Choć atopia może dotyczyć różnych narządów – w tym płuc, żołądka, jelit – najczęściej dotyczy skóry. Na czym polega ta dolegliwość i jak pomóc sobie poradzić z jej objawami?
Atopowe zapalenie skóry
Atopowe zapalenie skóry (nazywane również egzemą, wypryskiem alergicznym lub alergicznym zapaleniem skóry) jest przewlekłą, zapalną chorobą skóry, zwykle o genetycznym uwarunkowaniu (czynniki środowiskowe stanowią podstawę ok. 25% przypadków). W przypadku AZS dochodzi do nadmiernej aktywności komórek Langerhansa, czego konsekwencją jest niewspółmierna odpowiedź układu odpornościowego, zwiększona produkcja przeciwciał IgE i wydzielania cytokin prozapalnych. Choroba ta charakteryzuje się uporczywym i nawracającym świądem skóry, jej suchością, łuszczeniem się oraz podatnością do nawracających zakażeń bakteryjnych. Naskórek dotknięty zaognieniem AZS staje się też pogrubiony. Choć zmiany te mogą dotykać całego ciała, zlokalizowane są zazwyczaj na zgięciach łokciowych i kolanowych, dłoniach, twarzy oraz szyi.
W Polsce co roku diagnozuje się AZS u niemal 20% noworodków, a na chorobę tę cierpi ok. wszystkich 15% dzieci. Rozwija się zwykle w pierwszych 6 miesiącach życia, choć może pojawić się w każdym momencie życia. U ok. 40% dzieci AZS zaniknie wraz z wiekiem, inni zaś będą borykać się z nim nawet całe życie.
Przyczyny i czynniki ryzyka
Do tej pory nie udało się jednoznacznie ustalić przyczyny rozwoju atopowego zapalenia skóry. Uznaje się, że w większości wypadków schorzenie to ma podłoże genetyczne, w pozostałych zaś środowiskowe.
Może więc pojawić się w przypadku:
- zaburzenia odporności,
- przewlekłego stresu,
- suchej i wrażliwej skóry ze skłonnościami do pęknięć,
- alergii na: żywność, kosmetyki, środki do prania lub inną chemię domową,
- zmiany temperatury.
Ponadto do czynników ryzyka należą:
- wiek,
- historia choroby w rodzinie,
- zawód,
- zamieszkiwanie obszarów o suchym klimacie,
- przebywanie w tłocznych miejscach,
- niedobory żywieniowe,
- otyłość młodzieńcza,
- deficyt witaminy D w ciąży może zwiększać zagrożenie rozwoju AZS u dziecka w 1. roku życia.
Objawy atopowego zapalenia skóry mogą przybierać charakter od łagodnego do ciężkiego, w różnych rzutach zaostrzenia. U niektórych osób będą słabły wraz z wiekiem.
Do typowych objawów AZS należą:
- swędzące, łuszczące się, a nawet pękające wypryski z których może wyciekać płyn,
- skorupa skórna,
- czerwone, brązowe lub szare plamy na skórze (czerwone u osób o jasnej, zaś brązowe lub szare u osób o ciemnej skórze), przede wszystkim: dłoni, kostek, nadgarstków, szyi, powiek, zgięć łokciowych i kolanowych, klatce piersiowej,
- nawracająca wysypka, zmuszająca do drapania, zaburzająca codzienne funkcjonowanie – w tym sen,
- skóra podrażniona od drapania, opuchlizna, krwawe zadrapania.
Naturalne sposoby łagodzenia objawów AZS
Terapia objawowa AZS obejmuje często stosowanie kortykosteroidów, leków immunosupresyjnych i przeciwhistaminowych. Poza tym stosowane bywają antybiotyki (jeżeli wysypce towarzyszy infekcja), miejscowo także inhibitory kalcyneuryny (jest to stosunkowo nowa metoda). Zdarza się, że sięganie po środki farmaceutyczne jest niezbędne, by poprawić jakość życia osób chorujących.
Poza wymienionymi metodami, istnieją również naturalne sposoby na łagodzenie objawów AZS lub zapobieganie nawrotom. Mogą być stosowane jako uzupełnienie leczenia, stanowiąc nierzadko z powodzeniem samodzielną terapię.
- Fototerapia i fotochemioterapia
Fototerapia pomaga łagodzić stan zapalny oraz swędzenie, zwiększa produkcję witaminy D oraz pomaga zwalczać bakterie na skórze. Dotyczy to zarówno specjalistycznej terapii z wykorzystaniem lamp, jak i ekspozycji na promienie słoneczne.
