Sok pomidorowy ma tyle samo zwolenników, co przeciwników. Być może jednak najnowsze doniesienia japońskich naukowców, powiększą to pierwsze grono.
Pomidorowe pijaństwo
Badanie opublikowane na łamach Food Science & Nutrition, obejmowało 481 uczestników w wieku 21-74 lat. Wszystkie osoby poddane zostały początkowo ocenie, pod kątem czynników ryzyka z zakresu sercowo-naczyniowego, np. ciśnienia krwi, tolerancji glukozy i profilów lipidów w surowicy. Każdemu zapewniono dowolną ilość niesolonego soku pomidorowego dziennie. Średnio była to niemal szklanka soku na dobę.
Po zakończeniu badania okazało się, że u 94 osób które miały wysokie lub umiarkowane ciśnienie krwi (w niektórych wypadkach nieleczone), zaobserwowano znaczny spadek ciśnienia skurczowego i rozkurczowego. Poza wypijaniem codziennie napoju, ochotnicy nie wprowadzili innych zmian w ogólnym stylu życia.
Poziom cholesterolu lipoprotein o niskiej gęstości, w surowicy u 125 uczestników z nieleczoną dyslipidemią – czyli wysokim poziomem tłuszczu we krwi – znacznie się zmniejszył. – raportowali naukowcy.
Naukowcy zidentyfikowali likopen wykazujący działanie antyoksydacyjne, jako najbardziej obfity naturalny karotenoid owocowy. Poddawanie pomidorów obróbce termicznej (np. gotowanie ich do sosu), zwiększa ich biodostępność i absorpcję likopenu w jelitach. Choć likopen znaleźć można też w innych produktach, pomidory są jego najcenniejszym źródłem. Znajdziemy w nich również flawonoidy, jak: rutyna, kwercetyna czy kemferol, a także luteinę, kwas foliowy, potas i witaminę C. Wszystkie mają korzystny wpływ na zdrowie serca. Należy jednak zachować ostrożność, ponieważ niekontrolowane zwiększenie podaży potasu może być powodem zwiększenia ryzyka chorób układu krążenia.
Okazuje się również, że osoby o najniższym poziomie likopenu we krwi są bardziej zagrożeni rozwojem miażdżycy. Pacjenci z miażdżycą tętnic szyjnych (które biegną do mózgu) również odznaczają się niskim poziomem likopenu we krwi, w porównaniu z osobami o prawidłowych tętnicach.
Jak pokazują dodatkowe badanie, likopen przynosi wiele korzyści sercu, szczególnie ze względu na wysoką aktywność antyoksydacyjną. Pomidory zawierają wiele korzystnych przeciwutleniaczy, m.in.: witaminy A i E, alfa-karoten oraz beta-karoten.
Co z nadciśnieniem?
W badaniu z 2001 roku przeprowadzonym w Izraelu stwierdzono, że likopen obecny jest również w innych niż pomidory owocach i warzywach, co czyni go łatwo dostarczalnym antyoksydantem. Naukowcy z Finlandii ujawnili, że przyjmowanie dużych ilości likopenu może pomóc obniżyć ryzyko udaru niedokrwiennego nawet o 59%. (!)
W badaniu udział wzięło 1031 mężczyzn w średnim wieku. U tych którzy odznaczali się najwyższym poziomem likopenu we krwi, stwierdzono 55% niższe ryzyko wystąpienia jakiegokolwiek udaru, w porównaniu z osobami o niższych jego stężeniach. Oceniono, że ryzyko wystąpienia udaru powodowanego przez skrzepy krwi – który jest najczęściej pojawiają się formą – było mniejsze o 59%.
Jak donosi University Health News:
To pierwsze badanie w którym udało się udokumentować zmniejszenie ryzyka wystąpienia udaru mózgu, dzięki spożywaniu likopenu. Jednak wcześniejsze badania również wykazały, że spożywanie go związane jest z niższym odsetkiem chorób serca i miażdżycy, a także zmniejszonym ryzykiem śmierci z jakiejkolwiek przyczyny.
Badania kliniczne ujawniły, że stosowanie likopenu wpływa również na obniżenie: cholesterolu, ciśnienia krwi, a także złagodzenie stanów zapalnych i stresu oksydacyjnego. Wszystkie te szkodliwe procesy zaangażowane są w rozwój ryzyka udaru, co nie zdziwiło fińskich naukowców.
Choroby sercowo-naczyniowe to wciąż najczęstsza przyczyna zgonów na całym świecie. Mogą skutkować również uszkodzeniem narządów i drastycznie pogorszyć jakość życia. Najczęściej odpowiedzialna za to jest właśnie miażdżyca.
Zaburzenia pracy i zdrowia serca mają na siebie wzajemny wpływ. Warto więc dbać o ciśnienie, a także metabolizm glukozy i tłuszczów, by zapobiegać rozwojowi chorób serca i ich powikłaniom, do których należeć może również cukrzyca czy nadciśnienie.
Dlaczego likopen może być lepszy niż statyny?
Udar niedokrwienny ma miejsce wtedy, gdy naczynia krwionośne ulegają zwężeniu (zwykle z powodu odkładania się złogów tłuszczowych) w wyniku czego przepływ krwi do komórek mózgowych ulega odcięciu. Przyjmowanie 25 mg likopenu (z każdego źródła) przez pacjentów z nieznacznie podniesionym poziomem cholesterolu, okazało się być porównywalnie skuteczne, jak stosowanie statyn.
