Kumaryna występuje naturalnie w wielu produktach spożywczych, np. cynamonie, selerze, truskawkach czy morelach. Stosowana jest również powszechnie w produkcji leków rozrzedzających krew, kosmetyków i perfum.
Jednak – mimo przyjemnego smaku i aromatu – w dużych ilościach może być niebezpieczna dla zdrowia. Spożywanie wysokich dawek zostało powiązane z: uszkodzeniami wątroby, zaburzeniami rozwoju poznawczego, a nawet nowotworami.
Co to jest kumaryna?
Kumaryna to związek chemiczny, który występuje w różnych roślinach. Ma słodkawy smak i zapach, wykorzystywany często przy tworzeniu perfum i kosmetyków zapachowych. Ponadto, kumaryna stosowana jest jako prekursor leków przeciwzakrzepowych (np. warfaryny).
Naturalnie kumaryna występuje w bardzo małych ilościach, znacznie mniej niż wynoszący 0,05 mg/0,5 kg masy ciała dzienny limit spożycia. Wyjątek stanowi cynamon kasja, który jest jednym z najbardziej skoncentrowanych źródeł kumaryny w diecie. Nawet kilka łyżeczek tej przyprawy może dostarczyć ilość kumaryny, która przekroczy zaleconą dawkę.
W niektórych miejscach świata syntetyczna kumaryna stanowiła wzmacniacz smaku. W 1954 roku, amerykańska FDA wprowadziła zakaz takiej praktyki, ze względu na wyniki badań nad jej wpływem na zdrowie zwierząt.
Spożycie dużej dawki kumaryny powiązane zostało z wieloma efektami niepożądanymi, w tym: uszkodzeniem wątroby, zaburzeniami poznawczymi, zwiększeniem ryzyka rozwoju nowotworu, a także krótkotrwałymi dolegliwościami jak: nudności, biegunka i bóle głowy.
Pierwszy raz wyizolowana została z fasoli tonka w 1820 roku, przez naukowca Augusta Vogela. Było to w zasadzie kwestią przypadku, ponieważ pomylił ją z kwasem benzoesowym, ze względu na podobną strukturę chemiczną. W tym samym roku została też wyizolowana – jednak tym razem poprawnie zidentyfikowana – przez Nicholasa Jeana Baptiste Gaston Guibourt, innego francuskiego naukowca. Nazwał substancję tę „kumaryną”, co pochodzi od francuskiego coumarou – fasola tonka.
W 1868 roku, angielski naukowiec William Henry Perkin jako pierwszy stworzył w laboratorium syntetyczną kumarynę, która zaczęła być wykorzystywana w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym.
Dziś sama kumaryna nie jest dodawana do żywności, ani napojów. Jednak naturalne dodatki które ją zawierają, używane są często do aromatyzowania niektórych napojów alkoholowych.
Niebezpieczeństwa i skutki uboczne związane ze spożywaniem kumaryny
Przekraczanie dopuszczalnych dawek kumaryny może nieść za sobą poważne skutki.
- Uszkodzenie wątroby
To jeden z głównych, niepożądanych skutków. Jak wykazały badania na zwierzętach, kumaryna ma toksyczny wpływ na wątrobę. Choć badań na zwierzętach było zdecydowanie więcej, te przeprowadzane z udziałem ludzi dawały podobne wyniki. Jeden z cięższych przypadków zapalenia i uszkodzenia wątroby u 56-letniej kobiety, zgłoszony został przez Department of Internal Medicine, z University Hospital we Frankfurcie.
- Zwiększenie ryzyka raka
Niektóre badania sugerują, że w dużych ilościach kumaryna może wykazywać działanie rakotwórcze i sprzyjać tworzeniu się nowych komórek nowotworowych. Jak wykazały badania z użyciem modeli zwierzęcych, szczególne ryzyko dotyczy wątroby i płuc.
