Zaburzenia rytmu serca mogą być objawem wielu stanów i mieć różną formę. I choć niektóre są nieszkodliwe, inne mogą prowadzić do poważnych komplikacji.
Czym jest tachykardia?
U osób dorosłych serce w spoczynku wykonuje zwykle 60-100 uderzeń na minutę. Kiedy bije częściej niż 100 razy u dorosłego, 90 u nastolatka i 160 u niemowlęcia, mamy do czynienia z tachykardią (częstoskurczem). U dzieci pojawia się rzadko i bywa powodowana zaburzeniami pracy serca, które rozwinęły się na etapie życia płodowego lub chorobą. Najczęstszym typem występującym u dzieci jest częstoskurcz nadkomorowy (SVT), który – choć nie wymaga zwykle leczenia – powinien zostać skonsultowany z lekarzem.
Wyróżnia się kilka rodzajów tachykardii:
- migotanie przedsionków,
- trzepotanie przedsionków,
- tachykardia zatokowa,
- tachykardia nadkomorowa (SVT),
- tachykardia komorowa (VT),
- migotanie komór.
Według American Heart Association, częstoskurcz to przede wszystkim trzy typy:
- Tachykardia przedsionkowa lub nadkomorowa (SVT). Rozwija się z powodu nieprawidłowych uderzeń w obrębie górnych komór serca. Praca naturalnego rozrusznika serca zostaje zachwiana i w związku ze zbyt szybkim biciem, serce nie nadąża z wypełnianiem się krwią pomiędzy uderzeniami. W wyniku tego dokrwienie ciała ulega osłabieniu, co może skutkować: zawrotami głowy, omdleniami, zmęczeniem, bólem, uciskiem i trzepotaniem w klatce piersiowej oraz innymi problemami.
- Tachykardia komorowa (VT). Dotyczy obszaru dolnych komór serca. I w tym wypadku, serce ma zbyt mało czasu na dokrwienie całego ciała. W związku z tym pacjenci mogą doświadczać: zawrotów głowy, omdleń, oszołomienia, duszności, nudności i zawału serca.
- Tachykardia zatokowa. Mamy z nią do czynienia, kiedy naturalny rozrusznik serca „narzuca” szybsze tempo bicia. Uderzeń jest więc więcej, ale poza tym serce pracuje normalnie. Ten rodzaj tachykardii pojawia się często kiedy chorujemy, przyjmujemy niektóre leki, jesteśmy niespokojni lub borykamy się ze zdrowotnymi problemami. Należy wtedy skupić się na problemie podstawowym, który jest źródłem problemu. Jego zniwelowanie powinno wyeliminować też szybkie bicie serca. Objawem tego typu tachykardii jest szybko bijące serce w spoczynku.
Przyczyny i czynnik ryzyka
Tachykardia wywołana jest nieregularnością nadawania sygnału elektrycznego, który każe sercu bić. Ta anomalia ma jednak swoje przyczyny.
Należą do nich między innymi:
- choroby serca i wynikające z nich uszkodzenia,
- choroba serca lub nieprawidłowości obecne od urodzenia,
- nieprawidłowość sygnałów elektrycznych występująca od urodzenia,
- nadczynność tarczycy,
- choroba Gravesa-Basedowa,
- bezdech senny,
- cukrzyca,
- nadmierny wysiłek,
- zaburzona równowaga elektrolitowa,
- gwałtowny epizod stresu lub strachu,
- niepokój,
- anemia,
- gorączka,
- wysokie lub niskie ciśnienie krwi,
- palenie tytoniu,
- nadużywanie kofeiny,
- nadużywanie alkoholu,
- niektóre leki,
- niektóre narkotyki.
Czynniki ryzyka dla tachykardii to wszystkie te stany, które obciążają serce lub uszkadzają jego tkankę. Przyśpieszona praca serca dotyka najczęściej osób starszych, z historią zaburzeń pracy serca w rodzinie czy pacjentów chorujących na sarkoidozę.
Objawy tachykardii
W niektórych przypadkach tachykardia zostaje wykryta zupełnie przypadkowo, ponieważ czasami chorzy nie zauważają żadnych objawów. Te zależne są od typu tachykardii, jednak do ogólnych symptomów należą:
- zadyszka,
- uczucie oszołomienia,
- omdlenia,
- „walące”, przysparzające o dyskomfort bądź nieregularne bicie serce,
- szybki puls,
- bóle w klatce piersiowej.
