W życiu codziennym spotykamy się z ogromną ilością zarazków i mikroorganizmów, które mogłyby przysporzyć nam problemów. Zwykle im się to nie udaje, ponieważ nie pozwala na to układ odpornościowy. Jednak kiedy jego funkcjonowanie jest słabsze, ryzyko tego że coś nas „rozłoży” jest większe.
Jak zadbać o układ immunologiczny i wzmocnić odporność?
Układ odpornościowy z bliska
Na układ odpornościowy składa się grupa narządów, komórek oraz białek, które chronią organizm przed wirusami i bakteriami oraz obcymi substancjami. Składa się z dwóch części – wrodzonej oraz adaptacyjnej. Ta pierwsza jest naszą tarczą przed ogólnymi patogenami, ta druga zaś przed określonymi zagrożeniami, z którymi organizm ma już kontakt. Jego zadaniem jest zneutralizowanie oraz eliminacja patogenów – bakterii, wirusów, pasożytów i grzybów – które przedostają się do organizmu. Układ odpornościowy zwalcza również komórki własne organizmu, jeśli ulegają zmianom chorobowym.
Komórki układu odpornościowego powstają w szpiku kostnym. Stamtąd przedostają się do tkanek obwodowych, krążą we krwi oraz układzie limfatycznym. Jednak niedostateczna aktywność układu może skutkować poważnymi infekcjami i guzami, zaś jego nadaktywność alergiami i chorobami autoimmunologicznymi.
Układ odpornościowy potrafi zwykle odróżnić komórki swoje od obcych organizmów i substancji. Te drugie to antygeny, a należą do nich np. białka znajdujące się na powierzchni bakterii, wirusów oraz grzybów. Wykryta przez komórki immunologiczne obecność antygenu stymuluje natychmiastową obronę. Żeby jednak sprawa była bardziej skomplikowana, takie białka posiadają również nasze komórki. Jeśli układ immunologiczny funkcjonuje prawidłowo, widzi tę różnicę. Jeśli jednak nie i atakuje własne komórki, mamy do czynienia z reakcją autoimmunologiczną.
Pomimo tego, układ odpornościowy to naprawdę niesamowity twór. Stale uczy się i adaptuje, by umożliwić organizmowi walkę z patogenami.
Kiedy układ odpornościowy niedomaga
Zaburzenia układu immunologicznego wynikają ze zbyt małej lub nadmiernej odpowiedzi odpornościowej. Dzielą się one przede wszystkim na trzy grupy:
- Alergie i astma
Alergia jest zapalną reakcją odpornościową na alergeny. W wyniku tego rozwijają się takie stany, jak: astma, alergiczny nieżyt nosa, alergie pokarmowe czy atopowe zapalenie skóry. Nadmierna reakcja organizmu na alergen (np. kurz, pleśń czy pyłki) skutkuje reakcją immunologiczną, prowadzącą do wystąpienia objawów alergicznych. Mogą być one zupełnie łagodne, jak kaszel czy katar, niestety mogą też zagrażać życiu, jak wstrząs anafilaktyczny. Uczulenie na substancję następuje wtedy, kiedy organizm produkuje w odpowiedzi na nią antygeny i reaguje po wielokrotnej ekspozycji na nią.
- Niedobór odporności
Kiedy układ immunologiczny jest wybrakowany lub reaguje zbyt wolno, mamy do czynienia z niedoborem odporności. Taki stan rzeczy może być spowodowany zaburzeniami genetycznymi (mówimy wtedy o pierwotnym niedoborze odporności), chorobą lub lekarstwami.
Do tego typu zaburzeń zaliczamy m.in.:
- ciężki złożony niedobór aktywności (zespół SCID),
- pospolity zmienny niedobór odporności,
- zespół nabytego niedoboru/upośledzenie odporności/zakażenie ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV/AIDS),
- niedobór odporności indukowany lekami,
- (choroba) przeszczep przeciw gospodarzowi.
Każde z nich wywołane jest poważnymi zaburzeniami układu odpornościowego. Prowadzą one do infekcji, które mogą zagrażać życiu.
- Choroby autoimmunologiczne
W ich wyniku, z powodu nieznanego wyzwalacza, układ odpornościowy atakuje komórki i tkanki własnego organizmu. Jak pokazują statystyki, od lat 40. XX wieku wzrost zachorowań – zarówno pod kątem częstości występowania jak i zasięgu – zwiększył się drastycznie na całym świecie. Obecnie rozpoznanych zostaje ok. 80 zaburzeń na tle autoimmunologicznym. Niestety w Polsce brak jest dokładnych danych dotyczących liczby osób chorujących, ale szacuje się, że jest to kilka procent społeczeństwa – nawet co trzecia osoba dorosła może borykać się z chorobą autoimmunologiczną.
Diagnozowanie może być bardzo trudne, ze względu na wachlarz i nietypowość objawów. Dlatego zanim dowiemy się, co naprawdę nam dolega może minąć nawet kilka lat.
