Choć ksylitol wygląda i smakuje jak cukier, ma mniej kalorii i nie podnosi poziomu glukozy we krwi. Badania wskazują na wiele korzyści wynikających z jego spożywania, m.in. pozytywny wpływ na zdrowie jamy ustnej.
Czym jest i jak powstaje ksylitol?
Ksylitol to substancja, którą klasyfikuje się jako alkohol cukrowy (polialowy). Jego konstrukcja to połączenie cząsteczek cukru i cząsteczek alkoholu. Struktura ta pozwala mu stymulować receptory słodkiego smaku, znajdujące się na języku.
Wiele owoców i warzyw zawiera małe ilości ksylitolu. Jest to więc produkt naturalny. Co ciekawe, jest on również (w śladowych ilościach) skutkiem ubocznym naszego metabolizmu. Dodaje się go do bezcukrowych słodyczy, żywności dla diabetyków i produktów do higieny jamy ustnej.
Choć ksylitol jest niemal tak słodki jak cukier, zawiera aż o 40% mniej kalorii. Cukier stołowy ma ich bowiem ok. 4/gram, ksylitol zaś 2,4/gram. Ksylitol to rafinowany środek słodzący, nie zawiera więc żadnych minerałów czy białka. Są to więc puste kalorie.
Słodzik ten powstać może np. z brzozy, ale też na drodze przemysłowych procesów przekształcania włókna roślinnego (ksylanu) w ksylitol.
Alkohole cukrowe technicznie są węglowodanami, jednak większość z nich nie podnosi poziomu cukru we krwi. Dlatego są tak popularnymi słodzikami. Tak naprawdę również alkohole cukrowe nie mają nic wspólnego z alkoholem, po którym nie możemy prowadzić samochodu. Są też bezpieczne dla alkoholików.
Korzyści wynikające ze spożywania ksylitolu
Jakie benefity daje nam ksylitol?
- Wspiera higienę jamy ustnej
Ksylitol znaleźć możemy w wielu pastach do zębów, płynów do płukania ust i gum do żucia. Niektóre bakterie znajdujące się w naszych ustach karmią się cukrem, a następnie produkują kwasy które mogą uszkadzać nasze zęby. To ostatecznie może powodować próchnicę. Jednak bakterie te nie rozkładają i nie trawią ksylitolu, jak mogą robić to z cukrem.
Spożywanie codziennie ok. 5-7 g ksylitolu zmniejsza stężenie tych szkodliwych bakterii jamy ustnej. Co ciekawe, gdy szczepy bakteryjne próbują strawić ksylitol, zakłóca on ich zdolność do wytwarzania energii i prowadzi do śmierci komórki.
- Nie wpływa na poziom glukozy ani insuliny we krwi
W przeciwieństwie do zwykłego cukru, ksylitol ma niewielki wpływ na poziom cukru we krwi oraz poziom insuliny. Kilka badań analizowało jego wpływ na te kwestie. Badania na ludziach pokazują, że spożywanie ksylitolu nie zwiększa stężenia glukozy we krwi, ani nie ma żadnego wpływu na poziom insuliny. Nadmierne spożycie cukru zaś może znacznie podnieść poziom glukozy i przyczyniać się do przewlekle wysokiego poziomu insuliny (hiperinsulinomii) oraz zespołu metabolicznego.
Z tych powodów zastąpienie ksylitolem cukru może pomóc zmniejszyć stężenie glukozy we krwi i insuliny na czczo, co ma szansę obniżyć ryzyko wystąpienia poważnej choroby.
Produkt ten jest również bardzo przydatny dla osób chorujących na cukrzycę.
- Walczy z zakażeniem drożdżakami
Candida Albicans to bakteryjny gatunek drożdży, znajdujący się w przewodzie pokarmowym większości dorosłych. W niektórych sytuacjach może zasiedlać jelita, prowadząc do stanu zwanego drożdżycą (kandydozą).
Wykazano, że drożdżyca jamy ustnej generuje czynniki rakotwórcze, mogące zwiększać ryzyka wystąpienia raka. Candida Albicans wydaje się na kilka sposobów działać pronowotworowo. Nie ma jednak potwierdzonego związku między Candida Albicans, a rakiem.
Jednak przerost populacji drożdżaków nie jest pożądanym stanem, a zapobiec mu może właśnie ksylitol. Według przynajmniej jednego badania, ma on znaczące działanie przeciwdrobnoustrojowe, wykazując przy tym zdolność do redukowania stężenia Candida Albicans.
- Jest prostym w obsłudze zamiennikiem cukru
W sklepach dostępnych jest wiele różnych rodzajów słodzików. Niektóre z nich są bardzo słodkie (jak stewia) i występują często w postaci kropelek, inne zaś jako tabletki.
Ksyliotol jest białym, skrystalizowanym proszkiem, podobnie jak cukier. Jeśli decydujemy się na zamianę, proporcje liczymy w skali 1:1. Nie ma potrzeby więc, by dokonywać skomplikowanych obliczeń – 50 g cukru to 50 g ksylitolu itd.
Ksylitol jest bardzo przydatny dla osób lubiących słodycze, ale starających się ograniczyć węglowodany.
