Ciąża to stan, w którym dbanie o siebie może mieć szczególne znaczenie. Jest to również czas, w którym ciężarna kobieta może być zagrożona komplikacjami – np. dotyczącym 3-5% ciąż, stanem przedrzucawkowym.
Co to jest stan przedrzucawkowy?
Stan przedrzucawkowy (preeklampsja) to zespół objawów, które mogą pojawić się po 20. tygodniu ciąży, w czasie porodu lub połogu. Dochodzi do rozwoju nadciśnienia, pojawia się również białkomocz.
Nie jest wciąż jasne dlaczego dochodzi do rozwoju stanu przedrzucawkowego. Nie ma również na niego lekarstwa. Ważne jest więc trafne i szybkie rozpoznanie objawów, a także konsultacja lekarska. Wydaje się, że stan ten może wynikać z nieprawidłowego rozwoju łożyska. Zgodnie z inną teorią, odpowiedzialne za niego jest zwężenie naczyń krwionośnych, co prowadzi do nadciśnienia i utrudnionego przepływu krwi. Kiedy do macicy dopływa zbyt mało krwi, nie wytwarza się odpowiednia ilość płynu owodniowego. W rezultacie płód jest niedożywiony i nie może rozwijać się prawidłowo. Łożysko może zaś oddzielić się od ściany macicy.
Stan ten może powodować zaburzenia czynności narządów, bóle brzucha i zatrzymanie wody. Niestety może wywołać również poważne komplikacje związane z ciążą. Wzrost ciśnienia krwi zarówno w czasie ciąży, jak i przed samym porodem, może uszkodzić narządy (wątrobę, nerki, łożysko), a także prowadzić do poważnych wad rozwojowych płodu i dziecka. Krew wydostaje się z naczyń włosowatych do różnych tkanek, powodując stan zapalny, obrzęk i zatrzymywanie wody. W konsekwencji nerki mogą zacząć „gubić” białko – stąd bierze się białkomocz.
Z preeklampsją związany (choć nie zawsze) jest również zespół HELLP. Stan ten daje często takie objawy jak: obrzęki, niestrawność czy ból, które często łączone są z ciążą. Bywa więc późno diagnozowany. Jest jednak bardzo niebezpieczny. Zespół HELLP to niedokrwistość hemolityczna, podwyższony poziom enzymów wątrobowych oraz małopłytkowość. Może występować również na późniejszym etapie ciąży i uznawany jest za wariant stanu przedrzucawkowego. Jest bardzo niebezpieczny, związany bowiem z nawet 25% ryzykiem pęknięcia wątroby lub udaru mózgu.
Z pewnością pocieszającą informacją jest fakt, że w większości wypadków preeklampsji poród odbywa się w terminie, a przychodzące na świat dzieci są zdrowe. W niektórych przypadkach (szczególnie zaniedbania stanu) może dojść do przedwczesnego porodu, hipotrofii (wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu), neurologicznych powikłań, a nawet śmierci noworodka.
Najczęściej objawy stanu przedrzucawkowego mijają po porodzie. U niektórych kobiet jednak utrzymują się one nawet po urodzeniu dziecka.
Czynniki ryzyka
Do najważniejszych czynników ryzyka dla stanu przedrzucawkowego, należą:
- silny stan zapalny,
- wysokie ciśnienie krwi jeszcze przed zajściem w ciążę,
- historia preeklampsji w rodzinie,
- stan przedrzucawkowy w poprzedniej ciąży,
- czynniki fizjologiczne: wiek (powyżej 40. roku życia), otyłość, nadwaga i niedowaga,
- nieprawidłowe nawyki i styl życia, w tym: palenie tytoniu, picie alkoholu, zażywanie narkotyków, nieprawidłowa dieta, stres,
- ciąża mnoga,
- powikłania ciążowe i nieprawidłowości w rozwoju płodu,
- zapłodnienie metodą in vitro,
- odstęp pomiędzy ciążami dłuższy niż 10 lat lub krótszy niż 2 lata,
- przewlekłe choroby nerek,
- cukrzyca,
- migrena,
- historia chorób i zaburzeń autoimmunologicznych (w tym tocznia, reumatoidalnego zapalanie stawów itd.),
- pierwsza ciąża z nowym partnerem.