Nieleczona lub w występującą w poważnej formie tachykardia komorowa lub nadkomorowa, mogą prowadzić do:
- zawału serca,
- utraty przytomności,
- zmęczenia,
- uszkodzenia mięśnia sercowego.
W rzadkich przypadkach mogą pojawić się takie powikłania, jak: skrzepy krwi, udar, niewydolność serca oraz nagły zgon.
Leczenie konwencjonalne
Metoda terapeutyczna w przypadku tachykardii zależna będzie od jej typu. W niektórych przypadkach nie ma potrzeby podejmowania działań medycznych, w innych zaś lekarze będą skupiali się na problemie podstawowym, np. anemii.
Zwykle działanie te obejmują:
- wykonywanie specjalnych ćwiczeń, które mają wspomóc samoregulację serca,
- stosowanie leków, zastrzyków i resuscytacji krążeniowo-oddechowej w nagłych przypadkach, np. zatrzymania akcji serca,
- kardiowersję, mającą na celu przywrócenie prawidłowej akcji serca.
Jeśli istnienie ryzyko nawrotu, stosuje się również:
- ablację, polegająca na celowym zniszczeniu prądem miejsca w sercu, które odpowiedzialne jest za powstawanie arytmii,
- leki pozwalające uniknąć pojawienie się epizodów tachykardii,
- rozrusznik serca, wszczepiany pod skórę i wysyłający niewielki impuls elektryczny kiedy odnotuje, że serce nie bije rytmicznie, przywracając tym samym należyty rytm,
- wszczepialny kardiowerter-defibrylator, czyli małe urządzenie wszczepiane w klatkę piersiową, monitorujące uderzenia serca. W przypadku nieprawidłowego rytmu wywołuje wstrząsy elektryczne w sercu, przywracając prawidłowe bicie serca,
- operację, która ma pomóc zatrzymać nieprawidłowe impulsy elektryczne powodujące zbyt szybkie bicie.
Naturalne sposoby na łagodzenie objawów tachykardii
Najważniejsza w przypadku tachykardii jest prawidłowa diagnoza. Nie należy jednak próbować robić tego samodzielnie. Zaburzenia rytmu serca wymagają konsultacji lekarskiej. Ustalenie odpowiedniego planu postępowania wraz z lekarzem, pozwoli bezpiecznie skorzystać z naturalnych metod uzupełniających terapię lub zapobiegających rozwojowi tachykardii.
Bardzo ważne by pamiętać, że wprowadzanie wszelkich zmiany dotyczące diety, ćwiczeń, suplementów i naturalnych środków oraz ziół, należy konsultować z lekarzem. Niektóre suplementy i zioła mogą wywołać częstoskurcz, nasilać go lub wywoływać poważne konsekwencje u osób przyjmujących np. leki nasercowe. Ponadto należy informować lekarzy o wszelkich zmianach w doświadczanych symptomach, ich nasileniu lub w innych problemach zdrowotnych.
Co może pomóc zapobiegać rozwojowi zaburzeń rytmu serca oraz wspierać terapię tachykardii?
- Aktywność fizyczna i zdrowa dieta
Regularne ćwiczenia z pewnością pomagają utrzymać odpowiednią wagę, zmniejszający tym samym ryzyko rozwoju chorób serca i innych stanów mogących prowadzić do tachykardii.
Na początek, zmianę nawyków można rozpocząć od takich prostych czynności jak:
- wybieranie schodów zamiast windy,
- parkowanie samochodu nieco dalej od wejścia,
- spacerowanie po obiedzie,
- spędzanie aktywnego czasu w ogrodzie i na działce,
- bawienie się z dziećmi, wnukami itd. na zewnątrz,
- wykonywanie prac domowych wymagających aktywności, np. mycie okien czy konserwowanie listew przypodłogowych.
- Ograniczenie napojów energetycznych i alkoholu
W napojach energetycznych często występuje mieszanka kofeiny, tauryny, cukru, dużej dawki ziół i witamin, a nierzadko też chemikaliów. Istnieją doniesienia mówiące o osobach doświadczających zaburzeń rytmu serca, po wypiciu jednego lub więcej napojów energetycznych. Dotyczy to szczególnie tych sytuacji, w których łączone były z lekami lub z czynnościami stymulującymi (np. ćwiczeniami).
