Czosnek nie tylko nadaje wyjątkowego smaku potrawom, ale też ma bardzo korzystny wpływ na nasze zdrowie – z właściwości tych znany jest od starożytności.
Czosnkowa historia
Jak pokazują historyczne zapiski, czosnek stosowany był w czasie budowy piramidy w Gizie (ok. 5000 lat temu), a także przez Hipokratesa (ok. 460-370 roku p.n.e.) – uznawanego za ojca zachodniej medycyny – który stosował go między innymi w walce z pasożytami, zmęczeniem czy problemami z trawieniem. Sportowcy olimpijscy w starożytnej Grecji otrzymywali czosnek, prawdopodobnie jako środek poprawiający wydolność. W starożytnych Indiach czosnek uważany był za afrodyzjak. Na całym świecie stosowany był w przypadku: zapalenia oskrzeli, nadciśnienia, gruźlicy, czerwonki, wzdęć, chorób wątroby, reumatyzmu, cukrzycy czy gorączki.
Dziś wiemy już, że większość korzyści zdrowotnych czosnku wynika z obecności związków siarki, które uwalniane są podczas krojenia, miażdżenia lub żucia czosnkowych ząbków. Jednym z nich – być może najbardziej znanym – jest allicyna. Ten niestabilny związek obecny jest jednak bardzo krótko w świeżym czosnku, po jego zmiażdżeniu lub pokrojeniu. Poza tym w czosnku znajdziemy disiarczek diallilu oraz s-allilocysteinę.
Właściwości prozdrowotne czosnku
Co potrafi czosnek?
- Zabija bakterie
Jak czytamy na łamach Journal of Antimicrobial Chemotherapy, znajdujący się w czosnku siarczek diallilu wykazuje nawet 100-krotnie większą skuteczność, niż popularnie stosowane w walce z bakterią Campylobacter antybiotyki. Bakteria ta jest jedną z najczęstszych przyczyn infekcji jelitowych.
Naukowcy donoszą również, że profilaktyczne stosowanie czosnku może zmniejszyć częstotliwość przeziębień u dorosłych, nie mając jednak wpływu na czas trwania objawów.
- Obniża poziom cholesterolu i ciśnienie krwi
Jak czytamy na łamach Journal of Nutritional Biochemistry, naukowcy z Ankara University badali jaki wpływ na profil tłuszczowy krwi pacjentów z wysokim cholesterolem, ma suplementacja ekstraktu z czosnku. W badaniu udział wzięły 23 osoby, 13 z nich borykało się również z wysokim ciśnieniem krwi. Podzielono je na dwie grupy – tych i te, którzy poza wysokim poziomem cholesterolu mieli również wysokie ciśnienie, a także o normalnym ciśnieniu. Obie grupy przyjmowały przez 4 miesiące suplementy z ekstraktem z czosnku. Wszystkie osoby były regularnie badane pod kątem parametrów lipidowych we krwi, a także czynności nerek orz wątroby. Pod koniec badania zaobserwowano, że poprawie uległy profil lipidowy, wzmocniony został potencjał antyoksydacyjny krwi, a także obniżeniu uległo skurczowe i rozkurczowe ciśnienie krwi. Zmniejszeniu uległy też reakcje utleniania w organizmie.
Wciąż koniecznych jest jednak więcej badań na ten temat.
- Chroni wątrobę
Naukowcy z chińskiego Institute of Toxicology, School of Public Health, na Shandong University podjęli się próby ustalenia, czy znajdujący się w czosnku dwusiarczek diallilu (DADS), może mieć działanie ochronne przed stresem oksydacyjnym wywołanym przez etanol.
Zaobserwowali, że w istocie związek ten może pomóc chronić wątrobę między innymi przed skutkami nadużywania alkoholu.
- Pomaga radzić sobie z chorobą zwyrodnieniową stawu biodrowego
Jak wykazały badania zespołów z King’s College London oraz University of East Anglia, kobiety spożywające dużo warzyw z rodziny Allium (z której pochodzi czosnek, a także: por, cebula, szalotka czy szczypiorek chiński/rakkyo) doświadczały mniej objawów związanych z chorobą zwyrodnieniową stawów. Badanie to jasno pokazuje, że dieta ma realny wpływ na przebieg tych chorób.
