodnienia,
- stres i niepokój,
- skutki uboczne przyjmowania niektórych leków, szczególnie zobojętniających. Jak uważają naukowcy, środki te są najczęstszą przyczyną biegunki powiązanej z lekami, ponieważ zawierają magnez który może rozwadniać stolec. W przypadku refluksu żołądkowego, najlepiej zająć się podstawową przyczyną niestrawności, a w razie potrzeby sięgać po leki o obniżonej zawartości magnezu,
- inne suplementy lub leki, np.: antybiotyki, chinidyna, laktuloza czy kolchicyna. Zadziałać w ten sposób może również przyjmowanie zbyt dużej ilości witaminy C i magnezu, w formie suplementu.
Najczęstszymi przyczynami biegunki u dzieci i niemowląt są:
- rotawirus znany jako wirusowe zapalenie żołądka i jelit lub grypa żołądkowa – to najczęstsza przyczyna biegunki u dzieci poniżej 2. roku życia (może jednak dotyczyć też dorosłych),
- alergie pokarmowe, w tym nietolerancja laktozy, na orzeszki, jajka itd.,
- reakcje na mleko modyfikowane, a czasami na mleko matki,
- zbyt mała ilość płynów lub spożywanie ich zbyt dużo (np. soków),
- infekcje bakteryjne – jak wykazały badania, dzieci przebywające w żłobkach i przedszkolach są nimi bardziej zagrożone, ze względu na częstszy kontakt z zabrudzonymi powierzchniami i zabawkami,
- antybiotyki.
Należy oczywiście pamiętać, że luźne stolce u dzieci i niemowląt są normalną sprawą. Dotyczy to również, większej niż u dorosłych, częstości wypróżnień oraz ich różnych kolorów stolca. Należy jednak skontaktować się z lekarzem, jeśli biegunka trwa dłużej niż kilka dni, a także jeśli zaobserwujemy objawy odwodnienia: mniej mokrych pieluszek, płacz bez łez, suchość w jamie ustnej, zapadnięte oczy, ospałość, nietypowy zapach trzech lub więcej stolców, krew w stolcu, krew z odbytu, ciężka biegunka.
Dzieci z biegunką mogą mieć również gorączkę, być kapryśne i odmawiać jedzenia.
Leczenie konwencjonalne
Lekarze zalecają zwykle przyjmowanie leków przeciwbiegunkowych. Zwykle szybko zatrzymują one objawy biegunki, choć niekoniecznie są najbezpieczniejszym wyborem. Biegunka jest naturalnym sposobem organizmu do pozbycia się toksyn i drobnoustrojów. Dlatego zatrzymanie tego procesu może mieć szkodliwe konsekwencje. Jeśli postać biegunki nie jest ciężka, niektórzy specjaliści rekomendują przeczekanie, pamiętając o odpowiednim nawodnieniu i lekkostrawnej diecie.
W przypadku przewlekłej biegunki, lekarz może zalecić dietę eliminacyjną, by zidentyfikować pokarmy które mogą sprawiać problemy. Zwykle unika się w jej trakcie np. produktów mlecznych. Po pewnym czasie produkty włącza się stopniowo do diety, obserwując czy objawy nawracają.
Naturalne sposoby walki z biegunką
Jakie domowe środki mogą pomóc poradzić sobie z biegunką?
- Odpowiednia dieta
To co jemy kiedy borykamy się z biegunką, ma ogromny wpływ na jej przebieg.
Co należy spożywać?
Niewielkie posiłki. W trakcie biegunki możemy nie mieć apetytu, ponadto nadmierne jedzenie zbytnio obciąża narządy trawienne. Starajmy się jeść lekko, mniejsze porcje, kilka razy w ciągu dnia.
Dieta lekkostrawna. Choć może to brzmieć dziwnie, warto trzymać się produktów o mało wyraźnych smakach – prostych produktów pełnoziarnistych, jabłek, bananów i ryżu, przez pierwsze dni biegunki. Są one przyjazne dla naszego układu pokarmowego i dostarczają nieco błonnika, co pomoże zagęścić stolec.