Choć nie ma jednoznacznych dowodów na to, że sama kofeina powoduje przyśpieszone lub nieregularne bicie serca, zaleca się by osoby doświadczające tego problemu unikały jej. Tym bardziej tyczy się to napojów energetycznych, po które nie powinny sięgać osoby borykające się z tachykardią. Warto omówić z lekarzem bezpieczne do spożywania ilości kofeiny, która znajduje się nie tylko w kawie, ale też np. herbacie.
Wiadomo też, że regularne picie dużej ilości alkoholu zwiększa ryzyko wystąpienia tachykardii. Dlatego w przypadku takiej diagnozy lub przyśpieszonego bicia serca w spoczynku, należy unikać nadmiernych ilości alkoholu oraz upijania się. Warto jednak pamiętać, że alkohol w zbyt dużych ilościach nigdy nie służy naszemu zdrowiu.
- Unikanie niektórych leków i używek
Niektóre leki bez recepty stosowane w przypadku przeziębienia czy kaszlu, zawierają składniki które mogą wywołać tachykardię. W środkach mających wspierać odchudzanie może znajdować się kofeina i efedryna, mające podobny wpływ. Nawet w tych ziołowych mogą występować ukryte składniki chemiczne, mające hamować apetyt (np. sibutramina). Ważne więc, by upewnić się czy w przyjmowanych lub przepisywanych przez lekarza lekach, nie ma składników które mogą wywołać zaburzenia rytmu serca.
Ryzyko to zwiększa również palenie tytoniu. U pacjentów ze zdiagnozowanymi problemami z sercem (np. łagodną niewydolnością), z powodu palenia wzrasta ryzyko tachykardii i śmierci. Osoby ze zdiagnozowaną tachykardią i wszczepionymi defibrylatorami kardiowertera które nie zdecydują się na rzucenie palenia, mogą częściej doświadczać poważnych komplikacji. Wniosek jest więc prosty – w przypadku zdiagnozowania tachykardii należy przestać palić.
Oczywiście ryzyko wystąpienia tachykardii zwiększają narkotyki i ciężkie leki uzależniające. Warto zgłosić się po pomoc w pokonaniu uzależnienia, w ramach której specjaliści powinni wziąć również pod uwagę zdrowotne aspekty nałogu.
- Odpowiednie suplementy
Niektóre suplementy mogą pomóc zmniejszyć ryzyko wystąpienia tachykardii oraz złagodzenie jej przebiegu. Ważne jednak, by ich dobór oraz dawkowanie odbywało się pod kontrolą lekarską.
Do suplementów tych należą:
- Witamina C. Silny przeciwutleniacz, mogący poprawić krążenie u osób z tachykardią, zapobiegać migotaniu przedsionków po operacji i redukować ryzyko nawracających epizodów u pacjentów z trwałym migotaniem przedsionków.
- Magnez. Wykazuje silne działanie zapobiegające arytmii, może zapobiegać tachykardii po operacji oraz poprawić skuteczność leków przeciwarytmicznych. Uznaje się za szczególnie przydatny w przypadku pacjentów z tachykardią komorową, nie reagujących na inne terapie. W połączeniu z potasem podawany bywa pacjentom cierpiącym na ich deficyt, by zapobiec poważnym komplikacjom częstoskurczów.
- Potas. Jego niedobór może powodować arytmię. Bywa stosowany do zahamowania przyśpieszonego rytmu serca po operacji. W jednym z badań, suplementy potasu wraz z zastrzykami magnezowymi zatrzymały tachykardię u 7 na 8 badanych pacjentów.
- Jagody głogu. W systemach medycyny tradycyjnej stosowane w przypadku problemów z sercem, np. tachykardii. W jednym z badań laboratoryjnych wykazano, że ekstrakt z liści głogu redukował arytmię w ludzkich komórkach macierzystych serca. Dawkowanie waha się pomiędzy 120 a 240 mg, 2 razy dziennie jeśli są to znormalizowane tabletki, bądź 1-2 jagody parzone w 230 ml wody, codziennie, przez 3-24 tygodnie.
