Jaki wpływ mają geny na nasz rozwój, zachowanie, charakter? Badania pokazują, że czynniki genetyczne odpowiedzialne są w 40-50% za różnice między nami, reszta zależy od czynników środowiskowych. To bardzo ważna informacja, która może pomóc zrozumieć rozwój dziecka i… ułatwić prace rodzicom.
Co w genach gra
Jakie są najważniejsze aspekty, na które wpływ mają geny?
- Zachowanie
DNA kształtuje sposób, w jaki mózg dziecka wpływa na powstawanie tendencji behawioralnych. Już u dzieci widać przecież, że niektóre z nich są bardziej towarzyskie niż inne, niektóre szybciej popadają w złość czy frustracje, inne wykazują się większą elastycznością adaptacyjną. Niektóre dzieci są znacznie bardziej impulsywne, inne zaś wykazują większą samokontrolę.
Tendencji tych nie szukamy w typowych dla wieku rozwojowego zachowaniu (np. kapryszeniu z powodu zmęczenia lub głodu). Przyglądamy się całościowemu obrazowi sposobu, w jaki dziecko reaguje na rzeczywistość. Jeżeli niepokoi się wieloma sprawami codziennymi, reaguje na nie wyraźnie, może oznaczać to skłonność do silniejszych reakcji emocjonalnych (np. wyższego poziomu neurotyczności).
- Temperament
Geny mają wpływ na temperament. Ten z kolei wpływa między innymi na to, w jaki sposób postrzegają nas ludzie. Należy pamiętać, że sposób w jaki otoczenie reaguje na dziecko, determinuje również sposób, w jaki je traktuje. Tworzyć to może reakcję łańcuchową, która wpływa bezpośrednio na rozwój dziecka. Na przykład bardziej pogodne dzieci będą częściej otrzymywały pozytywne wzmocnienie, częściej będą przytulane i częściej będą odbierały uśmiechy. Dziecka z niską samooceną może częściej wywoływać frustrację, a nawet być częściej karane. Tak więc temperament i sposób usposobienia dziecka może wpływać na to, jak ukształtuje się jej_jego najbliższe środowisko, w którym będzie się rozwijać.
- Preferencje
Kiedy stają się coraz starsze, dzieci częściej same wybierają interesujące dla siebie środowisko – te lubujące się bardziej w ryzyku będą wspinały się po drzewach, te bardziej wycofane, będą wolały spędzać czas w domu. Tak więc geny wpływają na wybierane środowisko, te w którym dorastają. W tej sposób również kształtują i/lub umacniają się preferencje.
Małe dzieci muszą w tej kwestii polegać na rodzicach. Zwracajmy więc uwagę na to, jakie aktywności sprawiają dziecku przyjemność i je angażują (wycieczka do muzeum, ogrodu botanicznego, do kina czy parku przeszkód), starając się za nimi podążać.
Słowo na koniec
Wiedza dotycząca tego, w jaki sposób geny determinują rozwój, jest bardzo ważna. Należy przy tym pamiętać jednak, że geny nie są jedynym czynnikiem determinującym. Innymi słowy – geny nie przesądzają sprawy. Naturalne predyspozycje dzieci potrzebują mądrego wsparcia rodziców. Warto by dotyczyło to zarówno kształtowania środowiska, w jakim dorastają dzieci, jak i sposobu reagowania na dziecko oraz uczenia je reagowania na otaczającą rzeczywistość. Stosowanie skrótów myślowych i działań nie działa na korzyść dziecka, ani całej rodziny. Zanim dojdziemy do wniosku, że dziecko jest niegrzeczne, zastanówmy się nad jej_jego usposobieniem. Zastanówmy się z jakimi trudnościami być może się mierzy i przyjrzyjmy swojemu sposobowi na radzenie sobie z tymi trudnościami, a także wspieranie w nich dziecka. Niedostosowana do usposobienia dziecka odpowiedź, to częste źródło napięć w rodzinie. Dzieci bardziej wycofane nie będą czuły się dobrze w nieznanym, dynamicznym otoczeniu, może to wywołać u nich przytłoczenie. Dzieci nie są też często w stanie powiedzieć nam, co czują i dlaczego reagują w dany sposób. Wynika to ze stałego rozwoju, w tym rozwoju mózgu. Im więcej wiemy na temat tego w jaki sposób i dlaczego kształtują się różnice między nami, tym łatwiej jest nam zbudować świat, w którym każdy zdoła znaleźć miejsce dla siebie.
Źródło:
Opracowała Ewa Wysocka
