Choroba kości, która dotyka zwykle dzieci, rzadziej – choć jest to możliwe – młodzież, a także w podobnej formie dorosłych. Może rozwinąć się w związku z niedoborem witaminy D, wapnia lub fosforanów.
Czym jest krzywica?
Krzywica powstaje wskutek deficytu witaminy D, który zaburza równowagę poziomu wapnia i fosforanów w organizmie. Kiedy niedobór ten staje się przewlekły, organizm zaczyna pobierać wapń i fosforany z kości, co powoduje ich zmiękczenie i osłabienie. W wyniku tego dochodzi do zaburzeń wzrostu, bólu, złamań i deformacji kości.
Najczęściej dotyka dzieci w fazie szybkiego wzrostu, kiedy zbyt małe zasoby witaminy D nie są wystarczające dla aktualnych potrzeb.
Podobny stan dotykający dorosłych, nazywany jest osteomalacją. Oba wiążą się z wypłukiwaniem wapnia i fosforanów, jako konsekwencji zbyt niskiego stężenia witaminy D. U dorosłych jednak – z powodu zakończenia procesu wzrostu – nie dochodzi do karłowatości i deformacji kości. Osoby te mierzą się jednak z bólem i częstymi złamaniami.
Przyczyny, czynniki ryzyka i objawy
Rzadko (jednak) zdarza się, by krzywica była warunkowana genetycznie. Czasami wynika również z problemów z wchłanianiem witaminy D, wapnia i fosforanów. Najczęstsza przyczyną jest niedobór witaminy D, wynikający z nieprawidłowej diety lub zbyt rzadkiej ekspozycji na słońce.
Do innych czynników ryzyka należą:
- wiek: najbardziej zagrożone są dzieci pomiędzy 6. miesiącem życia, a 3. rokiem życia,
- nieprawidłowa dieta: uboga w źródła witaminy D lub jej suplementy,
- ciemna karnacja: bardziej zagrożone krzywicą są dzieci zamieszkujące tereny na Bliskim Wschodzie, w Afryce i wyspy Pacyfiku, jako że w ich skórze trudniej dochodzi do syntezy witaminy D,
- mała ekspozycja na słońce: zamieszkiwanie miejsc o niewielkim nasłonecznieniu lub styl życia, który ogranicza kontakt z promieniami słonecznymi sprzyja niedoborom witaminy D,
- zaburzenia wchłaniania witaminy D: niektóre stany mogą utrudniać wchłanianie składników odżywczych i należą do nich między innymi: mukowiscydoza, nieswoiste zapalenie jelit, celiakia oraz schorzenia nerek,
- nieprawidłowa dieta niemowląt: uważa się, że w większości przypadków samo mleko matki nie zapewnia wystarczającej ilości witaminy D (szczególnie jeśli matka i dziecko nie spędzają odpowiedniej ilości czasu na słońcu),
- niedobór witaminy D u kobiety w ciąży oraz przedwczesny poród również zwiększają ryzyko krzywicy u dziecka.
Objawy krzywicy pogłębiają się tym bardziej, im dłużej trwa niedobór niezbędnych składników odżywczych.
Do symptomów choroby tej należą:
- ból i tkliwość kości (szczególnie rąk, nóg, kręgosłupa lub miednicy),
- pogarszające się osłabienie,
- osłabienie siły mięśni,
- skurcze mięśni,
- niski wzrost,
- problemy natury stomatologicznej, jak: opóźniony wzrost zębów, problemy z ich strukturą, dziury w szkliwie i powiększenie ubytków,
- zwiększona łamliwość kości,
- zniekształcenie szkieletu (np. duże czoło, wygięcie nóg, skrzywienie kręgosłupa), deformacja miednicy, wystający mostek (tzw. gołębia klatka piersiowa), szerokie nadgarstki i kości itd.,
- duży brzuch.
Dbanie o odpowiedni poziom witaminy D może pomóc zapobiegać krzywicy. Jest ona konieczna do produkcji hormonu, który współpracuje z fosforem i wapniem. W większości wypadków odpowiednia dawka promieni słonecznych jest wystarczającym środkiem zapobiegawczym. Inaczej sprawa ma się w przypadku osób z zaburzeniami metabolicznymi lub dziedzicznymi schorzeniami powodującymi niedobór witaminy D, a także pacjentów między innymi z chorobą Leśniowskiego-Crohna.
Diagnozowanie i leczenie konwencjonalne
By zdiagnozować krzywicę, przeprowadza się najpierw badanie fizykalne oraz wywiad dotyczący historii medycznej oraz nawyków żywieniowych i życiowych.
Następnie lekarze sięgają po takie narzędzia jak:
- badanie moczu na obecność wapnia,
- badanie krwi mające ujawnić poziom fosforu i wapnia oraz fosfatazy zasadowej,
- zdjęcie rentgenowskie mające wykazać ewentualne krzywizny, ubytki w poziomie wapnia oraz zmiany w kształcie kości.
Leczenie zależne jest od przyczyny. Tak więc w przypadku niektórych pacjentów konieczna będzie zmiana diety i sięgnięcie po suplementy, u innych zaś wystarczająca będzie zwiększona ekspozycja na promienie słoneczne.
