Gazy, a nawet wzdęcia, to normalne i prawidłowe funkcje naszego organizmu. Dorosły człowiek wypuszcza gazy 13-21 razy w ciągu dnia.
Choć wzdęcia są częścią procesu trawienia, w miarę gromadzenia się gazów w jelitach mogą powodować dyskomfort i ból. Zazwyczaj uwolnienie gazu daję ulgę, jeśli jednak tak się nie dzieje, a ból się nasila, może być to oznaką poważniejszego stanu. W takiej sytuacji warto sięgnąć po opinię lekarską.
Czym są gazy?
Gazy to uboczny produkt procesu trawienia. Stanowią mieszankę: dwutlenku węgla, azotu, tlenu, wodoru, a czasami również metanu. Same gazy są bezwonne, nieprzyjemny zapach wynika z obecności bakterii w jelicie grubym. Powstają w wyniku połknięcia zbyt dużej ilości powietrza lub jako efekt rozkładania się niestrawionej żywności. Kiedy nam się odbija, pozbywamy się połkniętego powietrza zawierającego tlen, azot i dwutlenek węgla. Kiedy jednak gazy przenoszą się do jelita grubego, zostają wydalone poprzez wzdęcia.
Gdy organizm nie może strawić i wchłonąć całego cukru, skrobi, białek i błonnika, przechodzą one do jelita grubego, gdzie w obroty bierze je flora jelitowa. Skutkuje to powstawaniem gazów – wodorowych, dwutlenku węgla, a czasami metanu. Do powstawania gazów mogą przyczynić się również takie stany, jak nietolerancja glutenu czy laktozy.
Objawy i czynniki ryzyka
Narastającym gazom towarzyszą takie objawy, jak:
- ucisk w żołądku,
- ostre skurcze,
- kłujące bóle,
- dobrowolne lub mimowolne odbijanie,
- dobrowolne lub mimowolne wiatry,
- wzdęcia,
- uczucie bulgotania w żołądku.
Do produktów które mogą powodować gazy należą:
- fasola i rośliny strączkowe,
- cebula,
- brokuły,
- brukselka,
- czerwona kapusta,
- kalafior,
- karczochy,
- szparagi,
- gruszki,
- jabłka,
- brzoskwinie,
- śliwki,
- ziemniaki,
- kukurydza,
- rozpuszczalny błonnik, znajdujący się m.in. w otrębach owsianych, fasoli i grochu,
- pieczywo pełnoziarniste,
- otręby,
- wypieki otrębowe,
- mleko,
- śmietana,
- lody,
- piwo,
- napoje gazowane,
- suplementy błonnika zawierające babkę płesznik,
- sztuczne substancje słodzące,
- alkohole cukrowe, w tym: sorbitol, mannitol, ksylitol, itd.
Jednak dieta to nie jedyny powód powstawania gazów. Istnieją również stany chorobowe, mogące skutkować ich powstawaniem.
- Nietolerancja laktozy. To powszechnie występujący stan, w wyniku którego organizm nie jest w stanie rozłożyć laktozy – cukru znajdującego się w produktach mlecznych. Mamy z nią do czynienia, kiedy w jelicie cienkim przestaje być wytwarzana odpowiednia ilość laktazy – enzymu koniecznego do rozkładu laktozy. Niestrawiona, przemieszcza się do jelita grubego, powodując często gazy, wzdęcia i biegunkę.
- Celiakia. Coraz częściej występują nadwrażliwość na gluten białkowy, powodująca odpowiedź układu odpornościowego w jelicie cienkim. Z czasem może prowadzić do trwałego uszkodzenia nabłonka żołądka, w wyniku czego upośledzone zostaje wchłanianie najważniejszych składników odżywczych. Choroba ta objawiać może się: gazami, biegunką, wzdęciami, zgagą, a także poważniejszymi stanami, jak: anemia, osteoporoza czy osteomalacja (metaboliczna choroba kości).
- Choroba Leśniowskiego–Crohna. To choroba zapalna jelit, mogąca wywoływać: bóle brzucha, ciężką biegunkę, gazy, spadek wagi i niedożywienie. To bolesny i często wyniszczający stan, mogący prowadzić do powstawania potencjalnie zagrażających życiu przetok.
- Wrzody trawienne. Pojawiają się wtedy, gdy w nabłonku jelita cienkiego powstają otwarte rany. Mogą prowadzić do: problemów z trawieniem tłustych potraw, pieczenia i bólu żołądka, zgagi, gazów oraz wzdęć.