Do chorób tych należą:
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- nieswoiste zapalenie jelit,
- cukrzyca typu 1,
- stwardnienie rozsiane,
- toczeń,
- łuszczyca,
- choroba Gravesa-Gasedowa (nadczynność tarczycy),
- chorobą Hashimoto (niedoczynność tarczycy),
- zapalenie naczyń.
Leczenie opiera się najczęściej na stłumieniu nadmiernej aktywności układu immunologicznego. Jednak pierwszym krokiem powinno być wyeliminowanie produktów, które mogą uszkadzać jelita i powodować ich nieszczelność. Jak wykazały niektóre badania, przepuszczalność jelit ma związek z niektórymi chorobami autoimmunologicznymi i wydaje się być częścią patogenezy choroby.
Naturalne sposoby na wzmocnienie odporności
Wiemy już, jak ważna jest praca na rzecz budowania odporności. Co nam w tym pomoże?
- Witamina C
To silny przeciwutleniacz, który stymuluje układ odpornościowy do pracy. W komórkach odpornościowych znajdują się aktywne cząsteczki jej transportera, które wtłaczają ją wprost do komórek, kiedy tego najbardziej potrzebujemy (np. w przypadku infekcji czy stresu).
Badanie z 1999 roku, opublikowane na łamach magazynu Journal of Manipulative and Psychological Therapeutics objęło 800 studentów, podzielonych na dwie grupy: kontrolną i eksperymentalną. W tej drugiej uczestnicy przyjmowali 1000 mg witaminy C, co godzinę przez pierwsze 6 godzin od rozpoczęcia odczuwania objawów infekcji, a następnie 3 razy dziennie. Osoby które nie zgłaszały żadnych objawów, otrzymywały 1000 mg dziennie, 3 razy dziennie. W grupie eksperymentalnej ilość zgłaszanych objawów spadła o 85%.
Najlepszą formą witaminy C jest liposomalna. Nie powoduje efektu przeczyszczającego, dzięki temu że uwalnia się wolniej i charakteryzuje się większą przyswajalnością. Umożliwia to również skuteczne utrzymanie jej wysokiego poziomu.
- Jeżówka
Jak pokazuje badanie z 2012 roku opublikowane w Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, jeżówka wykazuje pozytywny wpływ na nawracające infekcje oraz zapobiega skutecznie przeziębieniom. Z kolei badanie z 2003 roku, przeprowadzone przez University of Wisconsin Medical School wykazało, że roślina ta ma również właściwości immunomodulujące oraz immunostymulujące, szczególnie w leczeniu ostrej infekcji górnych dróg oddechowych.
- Czarny bez
Już Hipokrates doceniał czarny bez za moc wzmacniania układu odpornościowego. Skutecznie walczy również z przeziębieniem, grypą, stanami zapalnymi czy alergią. Badanie opublikowane w Journal of International Medical Research wykazało, że zastosowanie czarnego bzu w ciągu pierwszych 48 godzin od pojawianie się objawów sprawiło, że ustąpiły one ok. 4 dni wcześniej. Stosowanie ekstraktu z czarnego bzu powoduje, że zmniejsza się również konieczność przyjmowania środków farmakologicznych.
- Probiotyki
Nieszczelna jelita są główną przyczyną nadwrażliwości pokarmowych, chorób immunologicznych oraz zaburzeń równowagi odporności i jej osłabienia. Dlatego tak ważna jest obecność probiotyków w diecie.
Badania opublikowane na łamach Critical Reviews in Food Science and Nutrition sugeruje, że te dobre bakterie mogą indukować różne odpowiedzi cytokin. Suplementowanie probiotyków w okresie niemowlęcym może pomóc zapobiec chorobom autoimmunologicznym w dzieciństwie, dzięki zwiększeniu liczby komórek immunoglobuliny oraz komórek wytwarzających cytokiny w jelitach, a także poprawie kondycji błony śluzowej jelit. Więcej na temat probiotyków pisaliśmy m.in. tutaj, tutaj i tutaj.
- Imbir
Imbir ma działanie rozgrzewające, dzięki czemu wspomaga rozkładanie toksyn. Oczyszcza również układ limfatyczny, pomagając pozbyć się odpadów i niepożądanych substancji.
Zarówno korzeń jak i imbirowy olejek eteryczny pomogą nam poradzić sobie np. z niektórymi odpowiedziami przeciwzapalnymi. Badania pokazują również, że imbir wykazuje właściwości przeciwdrobnoustrojowe, dzięki czemu jest skutecznym narzędziem wspomagającym walkę z chorobami zakaźnymi, a także tymi wywołanymi przez bakterie czy pasożyty. Co ciekawe jednak, przyda nam się również kiedy próbujemy uporać się z konsekwencjami ekspozycji na czynniki fizyczne i chemiczne, np.: ciepło, kwas czy dym papierosowy.
- Korzeń astragalusa
Wzmacnia układ odpornościowy i pomaga walczyć z chorobami. W medycynie chińskiej korzeń ten od tysięcy stosowany był jako adaptogen. Badania przedkliniczne wykazują jego intrygującą aktywność imunnologiczną. Przegląd opublikowany w American Journal of Chinese Medicine ujawnił zaś, że stosowanie astragalusa znacznie zmniejszyło toksyczność wywołaną przez leki (np. immunosupresyjne i przeciwnowotworowe). Badacze doszli do wniosku, że wyciąg z tej rośliny wpływa korzystnie na układ odpornościowy i chroni organizm przed stanem zapalnym przewodu pokarmowego oraz nowotworami.
