Hormony odgrywają bardzo ważną rolę w naszym organizmie, wpływając na ogół funkcjonowania. Do grupy najważniejszych z nich, należą między innymi katecholaminy.
Czym są katecholaminy?
Katecholaminy są grupą hormonów, obejmującą: dopaminę, adrenalinę oraz noradrenalinę. Produkowane przez nadnercza, mózg oraz tkankę nerwową, uwalniane są do krwi w momentach stresu. Za najistotniejszy obszar produkcji tych hormonów, uważa się rdzeń nadnerczy.
Prekursorem katecholamin jest aminokwas tyrozyna. Kiedy związek ten podlega reakcji chemicznej zwanej hydroksylazą tyrozynową, tworzy inny związek – DOPA. Ten z kolei przekształcany jest w dopaminę. Dopamina wydzielana jest do krwiobiegu lub podlega własnej hydroksylacji, w wyniku której staje się noradrenaliną. Ta przechodzi podobną drogę – trafia do krwiobiegu, bądź ulega modyfikacji, przekształcając się ostatecznie w adrenalinę. Ponieważ hormony te rozpuszczalne są w wodzie, ich nadmiar wydalany jest wraz z moczem. Dopamina klasyfikowana jest pod względem chemicznym do katecholamin, jednak znaczna jej część produkowana jest w mózgu, podczas gdy większość adrenaliny i noradrenaliny tworzy się w nadnerczach.
Katecholaminy regulują reakcję uciekaj lub walcz, która pojawia się w odpowiedzi na bodziec stresowy. Podwyższony poziom tych hormonów objawia się przyśpieszoną akcją serca, podniesionym ciśnieniem krwi, zwiększoną częstością oddechów, siły mięśni oraz czujnością. Zbyt wysoki poziom, może jednak być symptomem zaburzeń zdrowotnych, powodowanych najczęściej chronicznym stresem.
Badanie poziomu katecholamin jest zwykle częścią diagnostyki niektórych rzadko występujących guzów, bólów głowy, wysokiego ciśnienia krwi czy niedoborów enzymów.
Co wpływa na poziom katecholamin?
Na to w jaki sposób rysuje się poziom katecholamin w naszym organizmie, wpływa wiele czynników. Przede wszystkim jest to poziom stresu, stan zdrowia i styl życia (dieta, ruch, sen). Poza tym, na stężenie tych hormonów mogą wpływać niektóre leki. Ale to nie wszystko. Nie bez znaczenia jest bowiem to kiedy jedliśmy ostatni posiłek, jaką przyjęliśmy pozycję ciała, a także jaka jest temperatura na zewnątrz.
Wysoki poziom katecholamin powiązany jest zwykle z doświadczaniem stresu. Ich nieprawidłowy poziom – zarówno zbyt wysoki, jak i zbyt niski – może być natomiast wynikiem:
- ostrego/krótkiego epizodu stresu,
- silnego/chronicznego stresu,
- chorób i urazów, na przykład infekcji czy oparzeń,
- operacji,
- rozwoju rzadkiego typu nowotworu (zwykle łagodnego) zwanego guzem chromochłonnym, który atakuje najczęściej nadnercza,
- rozwoju nerwiaka zarodkowego, złośliwego nowotworu wieku dziecięcego, który atakuje układ nerwowy,
- zaburzenia funkcji baroreceptorów,
- deficytów określonych enzymów,
- stosowania niektórych leków (w tym: regulujących ciśnienie krwi, antydepresantów, litu, paracetamolu, aspiryny, insuliny, środków zmniejszających apetyt, środków moczopędnych, leków na serce oraz na astmę, niektórych antybiotyków i innych),
- stosowania kofeiny.
Ponadto, na poziom katecholamin wpływają takie produkty, jak:
- herbata,
- kawa,
- banany,
- czekolada i kakao,
- owoce cytrusowe,
- wanilia.
Jakie są objawy nadmiernego poziomu katecholamin?
Do objawów wysokiego stężenia dopaminy należą:
- nadmierne ślinienie,
- zaburzenia trawienia,
- nudności,
- nadpobudliwość,
- ADHD,
- niepokój i pobudzenie,
- bezsenność,
- zaburzenia depresyjne,
- urojenia,
- psychoza.
