Toczeń/toczeń rumieniowaty układowy (TRU/LE/lupus) to przewlekła choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy atakuje własne tkanki i narządy. Szacuje się, że na całym świecie cierpi na nią ok. 5 mln osób. W jej przebiegu utrzymuje się wysoki stan zapalny, który niekorzystnie wpływa niemal na każdy układ naszego ciała. Bywa bardzo trudny do zdiagnozowania, ponieważ objawia się podobnie do takich chorób jak: fibromialgia, borelioza czy problemy z tarczycą.
Niektórzy pacjenci chorujący na toczeń borykają się z bardzo poważnymi i obciążającymi objawami, inni zaś mogą prowadzić normalne życie. Choroba ta przechodzi czasami w epizody zaostrzenia objawów (zmęczenia, bólu stawów, bólów głowy, bezsenności, wysypki, problemów z przewodem pokarmowym), po których następuje zwykle czas remisji. Niestety wiele osób choruje latami, zanim właściwa diagnoza zostanie postawiona. To wiąże się nie tylko z cierpieniem niewiadomego pochodzenia, ale też zazwyczaj stosowaniem ogromu leków – np. na problemy z tarczycą, kortykosteroidów, czy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) – które jednak na dłuższą metę nie pomagają. Jak w przypadku większości przewlekłych dolegliwości, poszukiwanie choćby chwilowej ulgi staje się ważniejsze, niż możliwość doświadczania efektów ubocznych.
Skąd się bierze toczeń i jak się objawia?
Toczeń/toczeń rumieniowaty układowy to układowa choroba tkanki łącznej, w przebiegu której układ odpornościowy atakuje własny organizm.
Wciąż trwa dyskusja na temat tego, co jest konkretną przyczyną rozwijania się tej choroby. Uważa się jednak, że znaczenie ma tutaj zarówno genetyka, jak i styl życia, wirusy, zaburzenia równowagi hormonalnej, problemy trawienne czy stres.
Do czynników ryzyka należą:
- obciążenie genetyczne, historia tocznia lub innych chorób autoimmunologicznych w rodzinie,
- płeć – kobiety stanowią 90% chorujących na toczeń,
- wiek – kobiety w wieku rozrodczym (15-45 lat) są bardziej narażone, tylko w 1 na 15 przypadków pojawia się u osób po 50 r. ż.,
- rasa – afroamerykanie, azjaci i Indianie są zagrożeni 2-3 razy bardziej, niż przedstawiciele rasy białej,
- niewłaściwa dieta i deficyt składników odżywczych,
- problemy układu pokarmowego, w tym zespół nieszczelnego jelita,
- nadwrażliwości i alergie pokarmowe,
- ekspozycja na toksyczność,
- historia zakażeń i innych chorób autoimmunologicznych.
Objawy tocznia związane są zarówno ze stanem zapalnym, jak i z powodu pogłębiające się stresu. To jeden z powodów, dla których diagnozowanie tego schorzenia jest tak trudne. Toczeń może skutkować też uszkodzeniem nerwów rdzenia kręgowego i zapaleniem mózgu, a sama walka z nim jest bardzo uciążliwa. Dlatego niemal każda chorująca osoba boryka się też z psychologicznymi i psychicznymi objawami choroby: lękiem, depresją, bezsennością, zaburzeniami i utratą pamięci.
Do typowych objawów należą:
- bóle stawów,
- bóle mięśni,
- sztywność, opuchlizna i obrzęk,
- chroniczne zmęczenie,
- bóle głowy,
- duszności i bóle w klatce piersiowej,
- wysypki i oparzenia słoneczne,
- gorączka,
- niepokój,
- bezsenność,
- depresja,
- suche oczy,
- zaburzenia widzenia,
- rany i owrzodzenia jamy ustnej oraz nosa,
- osłabienie,
- anemia,
- zmieszanie,
- utrata pamięci,
- powikłania obejmujące podwyższone ryzyko: nadciśnienia, chorób serca, infekcji, uszkodzenia płuc, uszkodzenia nerek, drgawek i udaru mózgu.
Leczenie tradycyjne
Na etapie diagnozowania, wykonuje się badania krwi, by sprawdzić obecność specyficznych przeciwciał.
Leczenie tocznia, przynajmniej w początkowej fazie, polega zwykle na testowaniu działania różnej kombinacji leków, wraz ze zmianami w stylu życia. Choć bywa to konieczne, nie jest wolne od ryzyka mnogości skutków ubocznych, wyczerpania i niepokoju, uzależnienia od leków i zwiększenia ryzyka rozwoju innych problemów zdrowotnych.
Jakie farmaceutyki są najczęściej stosowane do walki z toczniem?