Suplementy bywają niezbędnych u osób, które mają problemy metaboliczne, w związku z czym cierpią na deficyt witaminy D, wapnia i fosforu.
W trudniejszych przypadkach i deformacjach, konieczne może być stosowanie usztywniaczy i stabilizatorów (np. gorsetów), a nawet poddanie się operacji.
Naturalne metody
Jakie naturalne sposoby mogą pomóc zniwelować niedobór witaminy D i walczyć z krzywicą? Dwa najważniejsze dotyczą jej najważniejszych źródeł.
- Zwiększona ekspozycja na słońce
Promienie słoneczne na skórze to najlepszy sposób na zbudowanie odpowiedniego poziomu witaminy D w organizmie.
Wciąż toczy się dyskusja na temat tego, w jaki sposób stosować bezpiecznie filtry słoneczne – zbyt dużo blokuje dostęp promieni do skóry, zbyt mało może narazić nas na rozwój raka skóry. Jednak większość z nas może zupełnie bezpiecznie ogrzewać na słońcu przez 15 minut (pomiędzy 11:00 a 15:00), 2-3 razy w tygodniu, od maja do października. W przypadku ciemniejszej lub ciemnej skóry, czas ten powinien być dłuższy. Wystarczy jednak odsłonić ramiona, podudzia oraz twarz.
Osoby które częściej mają kontakt z promieniami słonecznymi i odznaczają się wyższym poziomem witaminy D, są mniej narażone na raka okrężnicy i piersi. Należy jednak zachować ostrożność, by skóra nie uległa poparzeniu.
- Odpowiednia dieta
By zadbać o odpowiedni poziom witaminy D, należy zwrócić uwagę na zawartość swojego talerza. By zapobiec krzywicy lub ją leczyć, należy pamiętać również o wapniu i fosforze.
W naszym jadłospisie powinny znaleźć się więc takie produkty, jak: jajka, ryby, olej rybny, wzbogacone produkty mleczne, ser i jogurty. Niegdyś w celu leczenia krzywicy stosowano przede wszystkim olej wątroby dorsza, szczególnie dla osób zamieszkujących słabo nasłonecznione obszary.
Ryby zawierają witaminę D3, która jest jej najbardziej przyswajalną przez nasz organizm formą. Pozyskuje się ją również np. z glonów i wodorostów, jest wtedy odpowiednim suplementem dla wegetarian i wegan. Osoby nie spożywające mięsa oraz nabiału, znaleźć mogą witaminę D między innymi w: grzybach wystawionych na ekspozycję promieni UV, niegotowanym jarmużu, brokułach i okrze, migdałach, rukwi wodnej, figach, pomarańczach, kapuście pastewnej, białej fasoli, wzbogaconych zbożach i soku pomarańczowym.
- Suplementy
Uznaje się, że niemowlęta powinny otrzymywać witaminę D w kroplach, w ilości 400 IU dziennie, do momentu przejścia na co najmniej 1 l wzbogacanego mleka lub mieszanki.
Młodzież powinna przyjmować 400 IU dziennie, chyba że w diecie ujęte jest około 240 ml wzbogaconego mleka.
Suplementy witaminy D mogą być również potrzebne dzieciom z krzywicą, przyjmującym leki przeciwdrgawkowe lub doświadczającym problemów z wchłanianiem składników odżywczych. W takich sytuacjach warto przeprowadzać kontrolę poziomu witaminy D co 3-6 miesięcy, by dostosować suplementację. Więcej na temat dawkowania witaminy D pisaliśmy między innymi tutaj i tutaj.
Środki ostrożności
Przyjęcie zbyt dużej ilości witaminy D zdarza się rzadko, ale jest możliwe. Dotyczy to dawek przekraczających 10 000 IU dziennie (zwraca się uwagę głównie na toksyczność powyżej 40 000 IU/dobę). Stosowanie suplementów w przypadku krzywicy należy więc skonsultować z lekarzem.
Należy pamiętać, że choć ekspozycja na słońce jest ważna dla pozyskiwania witaminy D, nie należy z nią przesadzać. Jeśli przebywamy na słońcu dłużej lub w jest ono szczególnie intensywne, należy stosować preparaty z filtrem lub zakrywać ciało ubraniem. Osoby które łatwo ulegają oparzeniom słonecznym, powinny sięgać po suplementy by nie zaszkodzić swojemu zdrowiu.
Symptomy towarzyszące krzywicy (ból kości, złamania, osłabienie itd.) mogą być również objawami innych chorób. Nie należy więc samodzielnie się diagnozować.
Należy pamiętać, że postępowanie w przypadku krzywicy może wymagać więcej, niż uzupełnienia poziomu witaminy D. Konieczna jest więc konsultacja z lekarzem i opracowanie odpowiedniego planu działania. Bez niego, może dojść do poważnych powikłań i objawów, np. stałych deformacji, drgawek, problemów ze szkieletem.
Nieleczona krzywica może prowadzić do: zahamowania wzrostu, skrzywienia nóg lub kręgosłupa, deformacji kości, długotrwałych problemów stomatologicznych i bólów kości, częstych złamań.
Wyleczona krzywica nie powinna oznaczać rezygnacji z dbania o odpowiedni poziom witaminy D.
Źródło:
https://draxe.com/health/rickets/
Opracowała Ewa Wysocka
