8 października, 2017

W jaki sposób odwodnienie wpływa na mózg?

Woda stanowi co najmniej 2/3 ludzkiego ciała i odgrywa ważną rolę w normalnym funkcjonowaniu. Odwodnienie może prowadzić do wielu dolegliwości – od migren, poprzez zaparcia aż do kamieni nerkowych. Może ono również skutkować zachwianiem zdrowia mózgu, wpływając na jego ogólną pracę i m.in. nastrój. Kiedy jesteśmy odwodnieni, mamy większą skłonność np. do irytacji, niepokoju i zmęczenia.

Odwodnienie ma miejsce wtedy, gdy stracimy za dużo wody i nie uzupełniamy jej poziomu (koniecznego by funkcjonować prawidłowo). Łagodne odwodnienie nie jest trudne do pokonania, jednak jeśli osiągnie wysoki poziom może zagrażać życiu i wymagać natychmiastowej pomocy medycznej.

Odwodnienie zmniejsza mózg

Około ¾ mózgu to woda. Kiedy jesteśmy odwodnieni, nasz mózg faktycznie zmniejsza swoją objętość. To kurczenie właśnie powoduje ból głowy z odwodnienia.

Nawet łagodne lub tymczasowe odwodnienie może zmienić działanie mózgu i wpłynąć na nastrój – tak wykazało badanie przeprowadzone w 2013 roku, na grupie 20-stu kobiet. Wszystkie miały ok. 25 lat i nie przyjmowały żadnych płynów przez 24 h poprzedzające badanie. Choć nie stwierdzono klinicznych nieprawidłowości w parametrach (takich jak mocz, krew i ślina), zwiększyło się pragnienie i tętno, a znacznie spadło wydalanie moczu. Jak się spodziewano – mocz był ciemniejszy. Jeśli chodzi zaś o nastrój, autorzy badania zauważyli:

Znaczny wpływ [deprywacji płynów] na nastrój obejmował: zmniejszoną czujność i zwiększoną senność, zmęczenie i dezorientację. Najbardziej stałym wpływem łagodnego odwodnienia na nastrój są zmiany parametrów snu…”

Na szczęście efekty te można odwrócić już w ciągu 20 minut nawadniania się wodą. Bóle głowy wynikające z odwodnienia są równie szybko odwracalne. Co ciekawe, zimna woda wchłania się 20% szybciej niż letnia. Tak więc by szybko złagodzić ból głowy, postawmy raczej na zimną wodę, niż tę w temperaturze pokojowej.

Jeśli nasze dzieci zmagają się z częstym zmęczeniem i wahaniami nastroju, upewnijmy się że piją wystarczającą ilość wody. Dzieci są bardziej narożne na odwodnienie, ponieważ zwykle od wody, wolą słodkie napoje.

Przeprowadzone przez Harvard badanie pokazało, że ponad połowa amerykańskich dzieci jest odwodniona, co może mieć wpływ na ich zdrowie i wyniki w nauce. Ok. ¼ dzieci w Stanach Zjednoczonych nie pije wody codziennie. Ogólnie rzecz ujmując, chłopcy byli 75% bardziej narażeni na odwodnienie niż dziewczęta – we wszystkich badaniach widać było u chłopców większą tendencję do picia słodkich napojów. Nie znane są dane dotyczące Polski.

Jak odwodnienie wpływa na wykonawcze funkcje mózgu

Kolejne, opublikowane w 2011 roku badanie wykazało, że odwodnienie wywołane poceniem się spowodowało znacznie silniejszy wzrost odpowiedzi BOLD (blood-oxygenation-level-dependent, określa ona zależność intensywności sygnału rezonansu magnetycznego od poziomu natlenienia krwi) w czasie wykonywania zadań opierających się na funkcjach wykonawczych, podczas gdy perfuzja mózgu podczas odpoczynku nie została dotknięta.

Ponieważ zwiększona odpowiedź BOLD nie była równoznaczna ze zmniejszoną wydajnością poznawczą, badacze ocenili że odwodnienie ogranicza aktywność metaboliczną w mózgu. Uczestnicy zaś wykazywali wyższy poziom aktywności neuronalnej, by utrzymać optymalny poziom wydajności.

Biorąc pod uwagę ograniczoną dostępność zasobów metabolicznych mózgu, wyniki te sugerują że długotrwałe stany przyjmowania zbyt małych ilości wody mogą negatywnie wpływać na funkcje wykonawcze, takie jak: planowanie i przetwarzanie wzrokowo-przestrzenne – dodają badacze.