- Zespół jelita drażliwego. To przewlekła choroba jelita grubego, powodująca: gazy, biegunkę, zaparcia, bóle brzucha i wzdęcia. Powodowana może być przez nietolerancje takich produktów jak: pszenica, nabiał, rośliny strączkowe, warzywa kapustne, owoce cytrusowe i napoje gazowane. Wymaga długotrwałego leczenia.
- Grypa żołądkowa (wirusowe zakażenie przewodu pokarmowego). Zazwyczaj stan ostry, zapalenie żołądka i jelit często spowodowane przez pasożyty, bakterie lub infekcje wirusowe. Może być to również reakcja na niespożywany wcześniej produkt lub niektóre leki. Typowymi dla tego stanu objawami, są: ból, gazy, skurcze brzucha, biegunka, wymioty i nudności.
- Zapalenie uchyłków. Uchyłki to małe, kieszonkowate uwypuklenia śluzówki jelita grubego. Występuje zwykle po 40. roku życia, kiedy „torebki” te ulegają zakażeniu lub zapaleniu. Choroba ta może objawiać się: gazami, bólami głowy, wymiotami, gorączką, zaparciami i problemami z wypróżnieniem.
- Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO). To stan, który charakteryzuje się nadmierną ilością bakterii w jelicie cienkim, co powoduje zakłócenie trawienia. Osoby cierpiące na SIBO mogą doświadczać przewlekłych gazów, biegunki, utraty wagi oraz upośledzonego wchłaniania składników odżywczych.
Leczenie konwencjonalne
Jeśli mamy problem z przewlekłymi i ciężkimi gazami, warto udać się do lekarza. To ważne, bowiem gazy i wzdęcia bywają objawami towarzyszącymi poważnym stanom chorobowym.
Zazwyczaj diagnostyka odbywa się w oparciu o wywiad, przegląd diety i badania, w tym: badanie krwi, test nietolerancji laktozy i wchłanianie fruktozy, badania przesiewowe pod kątem nowotworu jelita grubego, a w niektórych przypadkach również prześwietlenia górnego odcinka układu pokarmowego.
Odpowiednia terapia może pomóc w walce z gazami, jeśli ich przyczyną jest stan zdrowia. Jeżeli przyczyna jest inna, zwykle otrzymujemy zalecenia dotyczące zmiany diety, stylu życia oraz leki bez recepty. Mogą znaleźć się wśród nich:
- enzymy spożywcze, które mają pomóc w trawieniu cukru z warzyw i fasoli,
- suplementy laktazy, które mają pomóc w rozkładaniu laktozy,
- środki ściągające, przeciwzapalne i złuszczające,
- środki zobojętniające, które mają pomóc rozbić pęcherzyki i pozbyć się gazów,
- antybiotyki, jeśli mamy do czynienia z SIBO lub inną infekcją.
Naturalne sposoby łagodzenia gazów
Po co warto sięgnąć, kiedy dokuczają nam gazy?
- Ocet jabłkowy
Ocet może pomóc złagodzić problemy trawienne, w tym zgagę i refluks, poprzez zwiększenie populacji zdrowych bakterii i kwasu w jelitach.
Wystarczy wlać 2 łyżeczki octu jabłkowego do szklanki wody i wypić tuż przed posiłkiem. Warto wypróbować również napoju nazywanego switchel, który oryginalnie pochodzi z Karaibów i znany był ze swoich niezwykłych właściwości już kilkaset lat temu. Uważa się, że pobudza lepiej niż kawa, dostarcza potas i niezbędne elektrolity, wzmacnia odporność i stymuluje metabolizm (wspomagając odchudzanie), rozgrzewa, oczyszcza z toksyn, wspierając przy tym walkę z problemami trawiennymi. Do szklanki wody dodajemy 1-2 łyżeczki octu jabłkowego oraz sok z (nawet całej) cytryny, 1 łyżkę startego imbiru oraz 1-2 łyżki miodu lub syropu klonowego. Taka mieszanka powinna stać w lodówce przynajmniej 2 godziny przed wypiciem – niektóre źródła podają, że powinno być to nawet 12 godzin. Switchel sporządzony w domu może stać w lodówce nawet 2 tygodnie.
- Olejek goździkowy
Olejek goździkowy pomoże złagodzić gazy, pozbyć się czkawki, a także poradzić sobie z niestrawnością czy chorobą lokomocyjną. Do 250 ml wody wlewamy 2-5 kropli eterycznego olejku goździkowego i wypijamy.