Fotochemioterapia to połączenie terapii światłem oraz fotouczulaczy, a zatem substancji zwiększających wrażliwość skóry na nadfiolet.
Terapie te nie tylko przynoszą ulgę, ale też przyśpieszają gojenie skóry.
- Witamina D
W czasie ataków choroby podaż witaminy D powinna wynosić ok. 5000 IU dziennie. W okresie niewielkiej ekspozycji na światło słoneczne, należy wprowadzić do diety pokarmy zawierające te witaminę i/lub jej suplementy.
- Witamina E
Przyjmowanie dziennie 400 IU witaminy E może przyśpieszyć gojenie wyprysku atopowego. Witamina ta jest potężnym przeciwutleniaczem, pomaga więc złagodzić stan zapalny. Miejscowe stosowanie witaminy E może też złagodzić swędzenie i zapobiegać powstawania blizn.
- Kwasy tłuszczowe omega-3
Jak odkryli naukowcy z Norwegian University of Science and Technology, wprowadzenie do diety 9-miesięcznych dzieci kwasów tłuszczowych omega-3 wyraźnie zmniejsza ryzyko rozwoju atopowych problemów skórnych. Pokarmy bogate w omega-3 powinny znajdować się w jadłospisie nas wszystkich. W czasie zaostrzenia choroby warto zwiększyć ich ilość, co nie tylko przyśpieszy gojenie, ale też poprawi funkcjonowanie układu odpornościowego.
- Probiotyki
Jak pokazują badania, probiotyki mogą zmniejszać nasilenie objawów AZS. Ponadto wykazano, że przyjmowanie ich w czasie ciąży i karmienia piersią zmniejsza zagrożenie rozwoju choroby u dzieci.
Zarówno w przypadku nasilenia objawów choroby, jak i dla zapobiegania jej nawrotom, rekomendowane jest przyjmowanie wysokiej jakości probiotyków, zawierających 24-100 mld bakterii.
- Natłuszczanie i nawilżanie
Sucha skóra jest zarówno objawem choroby, jak i powodem, dla którego symptomy ulegają nasileniu. Warto więc dbać o odpowiednie nawilżenie oraz natłuszczenie skóry. W czynnej fazie choroby warto zmienione obszary smarować co najmniej 2-3 razy dziennie.
Jednym z najlepszych, naturalnych środków jest olej kokosowy, który ma antybakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwdrobnoustrojowe właściwości, przynosząc ulgę cierpiącej skórze i przyśpieszając jej gojenie.
Swędzenie ukoi również mieszanka masła Shea, oleju kokosowego, surowego miodu oraz odpowiedniego olejku eterycznego (dobrej jakości).
Pomocny może okazać się również aloes, a także ocet jabłkowy (rozcieńczony).
- Okłady
Mokre, chłodne okłady łagodzą swędzenie u większości osób z problemami skórnymi. Rodzice dzieci cierpiących na AZS decydują się czasami na ubranie dziecka w lekko wilgotne śpioszki na noc, by ułatwić sen. Nie należy jednak stosować tej metody w przypadku pękających pęcherzy, z których sączy się płyn.
Jedną z metod stosowania okładów, jest początkowe wystawienie skóry na wilgotne środowisko, a następnie doprowadzenie do częściowego odparowania wody. Stymuluje to zakończenia włókien nerwowych, które odpowiedzialne są za odczuwanie zimna. To łagodzi uczucie swędzenia, wpływając na przesyłanie informacji pomiędzy nerwami bólowymi, a ośrodkowym układem nerwowym.
- Kąpiele solne
Kąpiel z dodatkiem soli z Morza Martwego zwiększa nawilżenie skóry, wzmacnia jej barierę ochronną, łagodzi stan zapalny, a także zaczerwienienia i szorstkość. Należy przy tym pamiętać, by woda nie była zbyt gorąca, jako że wysoka oraz niska temperatura mogą nasilać objawy AZS. Po kąpieli nie pocieramy, a delikatnie poklepujemy skórę czystym ręcznikiem.
- Ekstrakt z lukrecji
Choć brakuje dostatecznej ilości badań na ten temat, ograniczone próby wykazały, że stosowany miejscowo ekstrakt z lukrecji może pomóc złagodzić swędzenie skóry. Doskonale działa również w połączeniu z olejem kokosowym oraz masłem Shea i miodem.
