Nierównowaga elektrolitowa i odwodnienie – czym są, jak się objawiają i kogo mogą dotknąć

Choć do odwodnienia może dojść w każdych warunkach, zagrożenie znacznie wzrasta w czasie upałów oraz wzmożonej wilgoci. Jak wykazało jedno z badań przeprowadzonych w Polsce, zaledwie 6% badanych pije w ciągu dnia należytą ilość wody, aż 11% deklaruje, że nie pije wody wcale.

Dlaczego dochodzi do odwodnienia i jakie są jego objawy

Do odwodnienia dochodzi już wtedy, gdy utracimy 3% masy ciała w wyniku niedoboru wody. Odwodnienie może być wynikiem utraty wody, utraty elektrolitów i utraty obu. Każdy typ odwodnienia może przybrać łagodną (utrata ok. 2% wszystkich płynów), umiarkowaną (ok. 5%) i ciężką formę (10% wszystkich płynów). Ciężkie odwodnienie jest stanem bezpośrednio zagrażającym życiu.

W przypadku odwodnienia zwykle sięgamy po wodę, elektrolity lub mieszankę obu. Najważniejsze elektrolity w naszym organizmie, to:

• wapń,
• sód,
• potas,
• chlorek,
• magnez,
• dwuwęglan.

Odpowiedni poziom elektrolitów w organizmie jest kluczowy dla drogi jaką pokonują sygnały elektryczne, utrzymania prawidłowego pH oraz takich funkcji, jak na przykład bicie serca. W przypadku odwodnienia, najważniejsze jest by szybko uzupełnić poziom jonów potasu, sodu oraz chlorku.

Więcej na temat elektrolitów pisaliśmy między innymi tutaj czy tutaj.

W jaki sposób objawia się odwodnienie? Do najpowszechniejszych symptomów należą:

• suchość w ustach,
• senność,
• głód,
• uczucie pragnienia,
• rzadsze oddawanie moczu.
• osłabienie mięśni,
• zmęczenie,
• ból głowy,
• zawroty głowy,
• mdłości,
• biegunka.

Poza tym pojawić mogą się: wymioty, zaparcia, utrzymujące się skurcze mięśni, a także napięcie mięśni szyi i szczęki.

Do objawów ciężkiego i/lub chronicznego odwodnienia należą:

• zdezorientowanie,
• drażliwość,
• ekstremalne uczucie pragnienia,
• silna suchość w ustach,
• wysuszone błony śluzowe,
• podkrążone oczy,
• brak potu,
• brak łez,
• bardzo sucha skóra,
• brak oddawania moczu lub oddawanie bardzo małej ilości,
• zapadająca się po dotyku skóra (z powodu utraty wilgoci traci również swoją sprężystość),
• niskie ciśnienie krwi,
• nieregularne tętno lub szybkie bicie serca,
• gorączka,
• majaczenie,
• u niemowląt zapadające się ciemiączko.

Odwodnienie wpływa nie tylko na nasz nastrój, ale też funkcje poznawcze. Upośledzeniu może więc ulec wzrok, koncentracja, pamięci czy zdolności psychomotoryczne. Więcej na ten temat pisaliśmy tutaj.

Pojawiające się problemy trawienne wynikają przede wszystkim z braku odpowiedniej ilości wody, jakiej mięśnie przewodu pokarmowego potrzebują do kurczenia się. Ich zaburzona praca prowadzi do problemów gastrycznych.

Wyróżnia się również stan zwany hipernatremią. Charakteryzuje się utratą większej ilości wody, niż elektrolitów. Choć odwodnienie i hipernatremią mają wspólne symptomy, stany te mogą się różnie objawiać.

W przypadku tej drugiej mogą to być na przykład:

• ciepła, aksamitna w dotyku skóra,
• wysuszone błony śluzowej,
• skrajne pragnienie,
• drżenie,
• letarg,
• drażliwość,
• dezorientacja,
• sztywność mięśni i stawów,
• drgawki.

Kto jest najbardziej zagrożony?