Olej lniany. Wykazano, że skraca czas trwania biegunki.
Owoce i warzywa. Zapewniają wodę, elektrolity i błonnik. By wspomóc trawienie, warto zrobić koktajl, smoothie i warzywa ugotowane na parze. Należy obserwować objawy, by nie pogorszyły się np. od nadmiernej ilości naturalnego cukru.
Surowy miód i imbir. Niewielka ilość miodu i imbiru dodana do ziołowej herbatki, pomaga niektórym osobom złagodzić objawy żołądkowe i zmniejszyć podrażnienie.
Czego unikać kiedy walczymy z biegunką?
Konwencjonalnego nabiału. Może być trudny do strawienia i nasilić objawy biegunki. Jednakże takie produkty jak kefir czy jogurt naturalny, mają wysoką zawartość probiotyków które wspomagają funkcjonowanie jelit.
Potencjalnych alergenów. Ponieważ biegunka może być wywołana nietolerancjami i alergiami pokarmowymi, należy unikać takich produktów jak: orzechy, gluten czy skorupiaki.
Przetworzonych olejów i tłuszczów. Zbyt duża ilość tłuszczów może zaburzyć pracę żołądka i pogorszyć objawy biegunki. Unikajmy więc: rafinowanych olejów roślinnych, fast foodów, śmieciowego jedzenia, przetworzonego mięsa i smażonych potraw.
Dodanego cukru i sztucznych słodzików. Cukier to doskonałe środowisko dla rozwoju bakterii, często osłabia tez układ odpornościowy i pokarmowy.
Kofeiny. Może stymulować mięśnie w przewodzie pokarmowym, zwiększając częstotliwość skurczów i wypróżnień.
Gazowanych napojów słodzonych.
Alkoholu.
Potencjalnej żywności z węglowodanami FODMAP. Dotyczy to sytuacji, w której objawy się pogarszają. Na różne osoby działają różne produkty, jednak do problematycznych pokarmów należą: gruszki, owies, rośliny strączkowe, pszenica, kukurydza, soja, ziemniaki i otręby.
- Nawodnienie
Nawodnienie jest kluczowe w przebiegu biegunki. By zapobiec odwodnieniu należy wypijać ok. 500 ml płynów, co godzinę. Mogą być to buliony, herbatki ziołowe i oczywiście woda wodorowa.
Możemy spróbować również: wody kokosowej, świeżych soków warzywnych lub domowych lodów owocowych. Ważne jednak, by nie spożywać płynów za dużo lub zbyt szybko, szczególnie jeśli widzimy że nasila to objawy biegunki. Obserwujmy również swoje pragnienie i kolor moczu. Jeśli nie musimy chodzić do toalety zbyt często, a mocz robi się ciemnożółty, powinniśmy wypić więcej. Prawidłowy kolor moczu to jasnożółty, powinniśmy też odczuwać normalne pragnienie.
- Odpoczynek
Kiedy walczymy z biegunką powinniśmy unikać wysiłku fizycznego. Możemy czuć się osłabieni, mieć problemy ze snem, cierpieć na zawroty głowy. Dajmy ciału czas na regenerację poprzez odpowiednią ilość snu, zwolnienie obrotów i obniżenie stresu.
- Suplementy
Niektóre suplementy mogą pomóc w poprawie ogólnego stanu jelit i układu pokarmowego. Dzięki nim składniki odżywcze łatwiej się przyswajają, a dolegliwości ze strony żołądka zmniejszają się.
Probiotyki (50 mld jednostek dziennie). Pomagają zwalczyć infekcje i ponownie zasiedlić jelita dobrymi bakteriami. Znajdziemy je zarówno w sfermentowanej żywności, jak i suplementach.
Enzymy trawienne (2 przed każdym posiłkiem). Wspierają wchłanianie składników odżywczych.
Sproszkowana glutamina (5 g, 2 razy dziennie). Glutamina to aminokwas, który pomaga w naprawie przewodu pokarmowego. Znajdziemy ją w bulionie kostnym oraz suplementach.
