Jemioła jest częścią systemów medycyny naturalnej od setek lat. Szacuje się, że istnieje ok. 120 gatunków jemioły, spośród których niektóre wykazują przeciwutleniające i przeciwdrobnoustrojowe właściwości, pomagają walczyć z wysokim ciśnieniem czy niepłodnością u kobiet.
Czym jest jemioła?
Jemioła to wiecznie zielona, półpasożytnicza roślina pochodząca z rodziny Viscum (co z łaciny oznacza „lep”). Spośród wielu gatunków, najczęściej wyróżnia się:
- jemiołę pospolitą typową, o białych i kulistych jagodach, rosnącą na większości drzew liściastych, najobficiej na topolach i brzozach, ale też: klonach, jabłoniach, gruszach, jarzębinach i lipach,
- jemiołę pospolitą rozpierzchłą, o owocach żółtych, rosnącą na: sosnach, czasami na świerkach i modrzewiach, jest jednak rzadka,
- jemioła pospolita jodłowa o białych owocach, spotykana w Polsce najrzadziej,
- Viscum album meridianum (Denser), występuje w południowo-wschodniej Azji i rośnie głównie na: klonach, grabach, orzechach i jarzębach, stosowaną tradycyjnie w Japonii w przypadku niepłodności.
Rośnie na drzewach-gospodarzach, pobierając ich wodę i sole mineralne. Według International Academy of Herbal Arts and Sciences, jemioła zakopuje swoje korzenie w systemie wewnętrznym drzewa i żywi się jego sokiem. Silna plaga jemioły może zniszczyć gałęzie, a nawet całego żywiciela. To jeden z powodów dla których określano jemiołę jako trującą.
To jednak nie do końca prawda.
O leczniczych właściwościach jemioły pisał już uczeń Arystotelesa, Teofrast, w III w. p. n. e. Zapisy dotyczące jej stosowania mówią głównie o wpływie na układ nerwowy, a więc leczeniu: lęku, nerwowości (czasami w połączeniu z korzeniem waleriany/kozłka lekarskiego), drgawek, histerii, nerwobólów, zaburzeń układu moczowego, chorób serca, gorączki czy chorób skóry. Niektóre systemy przypisują jej zdolność do zwiększenia siły bicia serca i jego częstości. W przypadku dolegliwości na tle nerwowym wynikających ze zmęczenia, zaburzenia gospodarki hormonalnej itd., podawano często mieszanki jemioły, waleriany i werbeny. Medycyna naturalna od setek lat stosuje jemiołę do wytwarzania naparów i nalewek oraz maści, które mają wspomóc gojenie i leczenie np. wrzodów.
Zielarze wykorzystują łodygi, liście oraz owoce do produkcji ekstraktów. Ekstrakt może być podawany jako zastrzyk lub formie kapsułki, suplementu, herbatki czy nalewki. Jak wykazały badania, w jemiole znajdują się różne składniki przeciwzapalne i przeciwutleniające, w tym: alkaloidy, arginina, garbniki, flawonoidy, lektyny, polipeptydy, polisacharydy, terpenoidy (i/lub) sterydy, związki kwasowe, kwas galusowy, glikozydy.
Nie sposób nie wspomnieć o symbolicznym wymiarze jemioły. Według literatury, zwyczaj składania pocałunków pod jemiołą narodził się w czasach starożytnej mitologii nordyckiej i praktykowany był w Skandynawii w XVII i XVIII wieku. Stamtąd zaś trafił do Anglii. Dziś praktykowany jest w wielu miejscach na świecie, przede wszystkim na Wyspach Brytyjskich i w Stanach Zjednoczonych. Zgodnie z tradycją, odmowa pocałunku pod jemiołą może sprowadzić nieszczęście. Nie należy również praktykować zalotów pod jemiołą, która straciła swoje jagody.
Przez starożytnych Celtów i German jemioła stosowana była w ceremoniach mających chronić przed chorobami, nieszczęściami i przemocą – symbolizowała również zawarcie rozejmu. Miała za zadanie odpędzać złe duchy oraz promować płodność.
Potencjalne prozdrowotne właściwości jemioły
Jemioła prezentuje kilka niezwykłych właściwości. Oto najważniejsze z nich.
