22 stycznia, 2020

Walka z nowotworem jajnika

Rak jajnika dotyka zwykle kobiet między 45. a 70. rokiem życia, choć 15% przypadków występuje przed ukończeniem 50 lat. Ten typ nowotworu złośliwego stanowi 5% wszystkich przypadków raka u kobiet. W Polsce każdego roku choruje około 3500 kobiet. Liczba ta wciąż rośnie.

To niestety bardzo trudne schorzenie, które często nie daje objawów aż do zaawansowanego stadium. Dlatego tak ważna jest uważność i rzetelna profilaktyka.

Czym jest rak jajnika?

Jajniki to narządy wytwarzające oraz uwalniające estrogen i progesteron, umiejscowione po obu stronach macicy. Każdy z nich zbudowany jest z komórek nabłonkowych, ziarnistych i pęcherzykowych – z każdej z nich może powstać zmiana nowotworowa.

Od tego która da początek zmianom, zależy rodzaj nowotworu z jakim przyjdzie zmierzyć się pacjentce.

  • Guzy nabłonkowe. To najczęstszy, bo obejmujący nawet 90% przypadków, typ nowotworu jajnika. Zmiany obejmują zewnętrzną powierzchnię jajników, mogą być niezłośliwe i nie zawsze się rozprzestrzeniają. Graniczne nabłonkowe guzy (np. atypowy proliferacyjny surowiczy nowotwór lub atypowy proliferacyjny nowotwór śluzowy) dotykają zwykle młode kobiety i są zmianami wolnorosnącymi, które nie zagrażają życiu.
  • Guzy komórek rozrodczych. Ich początek przypada na komórki produkujące komórki jajowe. Ten typ nowotworów jajników obejmuje mniej niż 2% przypadków. Rokowania mówią o 9 na 10 pacjentek, które przeżywają co najmniej 5 lat po diagnozie.
  • Guzy ze zrębu jajnika. Powstają ze strukturalnych komórek tkankowych, utrzymujących jajniki i wytwarzających hormony żeńskie. Ten rodzaj zmian dotyczy ok. 1% przypadków i jest zwykle diagnozowany wcześniej, niż inne guzy. Dotyka zwykle kobiet starszych i objawia się często np. nieprawidłowym krwawieniem z pochwy.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Nowotwory to struktury nieprawidłowych komórek, rosnących w niekontrolowany sposób. Jeśli przedostają się do krwiobiegu lub układu limfatycznego i rozprzestrzeniają na inne części, mówimy o przerzutach.

Niektóre z ostatnich badań sugerują, że wiele przypadków raka jajnika może zacząć rozwijać się w jajowodach. Czasami komórki rakowe znajdujące się w jajnikach są efektem przerzutów, np. z okrężnicy czy piersi. Taki przypadek nie jest zwykle klasyfikowany jako rak jajnika. Ten z kolei może rozprzestrzenić się na część układu pokarmowego lub miednicy.

Określono jakie są czynniki ryzyka dla nabłonkowego raka jajników. Choć rzadziej zwiększają zagrożenie guzów ze zrębów i komórek rozrodczych, z pewnością warto zwrócić na nie uwagę:

  • predyspozycje genetyczne,
  • historia raka piersi, jelita grubego lub jajnika w rodzinie,
  • wiek – większość przypadków dotyka kobiety w wieku 50-60 lat,
  • niepłodność,
  • otyłość,
  • palenie,
  • nadużywanie alkoholu,
  • pierwsza (lub jedyna) ciąża po 35. roku życia,
  • brak ciąż,
  • hormonalna terapia zastępcza,
  • wczesne miesiączkowanie,
  • późna menopauza,
  • ekspozycja na niektóre chemikalia, znajdujące się m.in. w: niektórych podpaskach, prezerwatywach, pierścieniach (krążkach) antykoncepcyjnych.