- Leki immunosupresyjne
Środki te mają za zadanie trzymać w ryzach stan zapalny i nadreaktywność układu odpornościowego. Pomimo zdolności do łagodzenia bólu i zapalenia, zmniejszają też zdolność organizmu do zwalczania infekcji oraz wirusów. Niektórzy specjaliści uważają nawet, że środki te mogą zwiększyć zagrożenie rozwojem nowotworów. Do niepożądanych efektów ich stosowania należą również: problemy z nerkami i pęcherzem, uszkodzenie płuc, zaburzenia miesiączkowania, wypadanie włosów, alergiczne zapalenie wątroby, zapalenie trzustki oraz zwiększenie wrażliwości na słońce.
- Leki przeciwreumatyczne
Zawierające zwykle hydroksychlorochinę, stosowane są w przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów, dziecięcego zapalenia stawów, niektórych objawów tocznia i innych chorób autoimmunologicznych.
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne
Leki te często stosowane są w przypadkach bólów stawów, mięśni i głowy oraz tkliwości. Mogą niestety uzależniać, a także powodować uszkodzenie nerek i wątroby.
- Leki steroidowe
Stosowane by zmniejszyć ból, obrzęk, wysypkę i stan zapalny. Do objawów ubocznych ich stosowania należą: zaburzenia gospodarki hormonalnej, wahania nastroju, opuchlizna twarzy, trądzik, przybieranie na wadze, a także zwiększone ryzyko utraty masy kostnej oraz zaburzeń nastroju, tj.: drażliwość, bezsenność, depresja i pobudliwość.
- Leki na nadciśnienie i antykoagulanty
Przyjmowane by zmniejszać problemy z krzepnięciem krwi i zmianami ciśnienia krwi. Działania niepożądane towarzyszące ich stosowaniu, to m.in.: zwiększone krwawienie, osłabienie, problemy z sercem i niskie ciśnienie.
- Leki hormonalne
Bywają stosowane w celu regulacji hormonów i zwalczania skutków ubocznych przyjmowania innych leków. Mogą jednak prowadzić do przyrostu masy ciała, problemów z krzepnięciem krwi, a w niektórych wypadkach do zwiększenia ryzyka wystąpienia endometriozy.
Naturalne metody wspierające walkę z toczniem
Jakie naturalne środki łagodzące mogą okazać się przydatne dla pacjentów z toczniem?
- Odpowiednia ochrona i regeneracja wrażliwej skóry
Badania pokazują, że 90% pacjentów z toczniem boryka się z wysypką i zmianami skórnymi, w tym takimi które pokrywają policzki i nos. U niektórych pojawiają się również czerwone, łuszczące się i swędzące zmiany, które są bardzo wrażliwe na słońce. Pacjenci mogą zauważyć też, że kiedy jedna „łata” znika, pojawia się kolejna, tworząc coś w rodzaju łuski. Towarzyszy temu zwykle nasilenie takich objawów, jak zmęczenie i ból stawów.
Wysypka toczniowa to efekt stanu zapalnego. Istotne jest chronienie wrażliwej skóry przed podrażnieniami i słońcem, szczególnie jeśli pojawią się zaczerwienienia, wysypka czy pokrzywka. Drażniące mogą okazać się niektóre kosmetyki i środki czyszczące, które zwierają substancje nasilające swędzenie, suchość i zapalenie.
Specjaliści zwracają uwagę na to, by:
- unikać ekspozycji na światło słoneczne w ciągu dnia, szczególnie między 9:00 a 15:00,
- stosować nietoksyczne filtry przeciwsłoneczne z SPF (co najmniej) 50,
- nosić nakrycie głowy i okulary przeciwsłoneczne,
- stosować nawilżacze powietrza w sypialni, by pomóc skórze utrzymać wilgoć,
- unikać gorących kąpieli i pryszniców – dla skóry korzystniejsza będzie letnia woda,
- stawiać na naturalne i organiczne kosmetyki,
- dodawać do kąpieli koloidalną mączkę owsianą która pomoże nawilżyć skórę – po kąpieli warto skórę natłuścić,
- stosować na suchą skórę naturalne mgiełki lub wodę przez cały dzień,
- dbać o dietę bogatą w witaminę E lub przyjmować suplementy,
- unikać antyperspirantów, perfum, zapachowych balsamów i zawierających chemikalia kosmetyków do makijażu.
Kosmetyki naturalne są zwykle łaskawsze dla naszej skóry. Za przykład niech posłuż olej kokosowy, który stanowi doskonałą bazę kosmetyków o szerokiej gamie zastosowań. Należy jednak wybierać produkty wysokiej jakości, a także pamiętać że nie każdy składnik, nawet ten naturalny, jest skuteczny u każdej osoby.
