Zapalenie przełyku to bolesna dolegliwość, która – nieleczona – może prowadzić do trwałych zmian. Choć przyczyn zapalenia może być wiele, w większości wypadków odpowiednie działanie skutecznie je zwalcza.
Jakie są rodzaje zapalenia przełyku?
Od początku – przełyk jest częścią układu pokarmowego, łączącą gardło z żołądkiem. Ta rurka ma długość ok. 25 cm i dzieli się na trzy części: górna/szyjną składającą się z mięśnia zwieracza gardłowo-przełykowego, środkową/piersiową czyli trzonu przełyku oraz dolną/brzuszną, którą tworzy dolny zwieracz przełyku.
O zapaleniu przełyku mówimy wtedy, gdy nabłonek wyściełający jest podrażniony, obrzęknięty lub w stanie zapalnym. Bywa, że ze stanu tego rozwija się tzw. achalazja przełyku, czyli upośledzenie rozkurczu dolnego zwieracza, podwyższone ciśnienie spoczynkowe i nieodpowiednia perystaltyka, które skutkują trudnościami w połykaniu.
Jakie rodzaje zapalenia przełyku występują?
- Refluksowe zapalenie przełyku. Dolny zwieracz przełyku pomaga zapobiegać powrotowi kwasu żołądkowego do przewodu pokarmowego. Jeśli mechanizm zamykania i otwierania zawiedzie, kwas może dostać się do żołądka. Wywołuje to zgagę oraz podrażnienie przełyku, co znane jest jako choroba refluksowa przełyku (refluks). W miarę upływu czasu może uszkodzić tkankę przełyku i powodować obrzęk.
- Eozynofilowe zapalenie przełyku. Eozynofilowe komórki to białe krwinki, które gromadzą się w u niektórych osób w przełyku. Kiedy jest ich tam dużo, dochodzi do eozynofilowego zapalenia przełyku. Obecność tych białych krwinek bywa wskaźnikiem alergii pokarmowej. To pomocne w przypadku takich problemów, jak alergie: na pyłki, mleko, jaja, pszenicę, orzechy, soję, fasolę, żyto oraz wołowinę, ponieważ testy skórne i badania krwi mogą nie dawać jednoznacznych odpowiedzi dotyczących alergii.
- Zapalenie przełyku wywołane lekami. To podrażnienie powodowane połykaniem leków, bez popijania odpowiednia ilością wody. Przełyk może zostać fizycznie uszkodzony przez tabletki, pigułki czy kapsułki, które mogą również pozostawić na nim pozostałości. Zapalenie to wycofuje się zwykle po odstawieniu leków lub zmianie sposoby ich przyjmowania. Pamiętajmy, że tabletki należy przyjmować siedząc prosto lub stojąc i popijać sporą ilością wody (najlepiej pełną szklanką).
- Zakaźne zapalenie przełyku. Infekcje mogą wpływać na tkankę przełyku, powodując jego zapalenie. Ten stan najczęściej dotyka osoby przyjmuje leki steroidowe lub antybiotyki, pacjentów z nowotworami, cukrzycą, bądź HIV/AIDS. W innych przypadkach zdarza się rzadko, a wywołuje go zwykle Candida.
- Limfocytowe zapalenie przełyku. Dochodzi do niego kiedy w przełyku pojawia się duża liczba limfocytów. To rzadki stan, związany z eozynofilowym zapaleniem przełyku oraz refluksem.
- Erozyjne zapalenie przełyku. Jeśli stan zapalny przełyku prowadzi do wycierania nabłonka, zapalenie może zmienić się w erozyjne. Najczęstszą przyczyną tego stanu jest przewlekły refluks. Wypicie środka czyszczącego, przyjmowanie niektórych tabletek oraz utknięcie ich w przełyku może wywołać bolesne nadżerki.