Objawy

Symptomy raka jajnika są na początku zwykle trudne diagnostycznie i słabo zauważalne. Im bardziej rozwija się choroba, tym bardziej przybierają na sile.

Do najczęściej pojawiających się objawów należą:

  • ból miednicy,
  • tkliwość jamy brzusznej,
  • wzdęcia,
  • zaburzenia związane z jedzeniem: nieuzasadnione uczucie sytości, utrata apetytu, czasami utrata masy ciała,
  • zmęczenie,
  • problemy gastryczne: gazy, zaparcia, zgaga, rozstrój żołądka,
  • ból pleców,
  • nieregularne miesiączki,
  • ból podczas stosunku,
  • owłosienie na twarzy lub ciele.

Dodatkowo, w przypadku guzów ziarnistokomórkowych (GCT), czyli rzadko występujących guzów ze zrębu jajnika, mogą pojawić się takie objawy jak:

  • nieprawidłowe krwawienie z macicy,
  • przerost endometrium,
  • tkliwość piersi,
  • nietypowa wydzielina z pochwy,
  • objawy wzrostu stężenia testosteronu (np. zarost),
  • wczesne dojrzewania płciowe, z pojawiającymi się cechami męskimi.

Objawy mogą być inne u każdej kobiety. Różnią się też w zależności od rodzaju zmian, miejsca oraz stadium. Do najwcześniejszych zauważalnych objawów należą zwykle: wzdęcia, obrzęk okolicy brzucha, dyskomfort w obszarze miednicy, uczucie sytości nawet po niewielkim posiłku, częste i nagłe parcie na mocz oraz zmiany w wypróżnianiu.

Ból brzucha bywa mylony z menstruacyjnym (lub po prostu bólem brzucha), z czasem staje się jednak silniejszy i stały.

Diagnozowanie

Jak w przypadku niemal każdego nowotworu, wczesne wykrycie daje większe szansę na przeżycie i wyzdrowienie. Niestety w 70% przypadków zmiany wykrywane są dopiero wtedy, gdy przechodzą już w bardziej zaawansowane stadium i są np. rozsiane w jamie brzusznej. To zmniejsza niestety szansę na powodzenie leczenia.

Nabłonkowe nowotwory jajnika dzieli się na:

  • typ I – obejmujący ok. 25% wszystkich przypadków. Guzy wykryte zostały w I lub II stopniu zaawansowania, a ich wzrost jest powolny,
  • typ II – wykrycie nastąpiło w III lub IV stopniu zaawansowania, a guzy rosną szybko.

Z powodu braku ukierunkowanego badania diagnostycznego, konieczne jest wykonywania badań pomocniczych, które mogą ułatwić postawienie diagnozy. Wykonuje się więc między innymi przezpochwowe badanie USG, które może pomóc dostrzec zmiany. Należy przy tym pamiętać, że mogą się one pojawić u miesiączkujących kobiet i być przy tym niezwiązane z nowotworem. Poza tym stosuje się oznaczenie markera Ca-125. U 70% pacjentek onkologicznych, stężenie okazuje się być podwyższone. I tutaj jednak należy zauważyć, że nieprawidłowy poziom markerów nie musi być jednoznaczny z nowotworem. Poza tym oznaczeniu poddaje się: HE-4, Ca-15-3, Ca 19-9 oraz CEA. Wykonuje się również tomografię komputerową miednicy oraz jamy brzusznej, czasami gastroskopię, kolonoskopię i mammografię – przede wszystkim pod kątem przerzutów.

Trudności diagnostyczne i brak specyficznych badań sprawiają, że nowotwory jajników mogą być chorobą bardzo trudną do wykrycia i leczenia. Bardzo istotna jest współpraca z lekarzami doświadczonymi w walce w tym typem choroby. Wykazano, że wykonanie operacji w ośrodku, który przeprowadza ich ponad 20 rocznie, przez specjalistów wykonujących więcej, niż 10 zabiegów związanych z rakiem jajnika rocznie, ma wpływ na zwiększenie całkowitego czasu przeżycia pacjentki.