Trwają również badania nad przydatnością: wapnia, kokoryczu, waleriany oraz jarmułki w terapii tachykardii. Niespójne są wyniki dotyczące kwasów tłuszczowych omega-3. Choć w większości przypadków są polecane jako składniki wspierające zdrowie serca, niektóre badania sugerują że dla pacjentów z zaburzeniami jego rytmu mogą być szkodliwe. Dlatego tak ważne jest to, by nie leczyć się na własną rękę, a zasięgać porady specjalisty.
- Manewry Vagal
Manewry nerwu błędnego to ruchy i aktywności, które wpływając na nerw błędny, pomagają kontrolować uderzenia serca. To bardzo proste czynności takie jak: kaszlenie, parcie (jak podczas wypróżniania), dmuchanie przez strzykawkę, zanurzenie twarzy w zimnej wodzie, stosowanie okładów z lodu na twarz, delikatny i ostrożny masaż tętnicy szyjnej (pod szczęką) przez ok. 10 sekund. Mogą one pomóc ustabilizować zbyt szybki rytm serca.
- Akupunktura
Przegląda badań nad naturalnymi metodami terapii arytmii wykazał, że akupunktura jest bezpieczną i skuteczną metodą redukcji liczby nawrotów migotania przedsionków. W niektórych badaniach akupunktura wykazała właściwości łagodzące ból w klatce piersiowej, w innych zaś obniżania nadciśnienia.
Sięgnięcie po akupunkturę powinno zostać skonsultowane z lekarzem. Unikać jej powinny osoby u których tachykardia może być skutkiem strachu przed igłami.
- Łagodzenie niepokoju i zarządzanie stresem
Tachykardia i przyśpieszony rytm serca bywają skutkiem problemów na tle psychologicznym. Wiele osób odczuwających przewlekły lęk oraz borykających się ze stresem cierpi na zaburzenia pracy serca. Może być to niestety problemem błędnego koła, ponieważ tachykardia oraz zagrożenie nawracającymi epizodami może również być źródłem niepokoju. Jednak bez względu na kierunek zależności i typ tachykardii, zarządzanie stresem i niepokojem są korzystne dla zdrowia.
Do najskuteczniejszych metod radzenia sobie z lękiem i stresem należą:
- Joga. Jak wykazały badania, może zmniejszyć epizody migotania przedsionków, lęk i objawy depresyjne.
- Aromaterapia. Badanie z udziałem pacjentów po operacji wykazało, że wdychanie olejku eterycznego z lawendy zmniejsza częstość uderzeń serca oraz ciśnienie krwi.
- Terapia poznawczo-behawioralna. Jedno z kontrolowanych badań wykazało, że zaledwie 3 sesje terapeutyczne plus ćwiczenia, pomogły złagodzić ból w klatce piersiowej oraz tachykardię zatokową. Ten rodzaj terapii może okazać się również bardzo skuteczny w łagodzeniu objawów depresji oraz fizycznych objawów strachu (np. kołatania serca w związku z obawą przed lotem).
Poza tym badania wskazują na skuteczność medytacji, muzyki i spacerów. Sięgajmy po ulubioną literaturę, malujmy, prowadźmy dziennik – innymi słowy stosujemy wszelkie metody, które pomagają się odprężyć i przywrócić równowagę psychiczną.
Środki ostrożności
Tachykardia może być stanem poważnym w skutkach, dlatego nie wolno diagnozować się samodzielnie. Powodów przyśpieszonej akcji serca może być wiele, nie zawsze jest to częstoskurcz. Trafne diagnozowanie jedynie na podstawie objawów nie jest możliwe.
Należy konsultować z lekarzem zamiar stosowania ziół i suplementów, wprowadzania zmiany w diecie czy nawykach dotyczących aktywności.
Określenie rodzaju tachykardii z jakim się borykamy, jest konieczne dla opracowania właściwego planu leczenia.
Należy informować lekarza o wszelkich zmianach w doświadczanych objawach oraz o pojawieniu się nowych.
Jeśli zaburzenia rytmu serca powodują omdlenia, problemy z oddychaniem i/lub ból w klatce piersiowej, które utrzymują się dłużej niż kilka minut, należy wezwać/udać się na pogotowie.
Należy unikać efedryny, guarany, kreatyny, orzechów kola itd., o których wiadomo że powodują nieregularny rytm serca.
Źródła:
https://draxe.com/health/tachycardia/
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/tachycardia/symptoms-causes/syc-20355127
Opracowała Ewa Wysocka