Jak ujawniają statystyki, w ciągu życia udar dotknie 1 na 6 osób. W Polsce dochodzi do ok. 90 tysięcy przypadków udarów niedokrwiennych rocznie. Szacuje się, że na świecie co 6 sekund z powodu udaru umiera człowiek, w ciągu roku jest to 5 mln osób. Udar to trzecia przyczyna zgonów i najczęstszy powód powstawania niepełnosprawności u osób powyżej 40. roku życia.
W przypadku udaru czas jest kluczowy – najważniejsze jest pierwsze 5-6 godzin. Leczenie mające na celu rozpuścić zatykające tętnice skrzeplinę (leczenie trombolityczne), powinno rozpocząć się w ciągu 4-4,5 godziny od epizodu. Niestety osoby doświadczające objawów udaru często nie decydują się na wezwanie pogotowia, czekając na pomoc członków rodziny, bądź na to, „aż samo przejdzie”. Nie należy zwlekać z wezwaniem pomocy medycznej. To może uratować nam życie.
Do objawów udaru należą:
- silny ból głowy,
- opadnięcie kącika ust,
- drętwienie twarzy,
- zaburzenie mowy,
- zaburzenie lub utrata wzroku,
- osłabienie ręki/jednej części ciała,
- drętwienie i mrowienie,
- problemy z chodzeniem.
Zagrożenie udarem wzrasta wraz z wiekiem, jest również wyższe dla osób mających w rodzinie historię udaru. Choć nie mamy wpływu na te czynniki, możemy zmniejszyć ryzyko codziennymi wyborami.
Jak zmniejszyć zagrożenie udarem?
Na ryzyko udaru wpływ mają miedzy innymi nawyki życiowe. Co możemy zrobić, by mu zapobiec?
- Zadbać o odpowiednie ciśnienie krwi…
Nadciśnienie jest jednym z czynników ryzyka udaru mózgu – zwiększa je dwu-, a nawet czterokrotnie, bez względu na płeć. Bagatelizowanie niepokojących i nowo pojawiających się objawów jest zawsze kiepskim pomysłem.
Należy więc monitorować ciśnienie krwi i niezwłocznie podjąć działanie w przypadku jego wzrostu. Jeśli to możliwe, warto utrzymywać je na poziomie 120/80. Może być to trudniejsze u niektórych osób starszych, między innymi na przyjmowane leki czy stany chorobowe.
Jak zadbać o niższe ciśnienie krwi? Do taktyk tych należą między innymi:
- zmniejszenie soli w diecie (nie powinno być to więcej niż 0,5-1 łyżeczki, biorąc pod uwagę wszystkie jej źródła w diecie),
- zwiększenie spożywania tłuszczów jedno- i wielonienasyconych,
- zmniejszenie spożywania tłuszczów nasyconych,
- włączenie 4-5 porcji owoców i warzyw dziennie do swojej diety,
- spożywanie produktów pełnoziarnistych,
- aktywność fizyczna,
- rzucenie palenia,
- odpowiednia opieka lekarska i stosowanie leków na nadciśnienie.
Więcej na temat nadciśnienia pisaliśmy między innymi tutaj.
- … i wagę
Otyłość i jej efekty uboczne zwiększają zagrożenie udarem. Pamiętajmy więc o zbilansowanej diecie, aktywności fizycznej, odpowiedniej ilości (i jakości!) snu, a także wykształceniu sposobów na radzenie sobie ze stresem. Należy również pamiętać, że nadwaga i otyłość mogą być wynikiem innych chorób, istotna jest więc skuteczna profilaktyka.
- Ruszać się
Aktywność fizyczna pomaga nie tylko utrzymać optymalną wagę, ale też obniżyć ciśnienie krwi. Osoby zagrożone podwyższonym ciśnieniem powinny ćwiczyć z umiarkowaną intensywnością co najmniej 3-5 dni w tygodniu. Co oznacza umiarkowana intensywność? W czasie ćwiczeń tętno i oddech powinny przyśpieszyć, jednak wciąż powinniśmy być w stanie rozmawiać.
Tak więc kiedy to możliwe, zamiast widny wybierajmy schody. Po śniadaniu lub obiedzie wybierzmy się na spacer. Starajmy się być aktywnymi przynajmniej przez 30 minut dziennie. Jeśli trudno jest o znalezienie na to czasu, ruch ten można podzielić na przykład na dwa bloki po 15 minut.