Jak pokazują badania, zbilansowana dieta bogata w nieprzetworzone produkty pomaga kontrolować stan zapalny, który wynika ze złe kondycji jelit. Może również zmniejszyć ryzyko rozwoju chorób serca, zwiększyć siłę i energię, a także zmniejszyć skutki uboczne stosowanych leków.
Dla pacjentów chorujących na toczeń, najlepsze będą:
- surowe warzywa: zmniejszają stan zapalny, pomagają utrzymać zasadowe środowisko, poprawiają trawienie,
- organiczna, nieprzetworzona żywność: zmniejsza ekspozycję na toksyny, pestycydy i syntetyczne dodatki,
- produkty bogate w antyoksydanty: warzywa zielonolistne, czosnek, cebula, szparagi, jagody, awokado – pomogą zapobiec uszkodzeniom wywołanym przez wolne rodniki, naprawić uszkodzenia stawów i zmniejszyć zmęczenie,
- dzikie ryby: dostarczają kwasów tłuszczowych omega-3 łagodzących zapalenie i ból,
- bulion kostny: może złagodzić objawy zapalne i autoimmunologiczne związane z toczniem.
Warto pamiętać również o produktach, których spożywanie pomoże złagodzić podrażnienie i suchość skóry, w tym: orzechy włoskie i migdały, nasiona chia i siemię lniane, olej kokosowy i oliwa z oliwek, awokado, ogórki i melony, herbatki ziołowe, zielona herbata, woda.
- Redukcja stresu
Jak pokazują badania, stres psychiczny i emocjonalny może prowadzić do rozwoju lub zaostrzenia tocznia i innych chorób autoimmunologicznych. Wynika to ze zwiększenia odpowiedzi zapalnych. Ponadto toczeń może powodować zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym, co prowadzi do niepokoju psychicznego i lęku o dużym nasileniu.
Istnieje wiele technik redukcji stresu i technik zarządzania nim, jest więc duża szansa że każdy znajdzie coś dla siebie. Wiele osób czerpie ogromne korzyści z: jogi, medytacji, akupunktury, aromaterapii, prowadzenia dziennika, czytania czy uczestnictwa w grupach wsparcia. Ważnymi kierunkiem może być również psychoterapia, które pozwoli pracować nad niepokojem i stresem pod okiem specjalistów.
- Sen i odpoczynek
Badania opublikowane na łamach International Journal for Clinical Rheumatology wykazały, że 53-80% pacjentów chorujących na toczeń doświadcza zmęczenia, jako jednego z głównych objawów choroby. Dlatego tak ważne jest, by zadbać o dobrej jakości sen w ciągu nocy i odpoczynek w ciągu dnia.
Większość pacjentów powinno przesypiać 8-9 godzin każdej nocy. By zachować energię, niektórzy muszą również korzystać z drzemek w ciągu dnia. Jednym z efektów ubocznych choroby może być również bezsenność, czasami wynikająca ze zwiększonego poziomu lęku, czasami zaś z powodu przesypiania dnia.
By spróbować poradzić sobie ze zmęczeniem, powodowanym toczniem warto:
- trzymać się regularnego harmonogramu snu, by zachować rytm dobowy,
- dbać o to, by w sypialni było nie za ciepło (a nawet chłodno) i możliwe najciemniej – bez źródeł sztucznego światła – na co najmniej 1-2 godziny przed snem,
- po przebudzeniu dawać sobie 10-15 minut na oddech i spokojne obudzenie,
- jeść pełnowartościowe, energetyczne śniadanie,
- ograniczyć lub wyeliminować napoje z kofeiną,
- wykonać rano aktywność, które pomoże zwiększyć tętno,
- postarać się zaplanować dzień tak, by był zorganizowany w sposób dający czas na krótkie przerwy.
Powyższe zasady są oczywiście ogólnymi wskazówkami na to, jak walczyć ze zmęczeniem. Jednak każdy organizm, sytuacja życiowa i poziom zmęczenia są inne, dlatego warto szukać sposobów najlepszych dla siebie w danej sytuacji.
- Ćwiczenia
Zgodnie z badaniem opublikowanym na łamach Journal of the Arthritis Health Professionals Association, regularne ćwiczenia są ważnym elementem łagodzenia objawów tocznia. Obniżają stres, wzmacniają płuca, serce i kości, zmniejszają ból stawów, poprawiają zakres ruchu oraz elastyczność, a także jakość snu.
Badanie przeprowadzone przez hiszpański National Institute of Physical Activity and Sport Science wykazało, że ćwiczenia fizyczne są użytecznym narzędziem do poprawy sprawności układu sercowo-naczyniowego, zmniejszania zaburzeń metabolicznych i zmęczenia, a także jakości życia osób z toczniem.