- Aktywny węgiel drzewny
Jeśli cierpimy na bóle spowodowane gazami, warto przyjąć 2-4 tabletki węgla tuż przed jedzeniem i godzinę po nim. Pomoże on złagodzić wzdęcia, gazy i powiększanie się brzucha, eliminując uwięzione w okrężnicy gazy.
- Enzymy trawienne
Enzymy trawienne warto przyjmować w formie kompleksowej. Szukajmy produktów zawierających laktazę która pomoże rozłożyć laktozę, lipazę dla rozłożenia tłuszczów, amylazę by rozłożyć skrobię oraz proteazę by ułatwić trawienie białek. Te z imbirem i miętą pieprzową wspomogą dodatkowo jelita.
- Probiotyki
Suplementy probiotyczne wysokiej jakości zwiększają populację dobrych bakterii w jelitach, dzięki czemu wspomagają prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego. Dzięki zmianom w obrębie flory bakteryjnej, złagodzeniu mogą ulec również gazy. Jak wykazała metaanaliza randomizowanych badań kontrolnych placebo, probiotyki zmniejszają ból, wzdęcia i gazy u pacjentów z zespołem jelita drażliwego. Jednak suplementy to nie jedyne źródło probiotyków. By wspomóc trawienie, warto zadbać o dodanie do menu probiotycznych produktów, w tym: kefiru, jogurtu, kimchi, kapusty kiszonej, kombuchy, surowych serów, tempeh czy octu jabłkowego.
- Olejek eteryczny z kopru włoskiego
Olejek ten ma antyseptyczne właściwości, które pomagają złagodzić zaparcia, wzdęcia i gazy. Wystarczy dodać 1-2 krople do wody lub herbaty i wypić małymi łykami.
- Asafetyda/asafoetida
To przyprawa stosowana m.in. w medycynie ajurwedyjskiej, w celu łagodzenia zaburzeń trawienia, łagodzi gazy i wzdęcia. Stosowana jest powszechnie w kuchni indyjskiej i Bliskiego Wschodu przy przygotowaniu potraw z soczewicy, roślin strączkowych i zup. Ma bardzo silny siarkowy aromat, który jednak ulatuje w miarę gotowania, dlatego świetnie nadaje się do potraw które gotuje się nieco dłużej. Sugeruje się przyjmowanie 200-500 mg/dobę.
Należy jednak pamiętać, że asafetyda nie polecana jest kobietom w ciąży, kobietom karmiącym piersią, osobom z wysokim lub niskim ciśnieniem krwi oraz z zaburzeniami krzepnięcia krwi. Wiadomo, że wchodzi w interakcję z lekami przeciwzakrzepowymi, przeciwpłytkowymi i obniżającymi ciśnienie.
- Aktywność fizyczna
Kiedy pojawiają się gazy warto pójść na spacer, poruszać się czy poskakać. Aktywność fizyczna pomoże pomóc złagodzić bóle związane z gazami, dzięki wsparciu ich naturalnego wydalenia.
Co jeszcze może pomóc?
Starajmy się jeść mniejsze porcji produktów, które powodują gazy.
Jedzmy wolniej.
Żujmy dokładnie.
Unikajmy żucia gumy czy picia napojów przez słomkę (za co podziękuję nam również środowisko), ponieważ może to spowodować nadmierne połykanie powietrza.
Unikamy napojów gazowanych.
Środki ostrożności – na co należy zwrócić uwagę?
Zwykle gazy nie są one powodem do niepokoju. Niestety mogą czasami zostać pomylone z poważnymi stanami, do których należą:
- choroba serca,
- kamienie żółciowe,
- zapalenie wyrostka robaczkowego,
- niedrożność jelit.
Należy zwrócić się do lekarza, jeśli towarzyszy im:
- szybko postępująca pokrzywka lub wysypka,
- ucisk w gardle lub problemy z oddychaniem mogące sygnalizować reakcję alergiczną,
- gorączka,
- wymioty,
- nudności,
- zaparcia,
- biegunka,
- krew w moczu lub stolcu,
- ból odczuwany w węzłach chłonnych szyi, pach oraz pachwin,
- zmęczenie,
- bóle w klatce piersiowej,
- spadek wagi,
- trwałe lub nawracające nudności bądź wymioty,
- problemy z koncentracją,
- długotrwały ból brzucha.
Źródło:
https://draxe.com/how-to-get-rid-of-gas/
Opracowała Ewa Wysocka