Ważne jest również baczne obserwowanie swojego ciała. Szczególną uwagę na ten aspekt powinny zwrócić uwagę te kobiety, które znajdują się w grupie ryzyka.

Leczenie tradycyjne

W przypadku stwierdzenia guza jajnika, pacjentka zostaje zwykle skierowana na zabieg laparoskopii (wprowadzenie cienkiej rurki przez małe nacięcie) lub laparotomii (otwarcie za pomocą skalpela), w celu usunięcia jajnika lub pobrania materiału do badania histopatologicznego. Czasami możliwe jest pobranie materiału z płynu jamy otrzewnej lub opłucnej, bądź z węzłów chłonnych. Jeżeli stwierdzona zostanie zmiana złośliwa, usunięty zostaje również drugi jajnik, macica, węzły chłonne i widoczne ogniska choroby. Jeśli to możliwe – szczególnie u młodych pacjentek – pozostawia się drugi jajnik oraz macicę. Konieczna jest wtedy jednak biopsja.

Po zabiegu niektóre pacjentki poddawane są chemioterapii, ważne jednak by odbyło się to możliwe najszybciej (zwykle w ciągu 4 tygodni od operacji). W przypadku przerzutów do ośrodkowego układu nerwowego, stosowana bywa też radioterapia. Stosuje się również leki ukierunkowane molekularnie, które wymierzone zostają w określone komórki.

Od września 2016 roku, w Polsce refundowany jest lek olaparib, stosowany u pacjentek:

  • chorych na nawrotowego platynowrażliwego zaawansowanego raka jajnika,
  • raka jajowodu lub pierwotnego raka otrzewnej,
  • u których typ histologiczny nowotworu to surowiczy rak jajnika,
  • stopień zróżnicowania jest niski,
  • a także kiedy stwierdzono obecność mutacji BRCA1/2.

Jak pokazały badania, w grupie przyjmującej lek średnia okresu wolnego od postępu choroby wydłużyła się o 11,2 miesiąca, w porównaniu do 4,3 miesiąca w grupie placebo. U pacjentek bez mutacji BRCA czas ten był krótszy (odpowiednio 7,4 miesiąca oraz 5,5 miesiąca), jednak różnica była zauważalna. Większość pacjentek dobrze tolerowała leczenie. Uznaje się również, że leki te mogą zyskać na skuteczności w połączeniu z inhibitorami angiogenezy.

Z kolei na początku 2016 roku, na łamach Lancet Oncology opublikowano badanie, w którym wykazano, że nintedanib ma działanie przeciwnowotworowe u pacjentek z zaawansowanym nowotworem jajnika. Średni czas przeżycia pacjentek przyjmujących ten lek był dłuższy, niż u pacjentek otrzymujących placebo. Jednak w wyniku tej terapii, 42% pacjentek doświadczało poważnych skutków ubocznych. Do tych łagodniejszych należą biegunka czy anemia. Ostatecznie naukowcy doszli do wniosku, że połączenie karboplatyny, paklitakselu oraz nintedanibu, zwiększało szansę na przeżycie pacjentek z zaawansowanym nowotworem jajnika. Terapii tej towarzyszą jednak silne działania niepożądane, dotykające przede wszystkim układu pokarmowego.

Naturalne metody wspierające walkę z rakiem jajnika

Walka z tym trudnym nowotworem wymaga wiele wysiłku. W przebiegu często pojawiają się: nudności, brak apetytu, wzdęcia czy zaparcia.

Jak zadbać o siebie w czasie leczenia?

