Selen jest niezwykle ważnym minerałem dla naszego organizmu. Według badań, spożywanie dużej ilości naturalnie występującego selenu działa przeciwwirusowo, jest kluczowe dla reprodukcji, a także zmniejsza ryzyko chorób nowotworowych i autoimmunologicznych.
Co nasz organizm zawdzięcza selenowi?
Selen poprawia zdolności oksydacyjne oraz jakość przepływu krwi w naszym ciele, zwiększając odporność na choroby i stres. Pierwiastek ten doceniany jest za swoją rolę w aktywności antyoksydacyjnej, obniżając uszkodzenia spowodowane przez wolne rodniki i stan zapalny. Uważa się, że jest to zasługa obecności selenoprotein. Oznacza to, że przynosi on korzyści poprzez potencjalną możliwość zapobiegania powszechnie występującym rodzajom raka, zwalczania wirusów, obronie przed chorobami serca oraz spowolnieniu objawów takich chorób jak np. astma.
Uważa się, że niedobór selenu u zdrowych osób jest rzadkością. Do sytuacji takiej przyczynić mogą się choroby i zaburzenia, które upośledzają wchłanianie składników odżywczych, np: HIV i choroba Leśniowskiego-Crohna.
Prozdrowotne właściwości selenu
Co może zaproponować nam selen?
- Chroni przed stresem oksydacyjnym
Selen hamuje proces starzenia się i wspomaga układ odpornościowy, poprzez redukcję uszkodzeń wywołanych przez wolne rodniki. Działa we współpracy z innymi przeciwutleniaczami (np. witaminą E), umożliwiając organizmowi zwalczanie stresu oksydacyjnego i obronę przed nowotworami (np. rakiem prostaty i okrężnicy).
Selen jest niezbędnym składnikiem peroksydazy glutationowej, ważnego enzymu dla procesów ochronnych lipidów znajdujących się w błonach komórkowych. Potrzebny jest również do zwalczania oksydacyjnej degradacji komórek i ochrony przed mutacjami oraz uszkodzeniem DNA.
- Pomaga chronić przed nowotworami
W przypadku słabego układu odpornościowego i historii nowotworów w rodzinie, selen może być szczególnie przydatny. Badania wykazały, że podawanie dużych dawek selenu przyniosło korzyści przeciwnowotworowe. Obserwacje wykazały również, że selen jest skuteczny w zmniejszaniu zachorowalności na raka, śmiertelności nim spowodowanej oraz nasilenia objawów – dotyczy to szczególnie raka: wątroby, prostaty, jelita grubego i płuc.
Selen przechodzi do jądra komórki – gdzie znajduje się DNA i genom – i znajduje uszkodzenia. Łączy się z ochronnymi przeciwutleniaczami (jak glutation), a następnie redukuje i naprawia zniszczenia DNA. Pozostawione w takim stanie, może prowadzić do mutacji komórek nowotworowych i wzrostu guza.
Istnieją dowody na to, że przyjmowanie selenu nie tylko przyczynia się do zmniejszenia ryzyka zachorowania na raka, ale też spowolnienia rozwoju choroby która już się pojawiła. Badania wykazały, że wysoka dawka selenu (200 mg/dobę) może skutecznie chronić DNA, co może zmniejszyć ryzyko mutacji komórek i rozwoju raka. Inne badania pokazują, że w tych obszarach świata w których gleba ma najmniejsze stężenie selenu, ryzyko zachorowania na raka jest większe, niż w miejscach bogatych w selen.
- Wzmacnia odporność
Selen jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Może być również kluczowym składnikiem odżywczym w przeciwdziałaniu rozwojowi wirusów (w tym HIV). U pacjentów z HIV selen okazał się mieć również wpływ na spowalnianie postępu AIDS.
- Poprawia przepływ krwi i obniża ryzyko chorób serca
Niskie stężenie selenu wiąże się ze zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych. Uważa się, że selen może poprawić zdrowie serca dzięki zdolności do: zwalczania stanów zapalnych, przepływu krwi, zmniejszania stresu oksydacyjnego i wspomagania aktywności przeciwutleniającej.
Do tej pory, w badaniach obserwacyjnych wykazywano że im niższe było stężenie selenu, tym wyższe ryzyko choroby wieńcowej. Jednak ten typ badań może prowadzić do mylących dowodów, zatem przepisywanie selenu pacjentom z chorobami serca nie jest jeszcze powszechne.
