Krioterapia staje się coraz popularniejszą metodą dbania o zdrowie. Od 2011 roku na całym świecie wykonano już ponad 550 000 sesji krioterapeutycznych. Wielu znanych sportowców korzysta z nich regularnie, by odzyskać sprawność i wydajność. Choć wydawać się może, że jest to dosyć nowatorski sposób, w rzeczywistości zimne kąpiele i okłady stosowane są w celu poprawy zdrowia od setek lat.
Niektóre badania pokazują, że krioterapia ma działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwutleniające. Jednak ogólne wyniki badań są mieszane, ponieważ niektóre z nich pokazują, że terapia ta zmniejsza bóle mięśni, kości i stawów oraz zmęczenie i ból, równie skutecznie jak odpoczynek i rozciąganie.
Od 2001 roku zabiegi te zostały wpisane na listę refundowanych przez NFZ.
Czym jest krioterapia?
Krioterapia to metoda opierająca się na działaniu niskiej temperatury, nie przekraczającej 0 stopni Celsjusza. Zwykle zabiegi te wykonuję się za pomocą ciekłego azotu.
Nie wszystkie korzyści krioterapii zostały potwierdzone w badaniach. Jednak praktycy i zwolennicy wśród najważniejszych wymieniają:
- łagodzenie stanów zapalnych,
- zmniejszanie i łagodzenie bólu mięśni,
- usprawnienie regeneracji po urazach, wypadkach i kontuzjach sportowych,
- poprawa nastroju,
- zwiększenie energii,
- wspieranie walki z nadmiernymi kilogramami i tkanką tłuszczową,
- łagodzenie objawów: choroby zwyrodnieniowej stawów, osteoporozy, stwardnienia rozsianego oraz reumatoidalnego zapalenia stawów,
- łagodzenie objawów astmy,
- poprawa libido.
Jednak zgodnie z przeglądem Cochrane z 2015 roku – zawierającym wyniki czterech randomizowanych, kontrolowanych badań laboratoryjnych – istnieją niewystarczające dowody na to, że krioterapia leczy objawy takie jak ból. Ten sam przegląd wykazał również, że w jednym badaniu uczestnicy zgłosili poprawę samopoczucia i spadku zmęczenia, kiedy poddali się metodzie krioterapeutycznej po wysiłku fizycznym.
Inny przegląd, opublikowany w 2017 roku na łamach International Journal of Sports Medicine wykazał, że krioterapia pomaga zmniejszyć ból i poprawić regenerację u sportowców. Różnorodność uzyskiwanych wyników pokazuje, dlaczego konieczne są dalsze badania nad powszechną skutecznością tej metody.
Jak to działa?
Uważa się, że krioterapia redukuje procesy zapalne, poprawia przepływ krwi i uwalnia endorfiny. Określone miejsca lub całe ciało wystawione zostaje na działanie bardzo zimnego, suchego powietrza. Odbywa się to w specjalnego komorze lub kabinie.
Komora ta, to pionowa, cylindryczna kapsuła. Zamyka się wokół ciała, poza głową – ta pozostaje na zewnątrz. Nasze ciało zostaje poddane działaniu zimnego gazu. Temperatura sięga zwykle od -25 stopni, do -175 stopni Celsjusza. Sam zabieg trwa 2-5 minut.
Uważa się, że podczas zabiegu warto być nago. Konieczne jest włożenie rękawiczek, czapki lub nauszników/opaski, maski na usta i nos oraz suchych butów (i ewentualnie skarpetek). Większość pacjentów decyduję się jednak na wejście do komory w bieliźnie, musi być jednak zrobiona z naturalnych włókien. Niektóre ośrodki proponują specjalne – zwykle bawełniane – stroje. Wszystko to pomaga zapobiegać obrażeniom, spowodowanym wychłodzeniem.
Jesteśmy zawsze pod opieką pracowników, którzy obsługują komorę. Jeśli jednak zdecydujemy się wyjść przed czasem, drzwi otwierają się również od środka.
Sesje wykonuje się zwykle do 24 godzin od treningu, jeśli naszym celem jest przyśpieszenie regeneracji.
Prozdrowotne korzyści krioterapii
Czego możemy spodziewać się po zabiegach krioterapii?