  • Dbać o odpowiednią ilość błonnika w diecie. By uniknąć zaparć i wzdęć, należy spożywać odpowiednią ilość błonnika. Ważne jednak, by zachować ostrożność, ponieważ jego zbyt duża ilość może pogorszyć objawy. Warto zacząć od ok. 20-30 g dziennie i dostosować ilość do potrzeby.
  • Pić wodę. Nie należy dopuszczać do odwodnienia, szczególnie po ćwiczeniach, w czasie choroby lub wysokiej temperatury/wilgotności powietrza.
  • Ograniczyć używki. Alkohol i kofeina mogą podrażniać układ pokarmowy, nasilając nieprzyjemne objawy.
  • Jeść mądrze. Zbyt obfite i wysokotłuszczowe posiłki mogą być bardzo obciążające. Lepszym rozwiązaniem będzie spożywanie większej ilości mniejszych i łatwiejszych do strawienia posiłków.
  • Zapobiegać zaparciom. W przypadku zaparć należy sięgać po produkty ułatwiające wypróżnienie: sok z suszonych śliwek, nasiona chia, siemię lniane, olej lniany, babkę płesznik, aloes, gotowane warzywa liściaste, woda kokosowa, żywność probiotyczna (np. kefir, kombucha, kiszona kapusta, kimchi). Przydatne mogą okazać się również suplementy magnezu lub błonnika.
  • Łagodzić nudności. W walce z nudnościami przydadzą się: napar imbirowy, olejki eteryczne z imbiru i mięty pieprzowej oraz cytryny, spacery, akupunktura i medytacja.
  • Zadbać o miednicę. Kiedy dokucza ból miednicy, warto spróbować: fizjoterapii, chiropraktyki, ostrożnego rozciągania i ciepłych kąpieli. Zamiar sięgnięcia po suplementy lub nową aktywność, należy zawsze skonsultować z lekarzem.
  • Zarządzać stresem. Już sama diagnoza nowotworu jajnika jest bardzo obciążającym doświadczeniem. Leczenie – szczególnie w zaawansowanym stadium – to ogromne wyzwanie zarówno dla ciała, jak i psychiki. Dlatego tak ważne jest dbanie o odpoczynek i wsparcie ciała oraz umysłu. Jeżeli organizm domaga się więcej snu, należy mu go podarować. Pomocna może okazać się joga, akupunktura i medytacja, czytanie, spacerowanie i słuchanie muzyki. Nieocenioną pomocą może być psychoterapia, która ma szansę pomóc poradzić sobie ze strachem, rozgoryczeniem, smutkiem i zmęczeniem, a także zmianami jakie nastąpiły w życiu.

Czy nowotworom jajnika można zapobiec?

Nie jest do końca jasne, dlaczego dochodzi do rozwoju nowotworów. Nie inaczej jest w przypadku raka jajnika. Choć dziś wiemy już, że istnieją czynniki zwiększające ryzyko zachorowania, odpowiedzi na pytanie dlaczego do niego dochodzi i jak sobie z tym poradzić są wciąż niepełne.

Istnieją jednak sposoby na to, by zwiększyć swoją szansę na ochronienie się, przed rozwojem tego typu nowotworu.

  • Regularne wizyty ginekologiczne

Nie ma obecnie badania przesiewowego, które mogłoby wykazać obecność zmian na wczesnym etapie. Ważne jest więc przeprowadzanie ginekologicznych i proktologicznych badań regularnie. W przypadku historii nowotworów w rodzinie i obciążeń genetycznych, należy poinformować o tym lekarzy.

  • Unikanie ekspozycji na toksyny

Badania skupiające się na wpływie toksyn na zwiększenie ryzyka nowotworu jajnika, nie dały jednoznacznych wyników. Okazuje się jednak, że wyraźnie niebezpieczna może być ekspozycja na talk. Ta zawarta w pudrze substancja chemiczna może wyraźnie zwiększać ryzyko zachorowania na raka jajnika. Jak wykazało jedno z badań opublikowane na łamach Epidemiology, stosowanie talku w okolicy narządów płciowych, może zwiększyć ryzyko raka jajnika o 33%.