Przyczyny i czynniki ryzyka
Ryzyko rozwoju zapalenia przełyku zwiększają:
- choroby autoimmunologiczne,
- refluks, jedzenie przed snem, spożywanie dużo kwaśnych potraw lub napojów (kofeiny, alkoholu), tłustych i dużych posiłków oraz produktów mogących pogorszyć objawy refluksu (pomidory, cytrusy, czosnek, mięta, czekolada itd.), palenie, a także nadwaga zwiększają ryzyko rozwoju refluksowego zapalenia przełyku,
- alergie pokarmowe, płeć męska, rasa biała, schorzenia alergiczne (np. astma czy alergiczny nieżyt nosa) oraz historia eozynofilowego zapalenia przełyku w rodzinie zwiększa ryzyko rozwoju tego stanu,
- stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, kortykosteroidów i antybiotyków zwiększa ryzyko rozwoju zapalenia przełyku powodowanego przez leki,
- przyjmowanie leków bez popijania ich wystarczającą ilością wody – dotyczy to szczególnie alendronianu, tetracykliny, doksycykliny, ibandronianu, rizedronianu, potasu i witaminy C w tabletkach,
- operacja klatki piersiowej lub radioterapia,
- refluks,
- alergie.
Objawy
Symptomy zapalenia przełyku bywają mylone z innymi stanami, np. skurczem przełyku czy zawałem. Jeśli trwają dłużej niż kilka dni lub towarzyszy im ból głowy, gorączka i bóle mięśni nie należy ich lekceważyć i zgłosić się do lekarza.
Do objawów zapalenia przełyku należą:
- problemy z przełykaniem,
- ból podczas przełykania,
- ból w klatce piersiowej w czasie i po jedzeniu,
- pokarm zalegający w przełyku,
- zgaga,
- refluks,
- nudności lub wymioty,
- ból gardła,
- kaszel,
- chrypka,
- u niemowląt – wymioty, problemy w czasie karmienia, brak rozwoju.
W przypadku erozyjnego zapalenia przełyku, poza typowymi objawami, mogą pojawić się: krwawe wymioty lub krwawe stolce, w ciężkich przypadkach może prowadzić do zwężenia przełyku, owrzodzeń i przewlekłego zapalenia.
Wrzody w przełyku powstają w skutek uszkadzania przez kwas żołądkowy wyściółki przełyku. Innymi przyczynami są: pozostałości tabletek które nie zostaną wypłukane wodą lub śliną, palenie tytoniu, nadmierne spożycie alkoholu, zakażenie Helicobacter pylori, wirusem opryszczki, Candida lub wirusem cytomegalii.
Objawy raka przełyku podobne są do symptomów zapalenia: bóle i pieczenie w klatce piersiowej, utrata masy ciała, trudności w połykaniu lub dławienie się podczas jedzenia, przewlekły kaszel, chrypka, czkawka, bóle kości, krwawienie z przełyku (mogące powodować zmęczenie i krwawe stolce). Niezwykle istotne jest, by w przypadku pojawienia się tych objawów skonsultować się z lekarzem.
Diagnozowanie
Nierzadko postawienie diagnozy możliwe jest już po przeprowadzeniu wywiadu. Dla pewności jednak zwykle zostają przeprowadzone specjalistyczne testy i badania.
- Manometria przełyku. Pozwala sprawdzić funkcjonowanie przełyku oraz pracę dolnego zwieracza. Do nosa wprowadzona zostaje malutka rurka, która dociera aż do żołądka. Leżący na boku pacjent wypija łyk wody, a wrażliwa na nacisk rurka mierzy siłę i pracę mięśni.
- Panendoskopia (GFS). Przeprowadzona w znieczuleniu. Rurka zakończona kamerą zostaje wprowadzona przez usta. Pozwala zobaczyć lekarzom jak wygląda przełyk, w większości wypadku pobiera jest też próbka tkanki (biopsja), która zostanie poddana testom na obecność infekcji, białych krwinek lub komórek przedrakowych i rakowych.
- Prześwietlenie przełyku. Czyli RTG przełyku lub badanie kontrastowe górnego odcinka przewodu pokarmowego. Po połknięciu kontrastu zostaje wykonane zdjęcie szyi, klatki piersiowej i żołądka, co pozwala sprawdzić czy nie doszło do uszkodzenia przełyku, rozwoju przepukliny lub guzów.