- Wspomaga regenerację skóry
Jemioła i maści z niej wykonane mogą być pomocne w przypadku żylaków, wyprysków i owrzodzeń podudzi. Niektórzy zalecają stosowanie jej również w walce z reumatycznym i nerwowym bólem stawów, maść powinna bowiem przynieść efekt łagodzący ból. Jemiołę można dodawać również do kąpieli.
- Staje do walki z infekcjami i astmą
Jemioła może stanowić uzupełnienie kuracji w przypadku: przeziębienia, bólu gardła, gorączki, kaszlu i problemów z oddychaniem, jak np. astma. Choć nie istnieje wiele badań które to potwierdzają, uważa się że niektóre gatunki jemioły mają przeciwzapalne, przeciwutleniające, przeciwbólowe i immunostymulujące działanie. Jeśli borykamy się z przeziębieniem lub trudnościami w oddychaniu, należy jemiołę wdychać lub pić w formie herbatki/nalewki.
- Wspomaga równowagę hormonalną
Jemioła bywa wykorzystywana w łagodzeniu objawów menopauzy, np. zaburzeń snu i zmęczenia. Stosuje się ją również przy nieregularnych miesiączkach. Dla kobiet w okresie pomenopauzalnym może być narzędziem wspierającym ochronę przed złamaniami, z powodu osłabienia kości osteoporozą.
- Poprawia nastrój
Pojawiają się doniesienia, jakoby jemioła była alternatywą dla niektórych środków poprawiających nastrój, stosowanych w walce z lękiem, zmęczeniem, a nawet depresją. Dotyczy to szczególnie pacjentów onkologicznych. Kilka badań wykazało, że jemioła okazała się być przydatna dla pacjentów chorych na raka, a także tych którzy go pokonali.
- Może przydać się w walce z rakiem
Podawany w zastrzyku wyciąg z jemioły, to obecnie najczęściej przepisywane środek medycyny niekonwencjonalnej w Niemczech (i kilku innych krajach), dla pacjentów walczących z rakiem.
W niektórych badań probówkowych wykazano, że jemioła stymuluje układ immunologiczny, eliminując niektóre komórki rakowe. W badaniach in vitro zaobserwowano zaś immunostymulujące, toksyczne wobec komórek raka i promujące ich zaprogramowaną śmierć działanie. Niestety w każdym z badań ekstrakt wykazywał właściwości blokujące tworzenie nowych naczyń, odcinając dopływ krwi do guzów. Dlatego badacze kwestionują większość z nich.
Niektóre badania sugerują jednak, że podawanie ekstraktu z jemioły pospolitej, może wspomóc terapię:
- raka piersi – ograniczone badania wykazały, że zastrzyki mogą pomóc zatrzymać rozwój raka piersi i wydłużyć żywotność pacjentek/pacjentów,
- zaawansowanego raka trzustki – wstrzyknięty do guza ekstrakt z jemioły, może przedłużyć życie pacjentów o kilka miesięcy,
- raka jelita grubego,
- raka pęcherza moczowego (szczególnie po nawrocie),
- raka żołądka,
- raka płuc,
- raka jajnika,
- raka macicy,
- białaczki.
Opublikowany w Journal of Complimentary and Alternative Medicine przegląd z 2016 roku wykazał, że jemioła daje obiecujące rezultaty jeśli chodzi o poprawę jakości życia pacjentów poddawanych chemio- i radioterapii. Potencjalnie może również skracać czas rekonwalescencji. Wykazano, że pacjenci zgłaszali widoczne zmiany w fizycznym, emocjonalnym i psychospołecznym samopoczuciu, a także zmniejszenie skutków ubocznych chemioterapii. Podkreślono jednak, że za mało jest dowodów na to, by zmiany te przypisać jedynie działaniu jemioły.
- Pomaga zadbać o serce
Istnieją dowody wskazujące na to, że jemioła (a szczególnie Loranthus ferrugineus i Loranthus micranthus) stosowane były tradycyjnie do zmniejszania nadciśnienia oraz łagodzenia dolegliwości żołądkowo-jelitowych. Mogą więc potencjalnie obniżyć ryzyko miażdżycy czy wysokiego ciśnienia krwi.