Odwodnienie może osłabić zdolność prowadzenia pojazdów

Fakt że funkcje poznawcze przyjmują cios, a koncentracja spada, może mieć poważne konsekwencje kiedy jesteśmy kierowcami. Badania pokazują, że odwodnieni kierowcy popełniają dwukrotnie więcej błędów podczas 2-godzinny testów, w porównaniu do kierowców odpowiednio nawodnionych. To wyniki bardzo podobne do tych u pijanych kierowców. Na potrzebę tych testów, nawodnieni kierowcy wypijali 200 ml wody co godzinę, podczas gdy odwodnieni pili jej jedynie 25 ml. Jak donosi The Daily Mail:

Podczas normalnego badania nawodnienia, wystąpiło 47 błędów w prowadzeniu pojazdu. Liczba ta wzrosła do 101, kiedy mężczyźni ci byli odwodnieni  – podobnie jak wtedy gdy kierowcy byli albo pozbawieni snu albo nietrzeźwi. Badacze uważają, że odwodnienie prowadzi do zmniejszenia aktywności mózgu, a także spadku czujności i upośledzenia pamięci krótkotrwałej.

Kiedy jesteśmy odwodnieni cierpi całe nasze ciało

Na odwodnienie reaguje całe nasze ciało. Nawet niewielki niedobór wody może zaburzać równowagę naszego organizmu. Odwodnienie jest oceniane na łagodne, umiarkowane lub ciężkie, w zależności od odsetka utraty wody przez nasz organizm.

Utrata 1-2% płynów uruchamia pragnienie, co zmusza nas do picia. Jednak już w tym momencie deficyt wody wpływa na nasze funkcjonowanie. Podczas łagodnego odwodnienia można stracić do 5% płynów.

Do objawów długotrwałego lub silnego odwodnienia należą: zwiększony poziom cholesterolu, przyśpieszone tętno i/lub oddychanie oraz niskie ciśnienie krwi. Ponadto oznaki przedwczesnego starzenia, takie jak sucha, spierzchnięta skóra. Odwodnienie spowalnia również metabolizm. Według jednego z badań, picie zaledwie 2 szklanek wody dziennie może zwiększyć tempo przemiany materii nawet o 30%! Wykazano również, że odwodnienie na poziomie zaledwie 2% może prowadzić do 10% spadku wyników sportowych.

Objawy odwodnienia

Nasze pragnienie może być pierwszą wskazówką dla tego, ile wody powinniśmy pić. Kolejnym znakiem na to, że organizm potrzebuje wody jest nadmierny głód – szczególnie łaknienie słodyczy. Głód – poza pragnieniem – jest jednym z pierwszych oznak odwodnienia. Tak więc jeśli czujemy się głodni, wypijmy szklankę wody i poczekajmy 20 minut z sięgnięciem po przekąskę.

Innymi objawami wskazujący na odwodnienie są:

  • zmęczenie i/lub zawroty głowy,
  • ból głowy,
  • trudności w koncentracji i myśleniu,
  • dreszcze,
  • skurcze mięśni,
  • bóle pleców lub stawów,
  • suche lub lepkie usta,
  • zaparcia,
  • rzadkie oddawanie moczu; ciemny i gęsty mocz,
  • wahania nastroju – zwiększone napięcie lub niepokój,
  • skąpomocz,
  • łaknienie słodyczy,

Delirium i utrata przytomności bywają objawami ciężkiego odwodnienia i mogą zagrażać życiu. Wymagają więc natychmiastowej pomocy medycznej.

Kilka sposobów na ocenę poziomu nawodnienia

Poza poleganiem na objawach, istnieje kilka testów które mogą nam pomóc ocenić poziom odwodnienia.

  • Po opróżnieniu pęcherza moczowego wypijamy 11 ml wody na 1 kg masy. Czekamy godzinę i opróżniamy pęcherz do kubeczka. Jeżeli oddamy dużo mniej moczu niż całkowita ilość wypitej przez nas wody, oznacza to że ciało ją zatrzymuje, ponieważ jesteśmy odwodnieni.
  • Zwróćmy uwagę na częstość oddawania moczu. Większość z nas robi to 4-7 razy dziennie, w zależności od wielkości pęcherza moczowego i ilości moczu jakiej musimy się pozbyć. Jeżeli oddajemy go mniej niż 4 razy – lub w ogóle – prawdopodobnie musimy pić więcej wody.
  • Istotny jest również kolor moczu. Jest on determinowany przez stężenie produktów ubocznych w płynie. Im więcej mamy wody w ciele – by nerki mogłby mieszać ją z odpadami – tym lżejszy jest nasz mocz. Powinniśmy pić tyle wody, by miał on jasnożółty kolor.