Ważne jednak, by cykl ćwiczeń rozpocząć powoli i bez nadmiernego wysiłku, ponieważ toczeń może powodować nie tylko zmęczenie, ale też anemię i zaburzenia równowagi elektrolitowej. Należy również pamiętać, że po ćwiczeniach ważny jest też odpowiedni odpoczynek i to, by w niedługim czasie zjeść odpowiedni posiłek.
Uważa się, że dla pacjentów z toczniem korzystne będą 20-30 minutowe ćwiczenia, takie jak: pływanie, aerobik w wodzie, szybki marsz, jazda na rowerze, joga czy pilates.
- Naturalne łagodzenie bólu i stanu zapalnego
Warto skorzystać również z naturalnych metod, które mogą pomóc poradzić sobie z bólem i zapaleniem:
- olejki eteryczne i aromaterapia: olejek z: kadzidła który zmniejsza stan zapalny (3 razy dziennie, po 3 krople, w wodzie, miodzie lub formie kapsułki), kocanki (wspiera układ nerwowy, należy stosować wewnętrznie lub w okolicy karku), lawendy i geranium (wspierają walkę ze stanami zapalnymi skóry, 3 krople dodać do oleju bazowego i wcierać w skórę), imbiru (pomaga przy problemach trawiennych, 3 krople, 2-3 razy dziennie wewnętrznie),
- chiropraktyka: może pomóc w przypadku bólów kręgosłupa, głowy, pleców i stawów,
- joga i rozciąganie: według naukowców z John Hopkin’s University joga zwiększa świadomość ciała i uważność, niektóre badania sugerują również że może pomóc zmniejszyć mediatory zapalne, w tym białko C-reaktywne i interleukinę-6. Poprawia również elastyczność i zakres ruchów, mogąc złagodzić ból stawów,
- sól magnezowa: dodana do (niezbyt gorącej) kąpieli pomoże złagodzić ból i sztywność oraz stan zapalny,
- akupunktura: badania wykazują, że akupunktura może być skutecznym narzędziem łagodzącym ból, porównywalnym ze stosowaniem opioidowych środków przeciwbólowych – jednak bez niebezpiecznych konsekwencji,
- masaż: może zmniejszyć sztywność mięśni, obrzęk i ból oraz napięcie emocjonalne,
- medytacja: pomaga radzić sobie z napięciem i chronicznym bólem.
Należy pamiętać, że przewlekły stan zapalny jest niebezpieczny, niosąc za sobą dodatkowe ryzyko. Dlatego ważne jest, by starać się utrzymywać go możliwie w ryzach. Nie wolno samodzielnie odstawiać środków przepisanych przez lekarzy, a taki zamiar powinien być zawsze konsultowany.
- Suplementy
Wśród suplementów które mogą pomóc zmniejszyć deficyty składników odżywczych, a także zmniejszyć stan zapalny, znajdują się:
- DHEA: hormony które mogą pomóc złagodzić objawy, zaleca się przyjmować 200 mg, jednak tylko pod nadzorem lekarza,
- olej z omega-3: (EPA/DHA) badanie z 2016 roku na samicach myszy wykazało, że spożywanie DHA zatrzymało objawy tocznia wywołane przez krystaliczną krzemionkę, o 96%,
- witamina D3: wspiera odporność i łagodzi objawy depresyjne, jest też ważna dla równowagi hormonalnej i zdrowia kości,
- MSM: naturalny środek przeciwzapalny, może znacznie złagodzić objawy ze strony układu pokarmowego, zaleca się przyjmowanie 2000-8000 mg dziennie,
- kurkuma: wykazuje działanie podobne do sterydów jeśli chodzi o walkę ze stanem zapalnym i bólem,
- algi: zarówno chlorella jak i spirulina zawierają przeciwutleniacze, poprawiają funkcję wątroby i nerek, a także dostarczają ważnych składników odżywczych.
Słowo na koniec
Należy pamiętać, że toczeń rumieniowaty układowy jest bardzo poważną, autoimmunologiczną chorobą przewlekłą, która może zagrać życiu. Dlatego nie wolno samodzielnie podejmować decyzji o leczeniu lub jego braku, odstawianiu leków, bądź stosowaniu naturalnych środków, np. olejków eterycznych.
Naturalne środki stanowią doskonałe uzupełnienie terapii, pozwalając nierzadko na zmniejszenie objawów i konieczności stosowania innych metod. Nie może to jednak odbywać się bez konsultacji lekarskiej.
Źródła:
https://draxe.com/health/top-5-lupus-natural-treatment-remedies/
Opracowała Ewa Wysocka