- Pomoże pomóc zapobiegać infekcjom ucha u dzieci
Przeglądy przygotowywane przez Cochrane analizowały twierdzenie, jakoby ksylitol mógł zapobiegać infekcjom ucha. Przyjrzano się badaniom klinicznym, z udziałem 3405 dzieci.
Wykazano, że stosowanie ksylitolu – zarówno w gumie do żucia, jak i pastylkach do ssania, może zmniejszyć ryzyko ostrej infekcji ucha środkowego.
W innych badaniach testowano gumę do żucia na bazie sacharozy, w porównaniu do tej z ksylitolem. W podwójnie ślepym, randomizowanym badaniu z udziałem 306 dzieci w wieku przedszkolnym, u 31 z 149 otrzymujących gumę z sacharozą rozwinęła się infekcja ucha podczas 2-miesięcznych badań. Ten sam problem dotknął tylko 19 z 157 dzieci, które dostawały gumę z ksylitolem.
- Pomaga walczyć ze złymi bakteriami
Jednym z głównym czynników ryzyka próchnicy, są bakterie Streptococcus mutant. Płytka nazębna jest normalnym zjawiskiem. Jednak jej zbyt duża ilość powoduje, że układ odpornościowy zaczyna atakować znajdujące się w niej bakterie. Prowadzić może to do np. do zapalenia dziąseł.
Bakterie te jak wspominaliśmy żywią się cukrem z pożywienia. Nie dotyczy to jednak ksylitolu. Pomimo tego, że nie mogą się dzięki niemu rozwijać, wciąż go spożywają. Daje to bardzo ciekawy efekt – „najedzone” ksylitolem bakterie, nie mogą już wchłaniać glukozy i ostatecznie umierają. Żucie gumy z ksylitolem blokuje metabolizm bakterii, które umierają z głodu. W jednym z badań, gumy te wpłynęły na zmniejszenie poziomu złych bakterii o 27-75%, bez wpływu na poziom tych dobrych.
Do innych korzyści prozdrowotnych ksylitolu należą:
- Poprawa wchłaniania wapnia w układzie pokarmowym, co jest korzystne dla zębów, a także może chronić przed osteoporozą.
- Zwiększenie produkcji śliny, która zawiera wapń i fosforany. Pomagają one w remineralizacji.
- Zmniejszenie kwasowość śliny, co pomaga zwalczać kwasową degradację szkliwa.
Gdzie znajdziemy ksylitol?
Poza czystą formą, gdzie jeszcze możemy znaleźć ksylitol?
Występuje m.in. w:
- produktach odświeżających oddech,
- niektórych wyrobach piekarniczych,
- gumach do żucia,
- dżemach,
- płynach do płukania ust,
- niektórych masłach orzechowych,
- batonach proteinowych i bezcukrowych posiłkach treningowych,
- bezcukrowych słodyczach,
- tabletkach witaminowych.
Efekty uboczne i środki ostrożności
Istnieją pewne obawy dotyczące stosowania ksylitolu.
- Toksyczność dla zwierząt
Kiedy pies lub kot zje ksylitol, organizm uważa go za źródło glukozy i zaczyna produkować insulinę. Skutkuje to niestety hipoglikemią i – w zależności od dawki – może prowadzić do uszkodzenia wątroby, a nawet śmierci. Niebezpieczna dawka wynosi zaledwie 100 mg na kg masy ciała. Tak więc dla zwierzęcia o wadze 10 kg niebezpieczny byłby już 1 g ksylitolu.
Ten sam problem dotyczy kotów, jednak w ich przypadku szansa na to, że zjedzą coś z ksylitolem jest mniejsza. Psy są na niego bardziej łakome.
- Dolegliwości żołądkowo-jelitowe
Większe dawki ksylitolu i większości słodzików na bazie alkoholów cukrowych, mogą powodować u niektórych osób dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Dla większości dobrze tolerowaną dawką ksylitolu jest maksymalnie 90 g na dobę.
Spożywanie większej ilości może wywoływać bóle brzucha, wzdęcia, gazy i działanie przeczyszczające. Uważa się, że stopniowe zwiększanie spożycia ksylitolu, pozwoli organizmowi przyzwyczaić się do niego i uniknąć rewolucji żołądkowych. W przypadku objawów takich nawet przy małych dawkach (20-50 g) warto poszukać alternatywy.
Osoby cierpiące na zespół jelita drażliwego powinny być ostrożne przy spożywaniu alkoholi cukrowych.
- Kołatanie serca
Niektórzy mogą doświadczać kołatania serca po spożyciu ksylitolu. Na szczęście to bardzo rzadkie zjawisko. Ponieważ nie ma badań poświęconych temu zagadnieniu (ze względu na znikomość występowania) możliwe jest, by faktyczną przyczyną kołatania serca nie był sam ksylitol.
Należy pamiętać, że zaburzenia pracy serca mogą być oznaką wielu problemów zdrowotnych, dlatego w przypadku ich występowania należy skonsultować się z lekarzem.
Więcej na temat ksylitolu pisaliśmy między tutaj i tutaj.
Źródła:
https://www.healthline.com/nutrition/xylitol-101#section6
https://www.nutritionadvance.com/xylitol-benefits-dangers/
Opracowała Ewa Wysocka