Ciemniejszy mocz oznacza, że nerki pracują ciężko by skoncentrować produkty uboczne i usunąć je z organizmu, bez powodowania dalszego odwodnienia. Możemy nie być świadomi fizycznych i poznawczych ograniczeń, które na tym etapie mają już miejsce. Należy pamiętać, że niektóre odżywcze suplementy mogą barwić nasz mocz na jasny, niemal fluoresecyjny, kolor. Może to utrudnić określenie prawdziwego odcienia.

Jeśli nasz mocz jest niemal przezroczysty, może to oznaczać że pijemy za dużo. Choć znacznie mniej niż odwodnienie, nadmierne nawodnienie również może zagrażać życiu. Książka dr. Tima Noakesa zatytułowana Waterlogged: Poważny problem nawodnienia w sportach wytrzymałościowych ujawnia, jak przemysł napojowy wpłynął na wytyczne dotyczące przyjmowania płynów przez sportowców, co prowadzi do niepotrzebnych zgonów z nadmiaru nawodnienia.

  • Kolejną rzeczą wartą uwagi jest zapach. Mocz powinien być stosunkowo bezwonny. Zapach zależeć będzie od poziomu nawodnienia, żywności którą zjedliśmy w ciągu ostatnich 24 h i tego, czy mamy infekcję pęcherza moczowego. Im bardziej skoncentrowany jest mocz (z produktów ubocznych wyeliminowanych przez nerki), tym silniejsza będzie woń amoniaku.

Niektóre lekarstwa oraz zakażenie układu moczowego również zmieniają kolor i zapach moczu. Przy zakażeniu może on wydawać się mętny i/lub zabarwiony krwią. Nietypowy słodki zapach może wskazywać na wysoki poziom glukozy w moczu (z niekontrolowanej cukrzycy). Inne stany wpływające na zapach moczu to niewydolność wątroby i wysoki poziom ketonów w moczu.

Dla optymalnego zdrowia, pijmy każdego dnia czystą wodę

Nie ma wątpliwości, że dla zdrowia potrzebna jest czysta woda. Możemy wytrzymać dość długo bez jedzenia, jednak bez wystarczającej ilości wody każdego dnia, nasza wydajność i zdrowie dość szybko podupadną. Wystarczy wymienić wszystkie słodzone, butelkowane napoje na czystą wodę. Świetnym wyborem będzie woda wodorowana, która dodatkowo chroni komórki przed stresem oksydacyjnym. Niewielka ilość jonów ujemnych wodoru w komórce może powodować gromadzenie się toksyn i wolnych rodników. Jedną z konsekwencji takiego stanu rzeczy, jest przedwczesne starzenie. Kiedy aktywny wodór dostanie się do organizmu (innymi słowy – kiedy wypijemy wodę wodorową), rozpoczyna się proces eliminacji wolnych rodników. O właściwościach wodoru pisaliśmy tutaj oraz tutaj.

Nasze ciało składa się z ok. 42 l wody, co stanowi 50-70% wagi ciała. Krew to w 85% woda, mięśnie w 80%, mózg z 75%, kości 25%. To doskonale pokazuje, jak ważna dla naszego ciała jest woda, prawda?

Jednak ilość jaką powinniśmy wypijać jest warunkowa indywidualnie. Zależy to od wieku, poziomu aktywności, klimatu i innych. Ważne, byśmy słuchali ciała i obserwowali jego reakcje.

Pamiętajmy, że zarówno kolor moczu jak i pragnienie są dobrymi wskazówkami na to, ile wody potrzebuje nasz organizm. Zmęczenie, wahania nastroju i bóle głowy to kolejne podpowiedzi do tego, by sięgnąć po wodę.

Źródło:

https://articles.mercola.com/sites/articles/archive/2017/09/28/dehydration-affects-brain-function.aspx

Opracowała Ewa Wysocka

Zapisz się do Programu Długowieczności

Zapisz się do Programu Długowieczności Doktora Pokrywki

Wyślij komentarz