- Żeń-szeń
Korzeń, łodygi i liście pomagają utrzymać homeostazę oraz zwiększyć odporność na infekcje i choroby. Żeń-szeń poprawia funkcjonowanie układu immunologicznego, regulując komórki odpornościowe. Posiada również związki przeciwdrobnoustrojowe, chroniące przed infekcjami bakteryjnymi i wirusowymi.
Jak wykazało badanie opublikowane w American Journal of Chinese Medicine, podawany doustnie ekstrakt z żeń-szenia skutecznie indukował odpowiedzi przeciwciał swoistych dla antygenu. Przeciwciała wiążą się z antygenami (np. toksynami czy wirusami), chroniąc prawidłowe komórki. Dzięki temu, że roślina ta wspomaga organizm w produkcji przeciwciał, wspiera walkę ze szkodliwymi mikroorganizmami i/lub patogennymi antygenami.
- Witamina D
Niedobór witaminy D zwiększa podatność na infekcje oraz nieprawidłowe odpowiedzi immunologiczne. Badania wyraźnie pokazują, że dla zbudowania i utrzymania odporności, konieczne jest dbanie o optymalny poziom tej witaminy w organizmie.
W jednym z badań przeprowadzonych w amerykańskim Massachusetts General Hospital, udział wzięło 19 000 uczestników, wśród których ci z niższym poziomem witaminy D częściej zgłaszali niedawne infekcje dróg oddechowych, niż ci o prawidłowym stężeniu. Na wyniki te nie wpłynęły takie czynniki, jak: sezon, wiek, płeć, rasa oraz masa ciała.
- Wodór
To ważny czynnik regulujący, który wpływa zarówno na komórki jak i na całe organy. Ma działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Wspiera zdrowie jelit, łagodzi reakcje alergiczne i pomaga pozbyć się szkodliwych substancji z organizmu. Wodór stymuluje znajdujące się w naszych komórkach enzymy, które mają przeciwutleniające właściwości. Dzięki temu że stres oksydacyjny w naszym organizmie zmniejsza się, poprawia się jego zdolność do walki z infekcją. Wodór do organizmu pomoże nam dostarczyć np. woda wodorowa. Przyjmowanie wodoru to Pierwszy Filar Długowieczności:
- Mirra
Żywica lub substancja podobna do soku i jeden z najpopularniejszych olejków eterycznych. Mirra stosowana była od dawna do oczyszczania ran i zatrzymywania krwawienia, a także leczenia kataru siennego. Ma działanie antyseptyczne, przeciwgrzybiczne i przeciwbakteryjne, dzięki czemu wzmacnia układ immunologiczny. Skuteczność mirry przeciw drobnoustrojom potwierdzono w badaniu z 2012 roku, w ramach którego wykorzystano połączenie jej z olejkiem kadzidłowym.
- Oregano
Ma silne właściwości przeciwgrzybiczne, przeciwpasożytnicze, przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne. Opublikowane w Critical Reviews in Food Science and Nutrition badanie wykazało, że znajdujące się w oregano karwakrol oraz tymol są głównymi przeciwdrobnoustrojowymi związkami. Kilka testów ujawniło również, że olej oregano wykazywał działanie przeciwbakteryjne na wiele izolatów i gatunków bakterii, w tym Bacillus laterosporus oraz Staphylococcus saprophyticus (z rodzaju gronkowców).
- Aktywność fizyczna
Badanie z 2018 roku opublikowane na łamach Aging Cell wykazało, że wysoka aktywność fizyczna zmniejsza stopniowe pogarszanie się stanu układu odpornościowego (immunosensescencję), u osób w wieku 55-79 lat, w porównaniu do niećwiczącej grupy w tym samym przedziale wiekowym. Ponadto – poza wiekiem – zmniejszona aktywność fizyczna może wpłynąć na obniżenie funkcji immunologicznych.
- Akupunktura
Okresowe zabiegi akupunktury są w stanie zrównoważyć przepływ energii w organiźmie i tym samym wzmocnić reakcje układu odpornościowego. Tym samym możliwe jest uniknięcie choroby, lub znaczące przyspieszenie procesów zdrowienia. Właśnie z tego powodu akupunktura stanowi Czwarty Filar Długowieczności, którego regularne stosowanie zwiększa szanse na długie życie w dobrym zdrowiu.
Środki ostrożności
Należy pamiętać, że nawet naturalne metody (jak olejki eteryczne czy zioła) powinny być stosowane z rozwagą. Stosowanie ich nie powinno przekraczać 2 tygodni pod rząd.
Kobiety w ciąży i karmiące piersią powinny zawsze konsultować z lekarzem zamiar stosowania ziół i olejków eterycznych.
Źródło:
https://draxe.com/health/cold-and-flu/how-to-boost-your-immune-system/
Opracowała Ewa Wysocka