Stopień zaawansowania zapalenia przełyku określa się według skali. Ta w której stosowane są litery, nazywana się klasyfikacją Los Angeles. Stopień 1/I/A wiąże się zwykle z niewielkimi objawami, np. plamami wynikającymi z podrażnień i uszkodzeń tkanki. Im wyższy stopień, tym poważniejsze są zmiany. W przypadku stopnia 4/IV/D występują zwykle uszkodzenia dużego odsetka tkanki przełyku i jego zwężenie. Mogą one utrudniać połykanie.
Leczenie konwencjonalne
W przypadku rozpoznania zapalenia przełyku lekarza zalecają często zmianę stylu życia i rozwiązania, które mają złagodzić objawy. W cięższych przypadkach konieczna może być operacja, co dotyczy przede wszystkim zwężenia przełyku.
Refluksowe zapalenie przełyku traktowane jest zazwyczaj: lekami zobojętniającymi, inhibitorami pompy protonowej (IPP), blokerami receptora H-2 lub pro kinetykami. W trudniejszych przypadkach operacja może pomóc zmniejszyć refluks.
W przypadku eozynofilowego zapalenia przełyku zaleca się unikanie alergenu, podaje się IPP lub sterydy.
W sytuacji wystąpienia polekowego zapalenia przełyku stosuje się zwykle zamienniki, by zmniejszyć podrażnienie.
Zakaźne zapalenie przełyku wymaga wyeliminowania wirusa, bakterii, pasożyta lub grzyba powodującego infekcję. Po pozbyciu się infekcji, objawy powinny ustąpić.
Osoby cierpiące na zapalenie przełyku w wyniku stosowania leków, często czują ulgę już w kilka dni po ich odstawieniu/zmianie sposobu stosowania. Objawy zakaźnego zapalenia wycofują się zwykle po wyleczeniu infekcji. Długotrwałe – bo zajmujące miesiące, a nawet lata – może być walczenie z zapaleniem refluksowym i eozynofilowym. Powodowane są one bardziej złożonymi stanami, jak np. alergie i wymagają całościowego podejścia.
Naturalne metody
Sposób odpowiedzi na zapalenie przełyku zależny jest od jego przyczyny. Konieczne jest postawienie odpowiedniej diagnozy i współpraca z lekarzami, by stworzyć kompletny plan terapii. Nie należy leczyć się samodzielnie.
Jakie są ogólne zalecenia?
- W czasie jedzenie należy starać się brać małe kęsy i dokładnie przeżuwać jedzenie.
- Tabletki popijać dużą ilością wody. Lekarze mogą polecić ich miażdżenie lub stosowanie płynnych zamienników, warto zapytać o taką możliwość.
- Jeżeli przez godzinę od posiłku nie udaje się skutecznie połknąć jedzenia lub blokuje ono oddychanie, należy udać się na pogotowie w celu jego usunięcia.
- Nie należy palić.
- Unikać leków mogących powodować stan zapalny lub go nasilać.
- Należy zawsze informować lekarzy i farmaceutów o zapaleniu przełyku, przed przyjęciem recepty na nowe leki lub jej realizacją.
Zalecenia w przypadku refleksowego zapalenia przełyku
- Należy unikać produktów mogących zaostrzyć refluks.
- Warto stosować dietę, która pomoże złagodzić refluks.
- Zamiast 2-3 dużych posiłków, należy zjadać kilka mniejszych.
- Przez 3 godziny po posiłku należy pozostać wyprostowanym/w pionie.
- Podnieść część materaca znajdującą się pod głową, przynajmniej o 15 cm. Ułożenie poduszek może nie spełnić swojego zadania.
- Ograniczyć spożywanie alkoholu.
- Dbać o prawidłową wagę.
- Sięgać (po konsultacji) po naturalne środki zapobiegające zgadze i refluksowi, np.: rumianek, lukrecja, wiąz czerwony, prawoślaz itd.