Ostatnie jest pojęcie znane jako primi-paternity i zostało udokumentowane w niektórych studiach przypadku. Zauważono bowiem, że stan przedrzucawkowy może być większym zagrożeniem dla nowopowstałych par. Wynikać ma to z czasu ekspozycji na nasienie partnera – w parach które są za sobą krócej i które zaczęły stosunkowo niedawno współżycie, czas ten jest krótszy.
Objawy
Symptomy preeklampsji dotykają matki i noworodka.
W przypadku kobiet ciężarnych są to zwykle:
- wysokie ciśnienie krwi,
- zwiększona ilość białka w moczu (białkomocz),
- zatrzymanie wody w organizmie i obrzęk kończyn,
- silne i częste bóle głowy,
- zawroty głowy,
- zmęczenie,
- ból okolicy miednicy i brzucha,
- nudności i wymioty,
- zmniejszona ilość moczu,
- szybki przyrost masy ciała,
- oddzielenie łożyska,
- krwawienie z pochwy po 20. tygodniu ciąży,
- poronienie.
Wpływ stanu przedrzucawkowego na płód i dziecko, to między innymi:
- odcięcie dopływu krwi i składników odżywczych,
- uszkodzenia neurologiczne,
- przedwczesny poród,
- niedowaga urodzeniowa,
- padaczka lub drgawki,
- porażenie mózgowe,
- problemy ze słuchem i wzrokiem,
- trudności w uczeniu się w późniejszym życiu.
Wiele objawów preeklampsji jest powszechnymi dolegliwościami w czasie ciąży. Nie należy ich jednak bagatelizować, a konsultować ze specjalistami. Choć obrzęki nóg, bóle głowy i osłabienie mogą dotyczyć wielu ciężarnych, pojawienie się takich dolegliwości zawsze powinno zwrócić naszą uwagę. Niestety u niektórych kobiet stan przedrzucawkowy nie daje żadnych wyraźnych objawów. Tym bardziej ważna jest regularność wizyt u lekarza.
Stan przedrzucawkowy może mieć różne etapy – od łagodnego, do ciężkiego. Nieleczony może prowadzić do rozwoju rzucawki, czyli najpoważniejszej formy preeklampsji, kiedy dochodzi do napadów padaczkowych.
Do objawów rzucawki należą:
- drgawki,
- nawracające bóle głowy,
- problemy z krzepnięciem krwi,
- krwawienia wewnątrzwątrobowe,
- zaburzenia pracy enzymów wątrobowych,
- silne skurcze i bóle mięśni,
- upośledzenie i zaburzenia wzroku,
- woda w płucach,
- niewydolność serca,
- uszkodzenie mózgu, nerek i innych narządów,
- śpiączka.
Rzucawka jest stanem potencjalnie zagrażającym życiu.
Jak zapobiegać stanowi przedrzucawkowemu?
Jak wspomnieliśmy wyżej, nie ma obecnie sposobu na to, by zupełnie wyeliminować ryzyko rozwoju stanu przedrzucawkowego. Nie ma również lekarstwa, które pomagało by go wyleczyć.
Badania pokazują jednak, że zmiana stylu życia i wprowadzenie zdrowych nawyków, mogą to ryzyko znacznie obniżyć. O czym należy więc pamiętać?
- Zdrowa dieta
Lekarze zalecają, by zadbać o dietę oraz podaż witamin i minerałów – jeśli to możliwe – jeszcze przed zajściem w ciążę. Pomaga to przygotować organizm do ogromnego wyzwania, przed jakim przyjdzie mu stanąć.
Warto zadbać o prawidłowe ciśnienie krwi, zmniejszając ilość spożywanej soli i zwiększając podaż potasu. Należy pamiętać, że istniejące problemy z ciśnieniem lub sercem, zwiększają ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego.