Badania pokazują jednak, że pacjenci którzy przyjmują często te leki umierają częściej, niż ci otrzymujący placebo. Nie istnieją również dowody na to, że obniżenie poziomu cholesterolu LDL faktycznie wpływa na poprawę zdrowia.
Cholesterol znajduje się w każdej komórce organizmu, wspierając wytwarzanie: błon komórkowych, hormonów (w tym płciowych), a także kwasów żółciowych pomagających trawić tłuszcz. Cholesterol jest nam niezbędny, zatem jego zbyt niski poziom może skutkować problemami zdrowotnymi.
Likopenowe moce
Istnieje wiele badań potwierdzających prewencyjny potencjał likopenu wobec takich chorób jak: cukrzyca, choroby krążenia, nowotwór czy chorobę Alzheimera.
Jak czytamy w magazynie Molecules:
- Poziom likopenu w ludzkim osoczu wykazał odwrotny związek wobec oksydacyjnych uszkodzeń DNA.
- Wcześniejsze badania wykazały, że dieta bogata w likopen oraz przyjmowanie jego suplementów zapewniały działanie ochronne, przeciwko uszkodzeniom DNA, w zdrowych i nowotworowych komórkach ludzkich.
- Spożywanie dużej ilości likopenu wykazało działanie ochronne przeciwko uszkodzeniom DNA w limfocytach.
- U osób które piły dużo soku pomidorowego zaobserwowano wysoką ochronę limfocytów przed uszkodzeniem oksydacyjnym.
- Likopen może chronić ludzkie komórki limfoidalne przed powstawaniem wolnych rodników, poprzez wiązanie się z powierzchnią komórek.
Likopen wychwytuje reaktywne formy tlenu, by zapobiec uszkodzeniu DNA, białek i tłuszczów. Atakują one na wiele sposobów, a jedno z badań wyjaśnia w jaki sposób utlenianie staje się czynnikiem ryzyka nadciśnienia:
ROS [reaktywne formy tlenu] mają swoje funkcje fizjologiczne (sygnalizacja komórkowa) i są zwykle efektem ubocznym metabolizmu tlenu. Stresory środowiskowe, jak: UV, promieniowanie jonizujące, metale ciężkie i zanieczyszczenia oraz ksenobiotyki jak leki antybakteryjne, przyczyniają się do znacznego zwiększenia produkcji ROS. Skutkuje to zaburzeniem równowagi i uszkodzeniem komórek oraz tkanek – czyli stresu oksydacyjnego.
Niekontrolowany stres oksydacyjny może przyczynić się do rozwoju chorób przewlekłych i degeneracyjnych, a także przyśpieszać proces starzenia i powodować patologie, jak urazy czy udar.
Wysokie stężenie likopenu w organizmie ułatwia ponadto komunikację pomiędzy komórkami w miejscach luk, co ma kluczowe znaczenie dla zahamowania wzrostu komórek i zapobieganiu rozwojowi nowotworów. Poza tym stymuluje układ odpornościowy, co pomaga wyeliminować najeżdżające nasz system mikroorganizmy i komórki nowotworowe na wczesnym etapie rozwoju, reguluje szlaki komunikacji hormonalnej, a także cykl reprodukcji komórek, co może zapobiegać rozwojowi raka.
A co z jedzeniem pomidorów?
W jednym z badań, naukowcy wyeliminowali likopen na 30 dni, z diety kobiet po okresie menopauzy. Okazało się, że w ich krwi znacznie zmniejszyły się profile: luteiny, zeaksantyny, alfa- i beta-karotenu, peroksydazy glutationowej oraz dysmutazy ponadtlenkowej.
Codziennie spożywanie likopenu może być ważne, ponieważ ma on właściwości przeciwutleniajace, co może zmniejszyć resorpcję kości u kobiet po menopauzie, a zatem zmniejszać ryzyko rozwoju osteoporozy.
Likopen uzyskać można dzięki wszelkim pomidorowym przetworom i owocom tym samym w sobie. Sięgajmy więc po pomidorowe zupy i sosy, przeciery i klasyczne kanapki z pomidorem.
Jak uważa Edward Giovannucci, profesor żywienia i epidemiologii w Harvard School of Public Health:
W suplementach dostajemy zwykle oczyszczoną formę likopenu, choć nie możemy być pewni, że jest tym samym co znajdziemy w jedzeniu. Poza tym w żywności występuje też wiele innych cząsteczek i składników, które mogą powodować, że likopen wykazuje tak korzystne właściwości.
Warto pamiętać, że:
- ekologiczne, organiczne pomidory zawierają więcej fenoli,
- organiczny keczup ma zwykle ok. 57% więcej likopenu,
- pomidory – w dowolnej formie i o dowolnej temperaturze – należy jeść w towarzystwie zdrowych tłuszczów, ponieważ likopen rozpuszcza się właśnie w tłuszczach,
- podgrzewanie pomidorów rzez 30 minut w temperaturze ok. 90 stopni Celsjusza (np. przy gotowaniu zupy) zwiększa wchłanialność likopenu,
- pomidory znajdują się na liście Environmental Working Group’s Dirty Dozen, która zawiera 10 owoców i warzyw zawierających najwyższe stężenie pozostałości pestycydów. Jeśli nie możemy więc hodować własnych lub kupić ekologicznych, pamiętajmy o ich bardzo dokładnym umyciu przed spożyciem.
Źródło:
Opracowała Ewa Wysocka