- Redukować stres i niepokój, stosować techniki relaksacyjne i działania odprężające. Jeśli nie zaistnieją przeciwwskazania medyczne, warto sięgnąć po akupunkturę która może pomóc złagodzić zgagę i problem niedomykalności.
Powyższe zalecania warto stosować w przypadku każdego typu zapalenia przełyku.
Zalecenia w przypadku eozynofilowego zapalenia przełyku
- Unikać alergenów powodujących zapalenie. Ustalenie ich może wymagać specjalistycznych testów i diety eliminacyjnej.
- Stosować zasady dotyczące refluksowego zapalenia przełyku.
Zalecenia dotyczące zapalenia przełyku wywołanego przez leki
- Popijać lekarstwa, suplementy i witaminy pełną szklanką wody, chyba że zalecenia są inne.
- Przynajmniej przez 30 minut po przyjęciu tabletek pozostawać w pozycji pionowej. To pomoże im dotrzeć do żołądka, a ślinie usunąć wszelkie pozostałości.
- Porozmawiać z lekarzem na temat zamienników leków lub czasowego zaprzestania ich stosowania.
Zalecenia dotyczące zakaźnego zapalenia przełyku
- Budować odporność poprzez odpowiednią dietę, sen, suplementy i zarządzanie stresem. Należy pamiętać, że zamiar sięgnięcia po ziołowe środki i suplementy powinien zostać skonsultowany z lekarzem, ponieważ mogą one wchodzić w interakcję z lekami.
- Porozmawiać z lekarzem na temat bezpieczeństwa stosowania witamin C i D, imbiru, probiotyków czy jeżówki.
- Warto rozważyć stosowanie kompleksu witaminowego, by zapobiec ewentualnym niedoborom.
- Jak uważają specjaliści z amerykańskiej Cleveland Clinic, duża ilość witamin B6, C i E w diecie może skutecznie wzmocnić odporność. Znajdziemy je m.in. w: warzywach zielonolistnych, orzechach, nasionach, ciecierzycy, owocach cytrusowych, łososiu, tuńczyku i kurczaku.
- Porozmawiać z lekarzem na temat korzyści płynących z diety przeciwzapalnej. Zmniejszyć spożywanie smażonych potraw, rafinowanych węglowodanów, czerwonego mięsa, napojów słodzonych cukrem oraz tłuszczów zwierzęcych. Dietę wzbogacić o: owoce jagodowe, orzechy, nasiona, oliwę z oliwek, omega-3, pomidory, warzywa zielonolistne itd.
- Dbać o nawodnienie i odpoczynek.
- Postępować zgodnie z zaleceniami dotyczącymi refluksowego zapalenia przełyku.
Środki ostrożności
W przypadku odczuwania bólu w klatce piersiowej dłużej niż kilka minut, należy udać się na/zadzwonić po pogotowie.
Z alarmowej pomocy należy skorzystać również w przypadku jeśli: jedzenie utknęło w przełyku, po jedzeniu wystąpiły duszności lub ból w klatce piersiowej, pojawiły się problemy z oddychaniem po wymiotach lub wymiociny wyglądają jak fusy z kawy/są żółte/zielone/krwawe.
Pozostawione zapalenie przełyku może powodować poważne uszkodzenie, np. bliznowacenie tkanki lub zwężenie przełyku. Mogą one bardzo utrudniać połykanie.
Jeśli zablokowane w przełyku jedzenie powoduje odruch wymiotny, może skutkować oderwaniem wyściółki przełyku. Może dojść do tego również w trackie endoskopii, jeśli obrzęk jest duży. Nieleczone zapalenie zwiększa też ryzyko rozwoju tzw. przełyku Baretta, w którym dochodzi do zmian komórek przełyku i zagrożenia rozwojem raka przełyku.
Źródła:
https://draxe.com/health/esophagitis/
https://www.mp.pl/gastrologia/ankieta/wyniki.html?id=401
Opracowała Ewa Wysocka