Wyniki badań nie są jednak jasne, ponieważ tych z udziałem ludzi jest zdecydowanie za mało. Według przeglądu opublikowanego w Food and Chemical Toxicology, kontakt z kumaryną znajdującą się w żywności lub kosmetykach (a więc niewielką ilością), nie zagraża zdrowiu i życiu. Konieczne są jednak szersze badania, by zrozumieć w jaki sposób wpływa ona na ogólną populację.
- Uszkodzenie zdolności poznawczych
Wyniki kilku badań wskazują, że kumaryna i niektóre leki z jej zawartością mogą powodować problemy w rozwoju poznawczym. Niektóre testy wykazały, że ekspozycja płodu na kumarynę może być powiązana ze zwiększonym ryzykiem problemów na tle neurologicznym oraz deficytów poznawczych, w późniejszym życiu.
Jedno z badań, opublikowane na łamach Early Human Development, wykazało że ekspozycja na pochodne kumaryny wiązało się z 90-procentowym wzrostem ryzyka łagodnych zaburzeń neurologicznych, szczególnie jeśli kontakt miał miejsce w 2. lub 3. trymestrze ciąży. W innym porównano dwie grupy dzieci – narażoną na kontakt z kumaryną w okresie ciąży oraz grupę kontrolną. Okazało się, że dzieci z pierwszej grupy miały niższe wyniki w obrębie IQ oraz rozwoju neurologicznego.
Należy jednak pamiętać, że badania te skupiły się na wpływie leków rozrzedzających krew na bazie kumaryny, nie na jej spożywczych źródłach. Konieczne są badania dotyczące działania dużych dawek kumaryny, pozyskiwanych z jedzenia.
- Niepożądane efekty krótkoterminowe
Spożywanie dużych ilości kumaryny może skutkować szeregiem krótkoterminowych, niepożądanych efektów, z których większość ustępuje po czasie. Należą do nich: niewyraźne widzenie, nudności, biegunka, bóle głowy i utrata apetytu. W przypadku wystąpienia niewyjaśnionego krwawienia, siniaków lub krwi w stolcu i/lub moczu należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Gdzie znajdziemy kumarynę i jak spożywać ją mądrze?
Kumaryna występuje w wielu produktach spożywczych, z których wiele stanowi część zdrowej i zbilansowanej diety. Na przykład zielona herbata zawiera niewielką ilość kumaryny, ale bardzo dużo katechin i przeciwutleniaczy. Podobnie truskawki – mogą zawierać nieco tej substancji, ale mają dużo wartości odżywczych.
Najbogatszym w kumarynę produktem jest cynamon kasja. Zawiera jej ok. 5 mg/łyżeczkę. Zaleca się by nie przyjmować więcej niż 0,05 mg/0,5 kg masy ciała. Oznacza to, że wystarczy 1,5 łyżeczki, by osoba ważąca ok. 68 kg przekroczyła swój dzienny limit.
Najlepszym sposobem na uniknięcie ryzyka przedawkowania kumaryny i na wykorzystanie prozdrowotnych właściwości tej przyprawy, jest wybranie cejlońskiego cynamonu. Dzięki niemu obniżymy stan zapalny, poziom cukru we krwi oraz wzmocnimy ochronę przed zaburzeniami neurodegeneracyjnymi.
Kumaryna występuje naturalnie w wielu produktach, zwykle w niewielkich ilościach. Nie stanowią więc one zagrożenia, jeśli spożywane są one z umiarem. Może być ona również dodatkiem do ekstraktów (niektóre ekstrakty waniliowe).
Kumarynę znajdziemy w:
- cynamonie kasja,
- wanilii meksykańskiej,
- fasoli tonka,
- truskawkach,
- wiśniach,
- morelach,
- zielonej herbacie,
- selerze,
- borówkach,
- miodzie,
- marchewkach,
- mięcie pieprzowej,
- korzeniu lukrecji,
- naostrzyku białym.
Czy kumaryna posiada jakieś korzystne właściwości?
