Wrażliwość na salicylany jest mniej powszechną nietolerancją pokarmową, niż np. nadwrażliwość na gluten. Mimo wszystko dotyka pewnej grupy osób, znacznie zmniejszając jakość życia.
Czym są salicylany?
Salicylany to związki pochodzące z kwasu salicylowego, które występują np. w żywności i lekach. Mogą wywoływać działania niepożądane u osób nadwrażliwych.
W żywności występują naturalne formy salicylanów, które rośliny produkują dla obrony przed owadami, grzybami czy chorobami. Salicylany znajdziemy m.in. w: owocach, warzywach, herbacie, kawie, miodzie, orzechach czy przyprawach. W lekach i produktach higienicznych stosuje się syntetyczną wersję, która również stosowana jest jako środek konserwujący żywność. Obie mogą przysporzyć nieco problemów, jednak to w lekach (np. aspirynie) znajduje się duża ilość salicylanów – dlatego to właśnie z medykamentami najczęściej związana jest nietolerancja. Dzienna dawka salicylanów oscyluje między 10 a 200 mg dziennie, w pojedynczej dawce aspiryny zaś, znajduje się ich 325-650 mg – w zależności od rodzaju leku.
Gdzie znajdują się salicylany?
Poziom salicylanów w produktach spożywczych może się różnić, w zależności od takich czynników, jak np.: warunki uprawy, przygotowanie oraz dojrzałość roślin. W suszonych owocach jest ich zwykle więcej, ze względu na pozbycie się wody.
Gdzie znajduje się najwięcej salicylanów?
- Owoce. Rodzynki, śliwki, śliwki suszone, morele, jeżyny, jagody, żurawina, wiśnie, ananasy, winogrona, pomarańcze, mandarynki, truskawki, guawa.
- Warzywa. Szpinak, bób, brokuły, ogórki, cykoria, okra, rzodkiewka, cukinia, kiełki lucerny, kabaczek, bataty, karczochy.
- Przyprawy. Imbir, ziele angielskie, koperek, pieprz cayenne, anyż, goździki, cynamon, curry, gorczyca, papryka, oregano, estragon, tymianek, rozmaryn.
Poza tym w: herbacie, rumie, winie, occie, sosach, mięcie, migdałach, miodzie, lukrecji, dżemie, gumie do żucia, oliwkach, aloesie, pikantnych chipsach i krakersach, barwnikach spożywczych i aromatach owocowych. Salicylany znajdują się również w niespożywczych produktach, jak: lekarstwa (najwięcej w aspirynie i niesteroidowych lekach przeciwzapalnych), miętowe pasty do zębów, płyny do płukania jamy ustnej, szampony i odżywki do włosów czy perfumy. Osoby cierpiące na nietolerancję salicylanów powinny uważać na te produkty, ponieważ związki te wchłaniają się również przez skórę.
Skąd bierze się wrażliwość na salicylany i jak się objawia?
Nie ma dokładnych statystyk mówiących o tym, jaki jest odsetek osób cierpiących na nietolerancję salicylanów. Uważa się jednak, że problem ten dotyczy częściej osób chorujących na astmę, szacuje się że jest to 2-22% dorosłych astmatyków. Większą wrażliwość wykazują też osoby z alergiami pokarmowymi i nieswoistym zapaleniem jelit.
Dla większości ludzi salicylany są bezpieczne, jeśli przyjmowane w umiarkowanej ilości. Jednak osoby z nadwrażliwością, mogą doświadczać efektów ubocznych nawet po ekspozycji na niewielkiej ilości.
Wynika to z braku zdolności do prawidłowego metabolizmu i wydalania ich z organizmu. Prawdopodobnie nietolerancja powodowana jest nadprodukcją leukotreinów, czyli mediatorów zapalnych powiązanych m.in. z: astmą, reumatoidalnym zapalaniem stawów i nieswoistym zapalaniem jelit (IBD). Nadmierna produkcja ta może wynikać z blokowania enzymu, który reguluje produkcję leukotrienów. Ich nagromadzenie w organizmie skutkuje pojawieniem się objawów nietolerancji salicylanów.
Objawy dotykają najczęściej dróg oddechowych. Poza tym skóry i przewodu pokarmowego. Należą do nich:
- zatkany nos,
- zapalenie zatok,
- polipy nosa i zatok,
- astma,
- gazy,
- bóle brzucha,
- biegunka,
- zapalenie jelit,
- wysypka/pokrzywka,
- obrzęk tkanek.
Objawy te mogą być jednak różne, u różnych osób. U jednych już niewielkie ilości salicylanów wywołują reakcję, podczas gdy u innych symptomy pojawią się dopiero po przyjęciu większych dawek. Wrażliwość na salicylany może dawać objawy podobne do różnorakich alergii i chorób, co utrudnia postawienie prawidłowej diagnozy.
Diagnozowanie
Wiadomym jest, że niektóre osoby cierpią na nietolerancję aspiryny, brak jednak odpowiednich badań skupiających się na nadwrażliwości salicylanów pochodzących z jedzenia. W przypadku takiego podejrzenia stosuje się zwykle dziennik, ułatwiający monitorowanie reakcji na dane pokarmy.
Zazwyczaj by sprawdzić tolerancję na salicylany podaje się niewielką ilość kwasu salicylowego, a następnie obserwuje pojawienie potencjalnych objawów. Odbywa się to pod kontrolą lekarską, ze względu na możliwe poważne reakcje. Ponieważ brak jest testów dedykowanych jedynie wrażliwości na salicylany, badania wykluczające są najważniejszym narzędziem diagnostycznym.
W przypadku zdiagnozowania nadwrażliwości na aspirynę (i inne leki zawierające znaczną ilości salicylanów) należy unikać stosowania tych środków. Zwykle nie jest to jednak równoznaczne z koniecznością unikania produktów spożywczych, w których znajdują się te związki. W jedzeniu jest ich bowiem znacznie mniej, niż w medykamentach.
Warto jednak pamiętać, że w przypadku silnej nadwrażliwości, dającej uciążliwe symptomy, ograniczenie tych produktów może przynieść ulgę. W niektórych wypadkach konieczne może być całkowite ich wyeliminowanie.
Słowo na koniec
Choć salicylany mogą powodować pojawienie się nieprzyjemnych objawów, nie należy ograniczać ich przyjmowania, bez konsultacji z lekarzem. Związki te wykazują bowiem przeciwzapalne właściwości, co może wspomóc ochronę przed chorobami rozwijającymi się w związku ze stanem zapalnym. Zbilansowana dieta zawiera również owoce i warzywa, które – poza salicylanami – mają wiele witamin, minerałów i prozdrowotnych fitozwiązków.
Warto pamiętać, że restrykcyjna dieta o niskiej zawartości salicylanów może być szkodliwa dla zdrowia. Brak jest odpowiedniej ilości badań dotyczących długoterminowych skutków, dotyczących spożywania diety w której ilości salicylanów jest bardzo ograniczona. W jednym z badań, 74 dzieci u których stosowano takie ograniczenia, doświadczyły niedoborów żywieniowe i niechęci do jedzenia. Dlatego tak ważne jest monitorowania objawów i reakcji organizmu na modyfikowanie jadłospisu.
Jako że pojawienie się objawów nietolerancji, zależne jest od ilości salicylanów które dostają się do organizmu, w przypadku problemów warto ograniczyć te produkty, które zawierają najwięcej związków.
Źródło:
https://www.healthline.com/nutrition/salicylate-sensitivity
Opracowała Ewa Wysocka