Długoterminowe badanie obejmujące ponad 1000 par zdrowych bliźniaczek wykazało, że te z nich które spożywały więcej warzyw i owoców (szczególnie czosnku), doświadczały mniej objawów wczesnego stadium choroby.
- Może zmniejszyć zagrożenie przedwczesnego porodu
Naukowcy z norweskiego Division of Epidemiology w Norwegian Institute of Public Health zbadali wpływ żywności na infekcje bakteryjne i ryzyko wcześniejszego porodu. Zakażenia drobnoustrojami w czasie ciąży zwiększają takie zagrożenie.
Jak czytamy w magazynie Journal of Nutrition, skupiono się na przede wszystkim na działaniu suszonych owoców oraz rodzinie Alliums (do której należy czosnek), ponieważ te grupy wykazują największy potencjał znoszący wspomniane ryzyko.
W badaniu udział wzięło 18 888 kobiet, z których 5% doświadczyło przedwczesnego porodu. Jak zaobserwowali autorzy badania:
Spożywanie żywności która zawiera związki przeciwdrobnoustrojowe i prebiotyczne, może mieć znaczenie dla zmniejszenie zagrożenia spontanicznego porodu przedwczesnego. W szczególności spożywanie czosnku wiązało się z niższym ogólnym ryzykiem spontanicznego porodu przedwczesnego.
- Chroni serce…
Jak odkryli naukowcy z Emory University School of Medicine, trójsiarczek diallilu (składnik oleju czosnkowego) pomaga chronić serce w czasie operacji kardiologicznej oraz po zawale. Uważają również, że może być pomocny w terapii niewydolności mięśnia sercowego. Badania na myszach wykazały, że gryzonie po zawale które otrzymywały siarczek diallilu doświadczały o 61% mniejszych obrażeń.
Inne badania opublikowane w Journal of Agricultural and Food Chemistry wykazało, że olej czosnkowy może pomóc chronić osoby chorujące na cukrzycę przed kardiomiopatią. Ta przewlekła choroba mięśnia sercowego jest główną przyczyną zgonów diabetyków. Badanie to przeprowadzone było jednak na szczurach, konieczne jest więc podobne w udziałem ludzi.
- … i mózg …
Jak wykazano, wysokie dawki suplementów czosnku zwiększają poziom enzymów przeciwutleniających u ludzi, a także zmniejszają stres oksydacyjny u osób z wysokim ciśnieniem krwi. Antyoksydanty znajdujące się w czosnku chronią przez szkodliwym działaniem wolnych rodników. Ich aktywność przyczynia się również do procesu starzenia.
Obniżenie poziomu cholesterolu, ciśnienia krwi oraz właściwości przeciwutleniające mogą wpływać realnie na obniżenie ryzyka rozwoju chorób mózgu, w tym chorób neurodegeneracyjnych, jak np. choroba Alzheimera czy demencja.
- … oraz kości
Badania na gryzoniach wykazały, że spożywanie czosnku może zminimalizować utratę gęstości kości, poprzez zwiększenie poziomu estrogenu.
Jedno z badań na kobietach w okresie menopauzy wykazało, że dzienna dawka suchego ekstraktu czosnku (2g) wyraźnie zmniejszyła markery niedobory estrogenu.
- Poprawia wyniki sportowe
Czosnek stosowany był już w starożytności w celu zmniejszenia zmęczenia oraz zwiększenia zdolności do pracy robotników. Serwowany był chociażby sportowcom olimpijskim w starożytnej Grecji.
Badania na gryzoniach wykazało, że czosnek wspomaga wykonywanie ćwiczeń fizycznych, poprawiając wydajność. Wciąż jednak niewiele jest badań na ludziach.
Osoby chorujące na serce, który przyjmowały olej czosnkowy przez 6 tygodni, doświadczały o 12% zmniejszonego szczytowego tętna oraz lepszej zdolności wysiłkowej. Jednak badanie dziewięciu kolarzy wyczynowych nie wykazało żadnych korzyści w tym zakresie.