Przewlekłe wysoki poziom dopaminy może prowadzić do:
- białaczki,
- zespołu Costello, a więc rzadko występującego zespołu mnogich wad wrodzonych,
- zespołu Menkesa, czyli zaburzenia metabolizmu miedzi w organizmie.
Z kolei niedobór dopaminy powiązany został z niektórymi chorobami degeneracyjnymi, jak choroba Parkinsona.
Zbyt wysoki poziom adrenaliny z kolei, objawia się:
- wysokim ciśnienie krwi,
- szybkim bicie serca,
- nadmiernym poceniem,
- silnymi bólami głowy,
- bladością,
- utratą masy ciała,
- lękiem i objawami lękowymi.
Jej zbyt niski poziom, może skutkować zaburzeniami prawidłowej reakcji na stres.
Kiedy w organizmie zbyt dużo jest noradrenaliny, mogą pojawić się:
- ataki paniki,
- nadpobludliwość,
- drżenie,
- pocenie,
- wysokie ciśnienie,
- zaburzenia rytmu serca,
- bladość,
- silne bóle głowy,
- uszkodzenie nerek lub serca.
Zbyt niski stan noradrenaliny może skutkować: zaburzeniami koncentracji, brakiem energii, zaburzeniami depresyjnymi i niedociśnieniem podczas zmiany pozycji na stojącą.
Jaki poziom katecholamin jest prawidłowy?
Choć określone zakresy stężenia hormonów mogą różnić się w zależności od laboratorium, uznaje się, że są to:
- dopamina: 65-400 µg dla dzieci powyżej 4. roku życia i dorosłych,
- adrenalina: 0,5-20 µg dla osób poniżej 16. roku życia,
- noradrenalina: 15-80 µg dla dzieci młodszych niż 10 lat,
- metanefryna: 24-96 µg,
- normetanefryna: 75-375 µg.
Całkowita zawartość katecholamin w moczu nie powinna wykraczać poza zakres 14-110 µg.
Do czego potrzebne są nam katecholaminy?
Jak pokazują badania, katecholaminy działają jak hormony i neuroprzekaźniki. Aktywują receptory adrenergiczne, rozsiane po całym ciele i umiejscowione w mięśniach gładkich oraz tkance tłuszczowej.
Pełnią między innymi takie funkcje, jak:
- aktywacja reakcji walcz lub uciekaj współczulnego układu nerwowego,
- regulowanie ciśnienia krwi poprzez skurcze mięśni gładkich w układzie naczyniowym,
- wspieranie kontrolowania czynności układu mięśniowo-szkieletowego, w tym kurczliwości serca,
- wspomaganie regulowania pracy mięśni gładkich przewodu pokarmowego, dróg moczowych oraz oskrzelików,
- zwężanie źrenic,
- stymulacja glikogenolizy w wątrobie i zwiększanie tym samym poziomu glukozy we krwi,
- wspomaganie kontrolowania wydzielania glukagonu oraz insuliny, a także lipolizy w tkance tłuszczowej,
- hamowanie uwalniania mediatorów z mastocytów (komórek tucznych), co może mieć wpływ między innymi na wydzielanie histaminy.
Katecholaminy potrzebne są również dla zachowania czujności, motywacji oraz regulowania metabolizmu i nastroju. Odgrywają też ważną rolę w zachowaniu homeostazy, wpływając na działanie autonomicznego układu nerwowego.
Słowo na koniec
Warto pamiętać, że takie objawy jak: wysokie ciśnienie krwi, silne bóle głowy, przyśpieszone bicie serca mogą wymagać wykonania badań stężenia katecholamin.
Jeśli doświadczamy uporczywych objawów mogących wskazywać na podwyższony poziom tych hormonów, należy skonsultować się z lekarzem.
Stale podwyższony poziom katecholamin może być skutkiem przewlekłego stresu, który ma zgubny wpływ na nasze zdrowie. Ich wysokie stężenie może wskazywać również na obecność guza. Nie należy lekceważyć więc objawów, które mogą towarzyszyć tym stanom.
Źródła:
https://draxe.com/health/catecholamines/
https://www.medicalnewstoday.com/articles/catecholamines
https://www.mp.pl/pacjent/endokrynologia/choroby/168904,guz-chromochlonny-pheochromocytoma
https://onkolmed.pl/nerwiak-zarodkowy-nowotwor-wieku-dzieciecego
https://journals.viamedica.pl/journal_of_transfusion_medicine/article/view/42497/30229
Opracowała Ewa Wysocka