- Olejek eteryczny z lawendy
Olej kokosowy (lub migdałowy) wraz z 10 kroplami eterycznego olejku lawendowego, pomoże nie tylko ukoić swędzenie, ale też wyciszyć umysł i ułatwić zasypianie. Zaburzenia snu i niepokój, to jedne z najczęstszych problemów dotykających osób z AZS.
- Oczar wirginijski
Jak wykazały badania, krem zawierający oczar wirginijski i fosfatydylocholinę (mieszankę różnych tłuszczów) może wykazywać podobne działanie, jak hydrokortyzon. Oczar wirgijski ma właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające.
W czasie zaostrzenia objawów należy nałożyć delikatnie mieszankę na zmienione miejsce. Nie należy stosować alkoholowego roztworu.
- Dbanie o dobrobyt psychiczny
To jedna z najważniejszych części terapii. Psychologiczny czynnik chorób skóry jest przedmiotem badań psychodermatologii. Jak donoszą specjaliści, psychoterapia, techniki oddechowe, medytacja i hipnoza mogą złagodzić zaostrzenie choroby, przyśpieszyć gojenie oraz zapobiegać nawrotom choroby.
Poza tym należy zwrócić uwagę na materiały, z jakich zrobiona jest noszona odzież. Powinny być naturalne, ale miękkie i nie gryzące. Nie należy również nosić obcisłych ubrań.
Do pomieszczeń o suchym powietrzu warto prowadzić nawilżacze. To pomoże zapobiec przesuszeniu skóry.
Dieta a AZS
Czego unikać, a po co sięgać, kiedy borykamy się z atopową skórą?
Należy unikać:
- alergenów pokarmowych (np.: nabiału, glutenu, orzechów, skorupiaków itd.),
- przetworzonej żywności,
- smażonych potraw,
- tłuszczów które nie są niezbędne dla zdrowia, mogą bowiem utrudniać wchłanianie ważnych składników i utrudniać gojenie,
- cukru.
Warto sięgać po:
- niezbędne dla zdrowia kwasy tłuszczowe,
- nasiona chia lub dyni, dostarczają bowiem niezbędny dla procesu gojenia cynk,
- produkty bogate w probiotyki (kefir, kombucha, kapusta kiszona, kimchi itd.),
- produkty o wysokiej zawartości błonnika – w przypadku problemów z wypróżnianiem, skóra może stać się jednym z narządów przyjmujących na siebie oczyszczanie organizmu z toksyn,
- produkty bogate w witaminę A (pomarańczowe i żółte), która jest niezbędna dla zdrowia skóry.
Środki ostrożności
Problemy skórne, w tym atopowe zapalenie skóry, to stan który znacznie obniża jakość życia. W czasie nawrotu choroby, cierpiące na nią osoby (zarówno dorośli, jak i dzieci) zmagają się z niepokojem, obniżonym nastrojem, zaburzeniami snu, a nawet depresją. Stany te są zarówno konsekwencją choroby, jak i czynnikami nasilającymi jej objawy.
Osoby doświadczające tego problemu często wycofują się z relacji społecznych i aktywności, izolując się szczególnie w czasie zaognienia objawów. Problem ten może dotyczyć wszystkich, bez względu na wiek.
U osób o ciemnej skórze, po epizodzie AZS mogą pozostać ciemne lub jasne plamy (hiperpigmentacja, hipopigmentacja lub depigmentacja).
Naukowcy z Harvard Medical School podkreślają, że osoby dotknięte AZS są bardziej zagrożone chorobami serca oraz udarami. Według badań osoby te częściej palą i sięgają po alkohol, rzadziej natomiast ćwiczą.
Specjaliści z Mayo Clinic raportują z kolei, że większość osób z AZS ma na skórze również gronkowiec złocisty. Nadmierne drapanie powodujące pękanie skóry, może więc prowadzić do poważnych zakażeń bakteryjnych i wirusowych.
Pojawienie się problemów skórnych należy skonsultować ze specjalistami. Stosowanie domowych sposobów na łagodzenie objawów choroby powinno być również poprzedzone konsultacją lekarską.
Po leki mające złagodzić objawy AZS – również te bez recepty – należy sięgać po konsultacji medycznej.
Źródła:
https://draxe.com/health/eczema-treatment/
https://www.medicalnewstoday.com/articles/14417
Opracowała Ewa Wysocka