- Wspiera zdrowie tarczycy
Badania wykazały, że istnieje związek między funkcjonowanie tarczycy, a niedoborem selenu. Działa on bowiem jak katalizator do produkcji aktywnych hormonów tarczycy.
Tarczyca kontroluje wiele ważnych funkcji, w tym: apetyt, sen, temperaturę ciała, wagę, energię itd. Tak więc kiedy tarczyca nie działa prawidłowo, może przynieść to wiele konsekwencji zdrowotnych. Niedobór selenu skorelowany jest z problemami z tarczycą oraz tym jak syntezuje odpowiednie hormony. Dlatego coraz częściej dostrzegana jest wartość stosowania tego pierwiastka, w leczeniu zaburzeń autoimmunologicznych i tarczycy. Działa on jako silny obrońca tego gruczołu, reguluje wytwarzanie reaktywnego tlenu i chroni go przed działaniem przeciwciał. W związku z tym przeprowadzane są badania nad korzyściami selenu, mające sprawdzić czy mogą przysłużyć się one pacjentom z chorobą Hashimoto i Gravesa-Basedowa, a także kobietom w ciąży z przeciwciałami anty-TPO. Pierwiastek ten może być w stanie zwiększyć odporność, zmniejszyć reakcje autoimmunologiczne i zmniejszyć stan zapalny u tych pacjentów.
- Zwiększa długowieczność
Badania wskazują na to, jak ważny jest selen dla naszego zdrowia i długowieczności. Przebadany został pod kątek leczenia dziesiątek stanów – od astmy, poprzez zapalenie stawów, aż do chorób serca i tarczycy. Ryzyko tych schorzeń rośnie wraz z wiekiem, tak więc spożywanie selenu może pomóc ochronić organizm i przyczynić się do długiego życia.
Selen należy do minerałów śladowych, co oznacza że potrzebujemy go niewiele. Organizm szybko się go jednak pozbywa, dlatego właśnie że bierze udział w wielu ważnych funkcjach. Z tego powodu regularne spożywanie selenu jest bardzo istotne, szczególnie wraz z upływającym wiekiem.
- Łagodzi objawy astmy
Badania obserwacyjne wykazały, że pacjenci z przewlekłą astmą mogą mieć niższy poziom selenu. Osoby przyjmujące selen odczuwały mniej objawów astmy, niż te przyjmujące placebo.
Eksperci uważają, że suplementacja selenem może być skutecznym środkiem wspierającym leczenie przewlekłej astmy. Potrzebne są jednak dalsze badania, by ustalić wpływ selenu na czynność płuc.
- Może zwiększyć płodność
Selen jest niezbędny dla prawidłowej ruchliwości plemników, zwiększa również przepływ krwi. Te dwa aspekty są kluczowe dla poczęcia i pokonania niepłodności. Selen wkomponowany jest w kapsułkę mitochondriów nasienia i może wpływać na zachowanie i funkcje plemników, podczas ich przemieszczania się przez pochwę. Okazuje się, że zarówno niskie jak i wysokie stężenie selenu w nasieniu, ma negatywny wpływ na liczbę plemników. Dlatego przyjmowanie jego zalecanej ilości jest tak ważne dla płodności.
Niektóre badania wykazują również, że selen może zmniejszyć ryzyko poronienia. Jednak obecnie badania skupiają się głównie na wpływie selenu na niepłodność mężczyzn.
Gdzie szukać selenu?
Poniżej lista najlepszych pokarmowych źródeł selenu. Przyjmuje się, że zalecaną dzienną dawką dla osoby dorosłej jest 55 mikrogramów/dobę.
- orzechy brazylijskie: 1 szklanka zawiera 607 mikrogramów (1103% zalecanego dziennego spożycia),
- jaja: 1 średnie ma ok. 146 mikrogramów (265% zds),
- nasiona słonecznika: 1 szklanka to ok. 105 mikrogramów (190% zds),
- wątróbka: ok. 85 g zawiera 99 mikrogramów (180%),
- tuńczyk: ok. 85 g ma 64 mikrogramów (116% zds),
- śledź: ok. 85 g to 39 mikrogramów (71%),
- pierś z kurczaka: ok. 85 g zawiera 33,2 mikrogramy (58% zds),
- łosoś: ok. 85 g to 31 mikrogramów (56% zds),
- indyk: ok. 85 g ma 25 mikrogramów (45% zds),
- nasiona chia: ok. 28 g zawiera 25 mikrogramów (45% zds),
- grzyby: 1 szklanka mieszanki grzybów to ok. 15 mikrogramów (27% zds).