Należy unikać więc „talku” lub „talku kosmetycznego” i wybierać produkty które nie zawierają tego składnika – szczególnie jeśli mają być stosowane w okolicach intymnych czy miednicy. Bezpieczną alternatywą dla takich produktów, mogą być m.in.: olej kokosowy, masło shea, soda oczyszczona czy olej z witaminą E.

  • Ograniczenie używek

Jak wykazały badania, osoby pijące znaczne ilości alkoholu lub stosujące wyroby tytoniowe, częściej chorują na nowotwory – w tym jajnika. Ograniczenie alkoholu i tytoniu to jedna z najważniejszych technik prewencyjnych.

  • Badania genetyczne

W przypadku podejrzenia zwiększonego ryzyka zachorowania, lekarze mogą rekomendować wykonanie badań genetycznych, na obecność mutacji. Zagrożenie rakiem jajnika zwiększa tzw. gen raka piersi1 (BRCA1) oraz gen raka piersi2 (BRCA2). Ryzyko to mogą zwiększać również mutacje genów powiązane z zespołem Lyncha. W niektórych sytuacjach – w przypadku pozytywnych wyników na obecność mutacji – zapada decyzja o usunięciu jajników, jako metodzie zapobiegania rozwojowi nowotworu. Decyzję tę podejmuje pacjentka, wraz z lekarzami prowadzącymi, po uwzględnieniu wszystkich za i przeciw tego rozwiązania.

  • Karmienie piersią

Jeśli to możliwe, warto po porodzie karmić dziecko piersią. Eksperci uważają, że z powodu wpływu na profil hormonalny oraz owulację, może to pomóc ochronić kobietę przed rakiem jajnika.

Z tych samych powodów niektóre badania wskazują na tabletki antykoncepcyjne, jako jedną z metod zapobiegawczych rozwojowi nowotworu jajnika.

Uważa się również, że operacja usunięcia macicy (bez wycięcia jajników), może zmniejszyć ryzyko o 30%. Jest to jednak krok podyktowany absolutną koniecznością.

Torbiele jajnika a rak jajnika

Niewielkie, mające ok. 3 cm, torbiele jajników są dosyć częstym zjawiskiem. Występują na przykład u kobiet cierpiących na zespół policystycznych jajników i w większości wypadków są łagodnymi zmianami.

Czujność należy jednak zwiększyć, jeżeli torbiele osiągają wielkość powyżej 6 cm, utrzymują się przez wiele cykli menstruacyjnych, rozwijają się już w dzieciństwie lub po menopauzie. Takie zmiany wykraczają poza normę i choć nie muszą być zmianami złośliwymi, mogą się przyczynić w niektórych wypadkach do ich rozwinięcia.

Słowo na koniec

W przypadku występowania któregoś z powyższych objawów przez dłużej niż kilka tygodni, należy skonsultować się z lekarzem, by poddać się należytej  diagnostyce. Nie zawsze długotrwałe występowanie symptomów związane jest z nowotworem jajnika, nie należy jednak bagatelizować zmian zachodzących w organizmie. Dotyczy to szczególnie tych, które są zupełnie nowe i pojawiają się częściej, niż 12 razy w miesiącu.

Objawy powiązane z nowotworem jajnika powiązane są również z wieloma innymi stanami. Oznacza to, że ich pojawienie się nie musi być wyrokiem, nie może jednak pozostać niesprawdzone.

Źródła:

https://draxe.com/health/ovarian-cancer-symptoms/

https://www.zwrotnikraka.pl/leczenie-raka-jajnika-aktualne-standardy/

http://ptgo.pl/dla-pacjenta/abc-nowotworow-ginekologicznych-slownik/rak-jajnika/

Opracowała Ewa Wysocka

Zapisz się do newslettera

    Zapisz się do newslettera

      Wyślij komentarz

      This site is protected by reCAPTCHA and the Google Privacy Policy and Terms of Service apply.

      The reCAPTCHA verification period has expired. Please reload the page.