Jak już wspominaliśmy, uwagi na wiele potencjalnych skutków ubocznych, zaleca się ograniczanie spożywania kumaryny.
Niektóre badania wykazały jednak, że może okazać się ona korzystna w walce z niektórymi schorzeniami. Kumaryna wykazuje bowiem silne właściwości: przeciwgrzybiczne, przeciwwirusowe, obniżające ciśnienie, neuroochronne oraz przeciwhiperglikemiczne.
Jak pokazują badania, kumaryna może być skutecznie stosowana w leczeniu obrzęku limfatycznego, który charakteryzuje się zbieraniem się limfy pod skórą (przede wszystkim rąk i nóg). Może zwiększyć poziom antytrombiny – białka ważnego dla procesu krzepnięcia krwi. Z tego powodu stosuje się ją jako prekursora dla leków rozrzedzających krew.
Ponadto, badania pokazują że kumaryna może łagodzić stan zapalny, zmniejszając tym samym ryzyko chorób przewlekłych. Jedno z badań, opublikowane na łamach Phytomedicine wykazało, że pochodne kumaryny mają przeciwutleniające i przeciwzapalne właściwości, pomagające chronić komórki przeciw uszkodzeniom.
Garść ciekawostek
Kumaryna bywa mylona z kurkuminą i warfaryną (coumadin/kumadyna). Są to jednak zupełnie różne związki.
Kumaryna jest związkiem występującym naturalnie w wielu roślinach. Odpowiada m.in. za słodkawy smak nostrzyku pospolitego (żółtej słodkiej koniczyny). Najwięcej jest jej w cynamonie. Niektóre badania wskazują nawet, że w cynamonie kasja jest jej 63 razy więcej, niż w cejlońskim. Jest również syntezowana i stosowana jako prekursor leków kumarynowych (np. warfaryny/kumadyny).
Warfaryna/kumadyna to rodzaj rozrzedzających krew leków na receptę, stosowanych w celu zapobiegania powstawania zakrzepów. Dzięki niej przywrócony zostaje prawidłowy przepływ krwi, co zmniejsza ryzyko wystąpienia zawału serca, zatorowości płucnej czy udaru. Warfaryna nie występuje w przyrodzie. Powinna być stosowana pod ścisłą kontrolą lekarską. Niesie bowiem za sobą ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.
Kurkumina jest aktywnym składnikiem kurkumy, odpowiedzialnym za żółty odcień i moc udokumentowanych właściwości prozdrowotnych. Kurkumina również posiada właściwości zapobiegania tworzenia się zakrzepom krwi, redukując ryzyko ataku serca i udaru mózgu.
Sama kumaryna nie jest wykorzystywana przez medycyny wschodu. Jednak cynamon jest ważną częścią zarówno Tradycyjnej Chińskiej Medycyny, jak i medycyny ajurwedyjskiej. W TCM stosowany jest często do zwiększania energii oraz krążenia, w leczeniu: przeziębienia, gazów, nudności, biegunki oraz bolesnych miesiączek.
Medycyna ajurwedyjska stosuje cynamon dla poprawy libido, zapobiegania problemom żołądkowo-jelitowym, zwiększenia krążenia i łagodzenia niestrawności. Używa się go również w terapii cukrzycy i wysokiego poziomu glukozy we krwi.
Środki ostrożności
Kumaryna została powiązana z wieloma niekorzystnymi dla zdrowia efektami. Nie oznacza to jednak, że należy jej całkowicie unikać. Produkty zawierające ją naturalnie (w niewielkich dawkach) są wysoce pożywne i powinny znaleźć się w zbilansowanej diecie.
By uniknąć nieprzyjemnych efektów, należy trzymać się dopuszczalnej dziennej dawki, poprzez unikanie spożywania w dużych ilościach produktów o jej wysokiej zawartości (jak cynamon kasja).
Źródło:
Opracowała Ewa Wysocka