Dla zdrowej ciąży ważne są oczywiście świeże owoce i warzywa, w tym te, które zawierają dużo potasu: banany, warzywa zielonolistne, bataty czy awokado. Najlepiej będzie zrezygnować z przetworzonych, pakowanych produktów o wysokiej zawartości cukru i sztucznych dodatków, a także ze smażonych potraw.
Lekarze zalecają również, by przed zajściem w ciąże możliwie obniżyć ilość spożywanego białka, z uwagi na to, że stan przedrzucawkowy charakteryzuje się białkomoczem. Uznaje się, że białko powinno stanowić 15-25% diety.
- Prawidłowa masa ciała
Dieta i prawidłowa masa ciała, jeszcze przed zajściem w ciążę, są zdaniem specjalistów czynnikami niezwykle istotnymi dla prawidłowego jej przebiegu. Warto pamiętać, że tylko stałe dbanie o siebie ma szansę wpłynąć korzystnie na zdrowie ciąży. Przewlekła otyłość oraz efekt jo-jo po przebytych, nieprawidłowych dietach, mogą mieć negatywny wpływ na hormony, metabolizm i pogłębienie stanu zapalnego. Tym samym, zwiększają ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego.
- Ruch
Warto pamiętać również o tym, jak ważne jest regularne ćwiczenie w czasie ciąży. Pomaga złagodzić stan zapalny, utrzymać prawidłową wagę oraz zmniejszyć stres.
Sport o umiarkowanej intensywności, uprawiany w odpowiedni sposób, wiąże się również z wyższym wskaźnikiem zdrowych ciąż oraz mniejszym powikłań ciążowych.
- Nawodnienie i odpoczynek
W ciąży warto zrezygnować lub ograniczyć spożywanie kofeiny i bezwzględnie odstawić alkohol. Bardzo ważne jest również picie odpowiedniej ilości wody, nie należy o tym zapominać.
Nie mniej ważny jest prawidłowy odpoczynek. Należy starać się przesypiać przynajmniej 7-9 godzin (lub więcej, jeśli tego potrzebuje organizm) i dbać o relaksacyjne sesje w ciągu dnia. Pomocne mogą być: łagodne rozciąganie, joga, czytanie książek, medytacja, słuchanie muzyki, akupunktura, a nawet leżenie z ułożonymi wyżej nogami.
- Regularne wizyty lekarskie
Ciąża to czas, w którym regularne badania i konsultowanie ewentualnych niepokojących objawów, może być szczególnie istotne. Podczas pierwszego badania po zajściu w ciążę, warto omówić z lekarzami historię medyczną – własną i rodziny. Im szybciej ocenione zostanie ewentualne ryzyko zagrożeń, tym większa szansa na uniknięcie ich oraz ich powikłań. Należy więc przez cały okres ciąży monitorować ciśnienie krwi oraz stan moczu. Warto zgłaszać również nagłe zmiany samopoczucia lub przeświadczenie, że coś może być nie tak.
Czy stan przedrzucawkowy można leczyć?
Obecnie nie istnieje lek na preeklampsję. Jedyną metodą na przejście tego stanu, jest poród, dlatego zdarzają się sytuacje w których lekarze zmuszeni są go przyśpieszyć, by ratować kobietę.
Kobiety cierpiące na stan przedrzucawkowy powinny dużo odpoczywać. Niektóre z nich muszą spędzić tygodnie (a nawet miesiące) przed porodem w szpitalu, by na bieżąco monitorować parametry ciąży. Należy bardzo dokładnie śledzić bicie serca, poziom ciśnienia krwi, stężenie moczu i inne objawy.
Dodatkowo, często lekarze stosują leki obniżające ciśnienie krwi, zastrzyki steroidowe które wspomagają rozwój płuc oraz siarczan magnezu, który ma pomóc zapobiegać problemom z przepływem krwi i drgawkom.
Źródła:
https://draxe.com/health/preeclampsia/
https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/75579,stan-przedrzucawkowy-i-rzucawka
https://parenting.pl/zespol-hellp
Opracowała Ewa Wysocka