- Redukcji bólu i regeneracji po urazach
Większość z nas stosowała już okłady z lody po urazach lub zabiegach chirurgicznych. Bóle mięśni po wysiłku, urazach lub ostrych uszkodzeniach, to główne przyczyny odwiedzin komór krioterapeutycznych.
Raport opublikowany w Frontiers in Physiology wykazał, że krioterapia całego ciała jest fizyczną terapią, stosowaną szeroko w medycynie sportowej. Jej głównym celem jest wyleczenie urazów i regeneracja po sezonie. Sportowcy i specjaliści od regeneracji często sięgają po tę metodę, w nadziei że pomoże zmniejszyć stan zapalny, ból i inne skutki obciążeń związanych z ćwiczeniami.
- Łagodzenia stanu zapalnego i uszkodzenia tkanek
W powyższym raporcie wykazano również dowody na to, że krioterapia zmniejsza ogólnoustrojowy stan zapalny i obniża stężenie markerów uszkodzenia komórek mięśniowych. Badacze biorący udział w przeglądzie uważają, że stosowana kilkukrotnie, metoda ta może wspomóc proces regeneracji uszkodzonych mięśni. Wielokrotne ekspozycje dawały częściej pozytywne efekty w zakresie łagodzenia bólu i powrotu mięśni do prawidłowego funkcjonowania, niż pojedyncze sesje.
Jednak nie każdy ekspert uznaje terapeutyczną moc krioterapii, w kwestii zwalczania stanów zapalnych. Przegląd opublikowany w Open Access Journal of Sports Medicine podaje, że dowody na naukowe na to, że krioterapia całego ciała zwiększa zdolności antyoksydacyjne, reaktywuje układ przywspółczulny oraz zmienia szlaki zapalne istotne dla sportowej regeneracji, są nieprzekonujące. Naukowcy zaangażowani w to badanie uważają, że zimne powietrze w komorach nie jest skuteczne, jak konieczne do zwalczania zapalenia ochłodzenie podskórne i rdzeniowe.
Przegląd przeprowadzony przez School of Medicin na University of Milan wykazał, że istnieją dowody obserwacyjne, jakoby krioterapia całego ciała modyfikowała u sportowców wiele ważnych parametrów biochemicznych i fizjologicznych. Będzie to np. zmniejszenie prozapalnych cytokin, zmiany adaptacyjne w stanie antyoksydacyjnym, a także pozytywne działanie na enzymy mięśniowe, związane z uszkodzeniem mięśni – kinazę keratynowa i dehydrogenazę mleczanową.
- Poprawy nastroju
Zwolennicy krioterapii twierdzą, że nagły spadek temperatury jakiego doświadczamy po wejściu do komory, pomaga uwolnić endorfiny. Dzięki nim czujemy więcej energii i radości.
Metoda ta pomaga nam mieć lepszy nastrój również dlatego, że łagodzi ból, uwalnia adrenalinę, sprzyja mobilności oraz poprawia krążenie.
- Zwiększenia energii i zmniejszenia zmęczenia
Osoby korzystające z krioterapii raportują, że po sesjach czują jakby mieli więcej energii i myśleli bardziej trzeźwo. Prawdopodobnie spowodowane jest to uwalnianiem endorfin, zmniejszeniem stanu zapalnego oraz zwiększenie przepływu krwi. Istnieje kilka badań wykazujących, że zabiegi te mogą poprawić psychiczne samopoczucie w ciągu kilku dni po stresującym wydarzeniu (lub ciężkim treningu). Zmniejszają odczuwanie zmęczenia mięśni, wyczerpania i bólu przez 24-48 godzin po sesji.
- Wsparcia w zapobieganiu chorobom metabolicznym
Niektóre badania wykazały, że krioterapia może pomóc zmniejszyć stres oksydacyjny i stan zapalny, a także zwiększyć działanie antyoksydacyjne. Z tego powodu stała się obiektem badań, jako metoda walki z cukrzycą typu 2. Metoda ta działa podobnie jak ćwiczenia, wpływając pozytywnie na szlaki zapalne. W jednym z badań przyglądano się poziomowi stresu oksydacyjnego i statusowi antyoksydantów, u osób nieaktywnych fizycznie. Okazało się, że u osób stosujących krioterapię, status antyoksydacyjny był wyższy, niż u uczestników z grupy kontrolnej.