W 2011 roku na łamach Biochemistry Research International opublikowano wyniki badania, które zostało przeprowadzone na szczurach. Wykazano, że te gatunki jemioły mają działanie przeciwnadciśnieniowe, przeciwmiażdżycowe i rozkurczające na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych. Właściwości te mogą wpłynąć na obniżenie zagrożenia epizodami sercowymi.
Wyniki badań były jednak mieszane i konieczne jest przeprowadzenie ich na większą skalę, by wyeliminować ryzyko pogorszenia chorób serca u niektórych pacjentów.
Co to są zastrzyki z ekstraktu jemioły?
Ekstrakty z jemioły sporządzane są w roztworach na bazie wody (woda z alkoholem). Po przygotowaniu są wstrzykiwane pacjentom – zazwyczaj pod skórę, czasami do żyły, jamy opłucnej lub guza.
Ich skuteczność zależy od gatunku jemioły, drzewa które było żywicielem, sposobu pobierania ekstraktu i pory roku w której zbierana była jemioła. Niektóre badania in vitro wykazały, że metoda ta może wpłynąć za zahamowanie wzrostu zmian, śmierć komórek nowotworowych i wykazuje aktywność przeciwnowotworową, u pacjentów z nowotworami. W wielu krajach na świecie uważa się jednak, że dowody są wciąż niejednoznaczne.
Jemioła a ostrokrzew
Ostrokrzew to kolejna roślina powszechnie stosowana w dekoracjach bożonarodzeniowych.
Istnieje wiele rodzajów ostrokrzewu, te widoczne podczas świąt mają ciemnozielone, błyszczące liście i czerwone owoce. Ostrokrzew amerykański (llex opaca), ostrokrzew kolczasty (Ilex aquifolium) oraz Ilex womitoria („oczyszczające torsje”) stosowane są do produkcji leków. Ich jagody mogą powodować skutki uboczne po zjedzeniu, dlatego nazywane bywają „trującymi”.
Ostrokrzew również towarzyszy medycynie tradycyjnej już od setek lat. Stosowano go by zwalczyć: kaszel, zaburzenia trawienia, żółtaczkę, gorączkę, bóle stawów, obrzęk, zatrzymanie wody, choroby serca oraz nadciśnienie. Miał wspierać pracę serca i oczyszczać przewód pokarmowy, z powodu wpływu na ciśnienie krwi i właściwości wymiotne.
Środki ostrożności i stosowanie
Zaleca się, by stosować najmniejszą dawkę która daje widoczny efekt. Niektórzy zielarze stosują w podzielonych dawkach 1-2 ml ekstraktu dziennie. Podobne dawki bywają wykorzystywane przez niektórych lekarzy, jako terapia uzupełniającą w planie leczenia onkologicznego.
Jeśli chcemy przygotować herbatkę z surowych jagód lub ziela, nie powinniśmy przekraczać dawki 10 g dziennie.
Ekstrakty wstrzykiwane są zazwyczaj w dawkach 0,1-30 mg, kilka razy w tygodniu.
Suszoną jemiołę możemy wykorzystać do przygotowania herbatki, bądź nalewki. Bardzo gorąca woda może zniszczyć niektóre związki znajdujące się w jemiole, dlatego zaleca się by herbatka była przygotowywana na zimno. Jeśli stanowi to dla nas duży problem, może parzyć ją tak jak zieloną herbatę, czyli stosując gorącą ale nie wrzącą wodę. Dostępne są również doustne ekstrakty i – przepisywane przez niektórych lekarzy – zastrzyki z ekstraktu.
Zanim zdecydujemy się stosować jemiołę, należy skonsultować się z lekarzem, szczególnie jeśli chorujemy lub przyjmujemy leki. Jemioła może wejść z niektórymi z nich w interakcje, szczególnie tymi stosowanymi przy wysokim ciśnieniu.
Spożywanie liści może powodować działania niepożądane, dlatego najlepiej jest przyjmować jemiołę pod opieką specjalisty. Zwykle podawanie odbywa się poprze testowanie reakcji na małą dawkę, monitorując przy tym tętno. Jeżeli staje się nieregularne i słabnie to znaczy, że jemioła nie jest dla nas dobrym wyborem.
Źródło:
https://draxe.com/nutrition/mistletoe/
Opracowała Ewa Wysocka