Sok z aloesu (1/2 szklanki, 3 razy dziennie). Aloes łagodzi podrażnienia nabłonka układu pokarmowego i jest lekkostrawny.
Surowe kiełkujące nasiona lnu lub chia (2-3 łyżki dziennie). Rozpuszczalny błonnik znajdujący się w nasionach może pomóc zagęścić stolec i zmniejszyć biegunkę.
- Olejki eteryczne
Jak wykazały badania, olejek z mięty pieprzowej może zmniejszyć zapalenie jelit i złagodzić zmiany w przewodzie pokarmowym. Wpływa tym samym na zmniejszenie luźnych stolców. Olejek ten posiada aktywne składniki (m.in. mentol i monoterpenę), mające właściwości przeciwskurczowe. Wynika to ze zdolności blokowania kanałów wapniowych w mięśniach gładkich jelit. Pomaga to złagodzić skurcze, częste wypróżnianie i bóle.
Jeden z przeglądów pokazał, że 8 z 12 kontrolowanych badań placebo dowiodło istotnego statystycznie wpływu olejku z mięty pieprzowej, w porównaniu z produktami placebo. Niektóre badania wykazały, że stosowanie go wydaje się najskuteczniejsze w łagodzeniu bólu brzucha, w przebiegu biegunki u osób z zespołem jelita drażliwego. To ważne szczególnie z uwagi na fakt, że schorzenie to ma wiele powodów i jest trudne w terapii. W jednym z badań z udziałem 74 pacjentów z zespołem jelita drażliwego, po 6 tygodniach stosowania olejku 3 razy dziennie, bóle brzucha i ogólna jakość życia znacznie się poprawiły, w porównaniu do grupy placebo.
Jak pomóc dzieciom i niemowlętom?
Niemowlęta są szczególnie podatne na odwodnienie, które często towarzyszy biegunce. Częściej też cierpią na nią z powodu alergii lub chorób, ponieważ ich układ odpornościowy nie jest całkowicie rozwinięty. Szacuje się, że 3% niemowląt ma alergię na białka znajdujące się w nabiale. Wskazywać na to mogą takie objawy jak: wymioty, wysypka i biegunka. Jednak podawanie leków przeciwbiegunkowych niemowlętom i małym dzieciom nie jest bezpieczne.
Co należy więc robić?
- Podajemy dziecku więcej płynów niż zwykle. Niech będzie to mleko lub woda, słodzone soki mogą pogorszyć sytuację.
- Zaleca się podawanie źródeł elektrolitów, których zasoby zostają uszczuplone w przebiegu biegunki (szczególnie sód).
- Podawajmy probiotyki – kefiry, jogurty naturalne, suplementy. Pomogą przywrócić zdrowe bakterie w przewodzie pokarmowym i złagodzić zaburzenia trawienia.
- W przypadku podrażnienia skóry i wysypki pieluszkowej, należy często zmieniać pieluszki. Ważne by robić to delikatnie, z użyciem myjki i ciepłej wody (nie chusteczek myjących). Pozwólmy skórze wyschnąć i nałóżmy maść ochronną.
Biegunka powinna ustąpić w ciągu 1-3 dni, jeśli nie należy skonsultować się z lekarzem pediatrą.
Środki ostrożności
Zanim sięgniemy po lekarstwa na biegunkę, warto spróbować naturalnych środków na złagodzenie jej objawów. Pamiętajmy jednak, że choć bardzo nieprzyjemna, biegunka ma chronić nasz organizm przed działaniem niebezpiecznych drobnoustrojów. Należy jednak obserwować objawy i skontaktować się z lekarzem jeśli:
- występuje dłużej niż kilka dni u małych dzieci, niemowląt i osób starszych,
- jeśli występuje niedowaga,
- jeśli cierpimy na inne problemy zdrowotne,
- występuje krew lub śluz w stolcu,
- mamy gorączkę,
- cierpimy na zawroty głowy,
- czujemy się osłabieni i zdezorientowani.
Należy zwracać szczególną uwagę na odpowiednie nawodnienie.
Źródło:
https://draxe.com/how-to-stop-diarrhea/
Opracowała Ewa Wysocka