Dawkowanie
Jeśli nasza dieta zawiera odpowiednią ilość selenu, jego dodatkowe suplementowanie może nam zaszkodzić (szczególnie w dawkach sięgających 400 mikrogramów/dobę).
Nie zależy przekraczać zaleceń dotyczących spożywania selenu, a najważniejsze by rozumieć, że dieta jest najlepszym sposobem jego pozyskiwania. W przypadku zamiaru sięgnięcia po suplementy, należy skonsultować się z lekarzem.
Według badań dodatkowe spożycie selenu może być korzystne dla osób o niskim jego poziomie. Tym o odpowiednim lub wysokim może przynieść jednak nieprzyjemne skutki.
Zalecane dzienne dawki rysują się następująco:
- dzieci w wieku 1-3 lat: 20 mikrogramów/dobę,
- dzieci w wieku 4-8 lat: 30 mikrogramów/dobę,
- dzieci w wieku 9-13 lat: 40 mikrogramów/dobę,
- dorośli i młodzież w wieku 14 lat i więcej: 55 mikrogramów/dobę,
- kobiety w ciąży: 60 mikrogramów/dzień,
- kobiety karmiące piersią: 70 mikrogramów/dobę.
Skąd bierze się niedobór selenu?
Istnieją cztery naturalnie występujące rodzaje selenu: selen pierwiastkowy, selenek, selenit i selenian. Dwa ostatnie występują głównie w wodzie, dwa pozostałe zaś w glebie – zatem znaleźć możemy je w żywności. To najważniejsza droga, jaką przyjmujemy selen.
Zawartość selenu różni się bardzo w zależności od lokalizacji. Niektóre badania wykazują, że część Europy i Azji to gleby o niskiej jego zawartości. Co oznacza, że populacje zamieszkujące te tereny mogą cierpieć z powodu niedoboru tego pierwiastka. Inne raport donoszą, że martwiący ekspertów w dziedzinie zdrowia spadek selenu występuje między innymi w Wielkiej Brytanii i niektórych krajach Unii Europejskiej – szacuje się, że w Polsce niedobór ma 60% kobiet i 90% mężczyzn. Zauważalny staje się również wzrost chorób przewlekłych w tych populacjach, w tym nowotworów i chorób serca. W pokarmowych źródłach ilość selenu jest znacznie uzależniona od warunków glebowych, w których dane rośliny rosły.
Deficyt selenu jest skorelowany ze zwiększonym ryzykiem słabszego działania układu odpornościowego, pogorszenia funkcji poznawczych oraz śmierci. Niedobór występuje wtedy, gdy brak jest jednej lub więcej swoisty selenoprotein.
By zbadać poziom selenu, należy przeprowadzić badanie krwi lub włosa. Jednak ten ostatni test może nie być miarodajny, jako że selen przechowywany jest w inny sposób, w różnych częściach naszego ciała. Na przykład tarczyca przechowuje więcej selenu, ponieważ odgrywa on ważną rolę w procesie metabolicznym. Ponadto badanie krwi pokaże stężenie selenu, jakie mamy po ostatnim jego przyjęciu.
Efekty uboczne i środki ostrożności
W normalnych dawkach selen nie przynosi zwykle żadnych skutków niepożądanych.
Przedawkowanie selenu może skutkować: nieświeżym oddechem, gorączką, nudnościami, potencjalnie problemami z wątrobą, a nawet nerkami i sercem. Te ostatnie występują jednak tylko przy bardzo wysokim stężeniu selenu (co określane jest już statusem zatrucia). Choć stan ten występuje niezwykle rzadko, może prowadzić zawału serca, depresji oddechowej, a nawet śmierci.
U.S. National Toxicology Program wymienia również niektóre rodzaje selenu jako czynnik rakotwórczy u zwierząt. Nie ma jednak dowodów na to, że może on szkodzić wszystkim gatunkom zwierząt oraz że stwarza zagrożenie w codziennym życiu.
Selen może wchodzić w interakcje z innymi lekami i suplementami. Znajdują się wśród nich: leki zobojętniające kwasy, środki stosowane w chemioterapii, kortykosteroidy, niacyna, statyny obniżające poziom cholesterolu oraz pigułki antykoncepcyjne. W przypadku zażywania którychkolwiek, warto skonsultować z lekarzem zamiar stosowania suplementów, nie tylko selenu.
Źródła:
https://draxe.com/selenium-benefits/
http://zielonyszlak.com.pl/eko-wydarzenia/502-badania-poziomu-selenu-w-organizmie
Opracowała Ewa Wysocka