- Zrezygnować z używek
Palenie przyśpiesza tworzenie się skrzepów, zagęszczając krew i zwiększając ilość gromadzącej się blaszki miażdżycowej w tętnicach. Warto więc spróbować zwalczyć ten bardzo niezdrowy nawyk.
Picie niewielkiej ilości alkoholu może wpłynąć pozytywnie na zagrożenie udarem. Jednak wypijanie więcej, niż jednej porcji alkoholu dziennie zwiększa je gwałtownie.
- Leczyć cukrzycę…
Utrzymujący się wysoki poziom cukry uszkadza z czasem naczynia krwionośne, co zwiększa prawdopodobieństwo tworzenia się w nich skrzepów.
Tak więc odpowiednia dieta, pozostawanie pod opieką lekarską oraz przyjmowanie przepisanych leków zgodnie z zaleceniami, są bardzo istotne dla naszego zdrowia.
- … i migotanie przedsionków
Migotanie przedsionków (objawiające się między innymi kołataniem serca, dusznościami, omdleniami, dzwonieniem w uszach) może powodować powstawanie zakrzepów w sercu. Wraz z płynącą krwią, mogą dostać się one do mózgu, powodując udar. Kiedy cierpimy na migotanie przedsionków, zagrożenie udarem wzrasta pięciokrotnie!
Migotanie przedsionków odkrywane jest zwykle przypadkowo, podczas innych badań. W przypadku pojawienia się wyżej wymienionych objawów, należy zgłosić się do lekarza. Niezbędnym jest również stosowanie właściwych leków o przeciwzakrzepowym działaniu.
Co jeść, by wspierać zdrowie mózgu i serca
Jakie produkty wspierają pracę mózgu oraz serca?
- Owoce i warzywa
Dzięki niskiej zawartości tłuszczu i kalorii, a bogactwu witamin, minerałów oraz błonnika, owoce i warzywa to prawdziwi sprzymierzeńcy zdrowia. Pomagają utrzymać zdrową wagę, dobrą kondycję serca i wspierają pracę mózgu.
Produkty bogate w potas (banany, ziemniaki, bataty, pomidory, suszone śliwki, melon, soja) wspierają regulowanie ciśnienia krwi. Pomagają więc zapobiegać udarowi. Z niższym zagrożeniem wiąże się również spożywanie magnezu, sięgajmy więc po: szpinak, groszek, banany, brokuły czy fasolę).
- Kwasy tłuszczowe omega-3
Omega-3 pomagają utrzymać prawidłowe ciśnienie krwi i poziom cholesterolu. Wspierają odporność, zdrowie serca i prawidłową pracę mózgu.
Do źródeł kwasów tłuszczowych omega-3 należą: orzechy włoskie, siemię lniane, nasiona chia, tłuste ryby, ekologiczne jaja, warzywa zielonolistne. Na rynku dostępnych jest również wiele suplementów, w tym tych wegańskich (powstających z alg).
- Produkty pełnoziarniste
Produkty pełnoziarniste bogate są w składniki wspierające prewencję udaru, między innymi: błonnik, magnez, witaminy z grupy B oraz żelazo.
Sięgajmy więc po pełnoziarniste pieczywo, makaron, płatki zbożowe itd.
Słowo na koniec
Udar jest niebezpiecznym stanem, który stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia. Wiele jego epizodów kończy się trwałą niepełnosprawnością.
Nie należy bagatelizować niepokojących objawów ani tych, które wcześniej nie występowały. W razie ich pojawienia się należy zasięgnąć opinii lekarskiej.
W przypadku pojawienia się objawów udaru, należy niezwłocznie wezwać pogotowie. Czas jest kluczowym czynnikiem dla ratowania zdrowia i życia.
Źródła:
https://pulsmedycyny.pl/w-polsce-odnotowuje-sie-90-tys-udarow-niedokrwiennych-rocznie-971045
https://www.boehringer-ingelheim.pl/udar-niedokrwienny/udar-niedokrwienny/epidemiologia
https://www.health.harvard.edu/womens-health/8-things-you-can-do-to-prevent-a-stroke
Opracowała Ewa Wysocka