Istnieją również badania sugerujące, że zmęczenie wywołane wysiłkiem fizycznym można zmniejszyć za pomocą czosnku.
- Wspomaga detoksykację
Wykazano, że wysokie dawki związków siarki (jak tych znajdujących się w czosnku) chronią przed uszkodzeniem narządów przed działaniem metali ciężkich.
Jedno z badań skupiło się na pracownikach fabryki akumulatorów samochodowych, narażonych na nadmierną ekspozycję na ołów. Po 4 tygodniach badania wykazano, że czosnek obniżył poziom ołowiu we krwi o 19%. Zmniejszeniu uległo również wiele klinicznych objawów toksyczności, między innymi bóle głowy oraz ciśnienie krwi.
- Może zmniejszyć ryzyko raka płuc…
Jak ujawniło 7-letnie badanie przeprowadzone przez chińskie Jiangsu Provincial Center for Disease Control and Prevention, osoby spożywające czosnek co najmniej dwa razy w tygodniu były o 44% mniej zagrożone rozwojem raka płuc.
Na łamach Cancer Prevention Research przeczytać możemy, że naukowcy spotkali się z 1424 pacjentami z rakiem płuc oraz 4543 zdrowymi osobami. Pytano o dietę i styl życia – w tym palenie oraz spożywanie czosnku.
Zaobserwowano ochronny związek pomiędzy spożywaniem surowego czosnku, a rakiem płuc, w zależności od dawki. Sugeruje to, że czosnek może potencjalnie służyć jako środek chemoprewencyjny w przypadku raka płuc. – napisali autorzy badania.
- … raka mózgu …
Jak poinformowali naukowcy z Medical University of South Carolina, związki siarkoorganiczne które znajdują się w czosnku wykazują właściwości niszczące komórki glejaka, który jest typem śmiertelnego guza mózgu. Aktywność tę wykazały trzy czyste związki: DAS, DADS oraz DATS, jednak to ten ostatni okazał się być najskuteczniejszym.
Badania te podkreślają możliwą ogromną rolę związków pochodzenia roślinnego jako części medycyny naturalnej, w kontrolowaniu złośliwego wzrostu komórek ludzkiego guza mózgu. Potrzebne są jednak dalsze badania na zwierzęcych modelach guzów mózgu, przed zastosowaniem tej strategii terapeutycznej u pacjentów z guzem mózgu. – powiedział dr Ray Swapan, współautor badania.
- … i prostaty
Lekarze z Department of Urology, China-Japan Friendship Hospital w Pekinie zgromadzili i przeanalizowali wyniki badań, które opublikowane zostały do maja 2013 roku, a które traktowały o związku pomiędzy spożywaniem warzyw z rodziny Allium, a rakiem prostaty.
Jak wywnioskowali, warzywa ta – a zwłaszcza czosnek – spożywane w zwiększonej ilości – powiązane są ze zmniejszonym zagrożeniem rozwoju raka prostaty.
Wartości odżywcze
Szacuje się, że jeden ząbek czosnku (ok. 3g) surowego czosnku zawiera:
- 2% dziennego zapotrzebowania manganu,
- 2% dziennego zapotrzebowania witaminy B6,
- 1% dziennego zapotrzebowania witaminy C,
- 1% dziennego zapotrzebowania na selen.
Poza tym całkiem sporo: wapnia, miedzi, potasu, fosforu, żelaza oraz witaminy B1.
Słowo na koniec
Choć czosnek to bardzo zdrowa roślina, dla niektórych jego spożywanie może wiązać się z dyskomfortem ze strony układu pokarmowego. Dotyczy to szczególnie osób wrażliwych na związki siarki, na przykład tych z zespołem jelita drażliwego.
Jak w każdym wypadku, problemy trawienne związane z jakimkolwiek produktem warto konsultować ze specjalistami, np. dietetykami, gastroenterologami czy gastrologami.
Źródła:
https://www.medicalnewstoday.com/articles/265853
https://www.healthline.com/nutrition/11-proven-health-benefits-of-garlic