Choć odwodnienie może dotknąć każdego, niektóre osoby znajdują się w grupie (lub grupach) ryzyka.

• Niemowlęta i małe dzieci. Wymiana płynów u niemowlęcia jest 7-krotnie większa, niż u osoby dorosłej. Z kolei tempo przemiany materii przekracza 2-krtonie masę ciała. To wraz z niechęcią wielu dzieci do picia czystej wody, zwiększa zagrożenie odwodnieniem.
• Osoby starsze. Seniorzy i seniorki często nie odczuwają apetytu i pragnienia w takim wymiarze, by zapewnić sobie odpowiednią ilość substancji odżywczych czy wody. Nierzadko przyzwyczajają się do stanu odwodnienia, objawiającego się np. zmęczeniem, jako naturalnego dla tego okresu życia.
• Osoby przewlekle chorujące. Stosowanie leków, utrata apetytu i pragnienia, zmiana gospodarki elektrolitowej, wymioty, biegunka – to wszystko sprzyja niestety odwodnieniu.
• Osoby w trakcie rekonwalescencji po operacji, co może być związane z przyjmowanie niewielkich ilości płynów z powodu złego samopoczucia.
• Osoby uprawiające sporty i treningi wytrzymałościowe.
• Osoby mieszkające na dużych wysokościach.
• Osoby mieszkające lub pracujące w gorących i wilgotnych warunkach. Zapotrzebowanie na wodę może się w takich warunkach zwiększyć 2- a nawet 3–krotnie.
• Osoby pracujące na roli, w kopalni, personel wojskowy, osoby pracujące na budowie, w Straży Pożarnej, pracownicy lasów i parków, obiektów rekreacyjnych, pracownicy przemysłowi. Jak zaobserwowano, są to osoby bardzo aktywne fizycznie w czasie pracy, cierpiące często z powodu odwodnienia.
• Osoby które obficie się pocą.
• Osoby źle się odżywiające.
• Cierpiące na choroby zaburzające trawienie.
• Pacjentki i pacjenci z zaburzeniami równowagi hormonalnej i zaburzeniami endokrynologicznymi.
• Osoby leczone w powodu chorób na tle hormonalnym, chorób serca, nowotworów. Osoby w trakcie chemioterapii, ponieważ leczenie to może zaburzać gospodarkę elektrolitową.
• Osoby borykające się z chorobą lub uszkodzeniem nerek. Związane jest to z funkcją oczyszczającą tych narządów, regulowaniu poziomu chlorków we krwi i wypłukiwaniu potasu, magnezu oraz sodu.
• Osoby powracające do zdrowia po przejściu sepsy, chorujące na astmę lub przewlekłą obturacyjną chorobę płuc.
• Osoby stosujące używki i narkotyki, w tym: alkohol, kodeina, kokaina, ecstasy, opioidy, heroina.

Słowo na koniec

Choć odpowiednie nawodnienie to jeden z filarów zdrowia, a woda to życie, większość z nas nie może pochwalić się należytym dbaniem o ten aspekt. Jednak ważnym jest, by wyrobić w sobie nawyk picia wody możliwe najwcześniej i by pomóc uczyć go dzieci.

Eksperci zwracają uwagę na fakt, że osoby które nauczą się pić odpowiednią ilość wody w dorosłości i stanie się to ich nawykiem, będą mniej zagrożone odwadnianiem się w wieku podeszłym. Nawyk picia zrobi bowiem swoje, nawet jeśli apetyt nie będzie dopisywał, a pragnienie zmniejszy się.

Nierzadko uczucie głodu lub chętka na przekąskę jest w istocie oznaką odwodnienia. Zanim sięgniemy po coś do zjedzenia, wypijmy szklankę wody i poczekajmy 15-20 minut.

W przypadku objawów ciężkiego odwodnienia należy niezwłocznie wezwać pomoc medyczną.

Więcej na temat nawadniania pisaliśmy tutaj, tutaj, tutaj czy tutaj.

Źródła:

https://draxe.com/health/dehydration-symptoms/

http://www.wodadlazdrowia.pl/pl/1017/0/odwodnieni-polacy.html