Inne badania wykazały, że jest to też dobra metoda budowania zdolności organizmu do obrony przed negatywnym wpływem stresu. Krioterapia wspiera więc układ nerwowy. Tuż po sesjach krioterapeutycznych, zaobserwowano znaczący wzrost stężenia noradrenaliny, w porównaniu ze stanem spoczynkowym – podobnie jak przy ćwiczeniach fizycznych. Ma to pozytywny wpływ na niektóre ważne komórkowe i fizjologiczne funkcje, związane ze stanem zapalnym.
Okazało się również, że krioterapia wpływa na układ parasympatyczny (pomagający np. uspokoić organizm po epizodzie stresowym), poprawiając m.in. zmienność rytmu serca.
Kropterapia, kriochirurgia, a krioablacja
Choć trzy terminy dotyczące medycznego oddziaływania niską temperaturą stosowane są zamiennie, opisują inne metody.
Krioterapia całego ciała nie wymaga zabiegu chirurgicznego i lekarza. Nie musi być to więc interwencją medyczna. Ogólnoustrojowa krioterapia różni się więc od miejscowej, która stała się bardziej akceptowalną, szeroko przebadaną praktyką.
Kriochirurgia to zabieg chirurgiczny, wykonywany za pomocą bardzo niskiej temperatury. Jest to faktycznie część krioterapii. Jednak w kriochirurgii działanie jest miejscowe. Używa się w jej ramach intensywnego zimna, by pozbyć się niechcianej tkanki. Najczęstsze zastosowanie tej metody to usuwanie zewnętrznych i wewnętrznych nowotworów, na skórze lub wewnątrz ciała. Podobnie jak krioablację, stosuję się ją w walce z: przedrakowymi pieprzykami, guzkami, brodawkami, nieestetycznymi piegami, siatkówczakiem (rakiem siatkówki), migotaniem przedsionków, guzami w gruczole krokowym, wątrobie, piersiach, szyjce macicy, nerkach, płucach i kościach. Ciekły azot nakładany jest bezpośrednio na guzy zewnętrzne, za pomocą bawełnianego wacika lub urządzenia natryskowego. Powoduje to zniszczenie tkanki.
Krioablacja odbywa się za pomocą specjalnych, wydrążonych igieł. Azot krąży w nich, wchodząc dzięki temu w kontakt z guzem i zamrażając chore komórki. Po kriochirurgii zamrożone tkanki rozmrażają się i albo rozpuszczają, albo tworzą bliznę.
Efekty uboczne kriochirurgii są tymczasowe i zwykle łagodne. Obejmują: lekkie krwawienie, skurcze, łagodny ból i obrzęk, pęcherze, zaczerwienienie, rzadko blizny lub wypadanie włosów.
Efekty uboczne i środki ostrożności
Nadal trwa debata nad tym, czy maszyny krioterapeutyczne są w pełni bezpieczne. Większość badań i przeglądów wykazała, że nie ma żadnych niepożądanych działań związanych z krioterapią ogólną.
Choć zdarza się to niezwykle rzadko, odnotowano przypadki zgonów związanych z krioterapią. W 2015 roku na łamach The New York Times przeczytać można było o kobiecie w Nevadzie, USA, która zmarła po sesjach krioterapeutycznych na całe ciało.
W niektórych sytuacjach metoda ta może nie być bezpieczna. Przeciwwskazaniami będą: niekontrolowane nadciśnienie tętnicze, ciężka postać choroby wieńcowej, arytmia, zaburzenia krążenia, objawy Raynauda (przypadłości charakteryzującej się marznięciem nosa, małżowin usznych oraz drętwieniem palców rąk i stóp, zwykle następują one w wyniku stresu lub obniżonej temperatury otoczenia), ciężka choroba płuc lub niezdrożność oskrzeli spowodowana przeziębieniem.
W przypadku wątpliwości czy możemy bezpiecznie poddawać się zabiegom krioterapii, należy zasięgnąć opinii specjalisty.
Źródła:
https://draxe.com/cryotherapy/
https://krio-star.pl/fizjoterapia/historia-krioterapii/
Opracowała Ewa Wysocka
