70-80% wszystkich młodych matek doświadcza po porodzie negatywnych uczuć – drażliwości, niepokoju, płaczliwości. Ten występujący bardzo często stan, nazywany jest baby blues. Jednak kiedy uczucie te nie mijają, może oznaczać to początek depresji poporodowej.
Matki przechodzące depresję czują się często zbyt zawstydzone, by rozmawiać o swoim stanie emocjonalnym. Naukowcy uważają, że stan ten jest zarówno niedostatecznie rozpoznany, jak i bagatelizowany. Kobiety zwykle nie czują się dostatecznie „dobrymi matkami”. Często czują się winne z powodu tego, że nie chcą zajmować się swoim noworodkiem.
W większości przypadków to uczucie nieporadności i smutku ustępuje naturalnie. U niektórych kobiet jednak może przekształcić się w depresję, która może zaszkodzić relacji między matką, a dzieckiem. Naukowcy donoszą, że depresja poporodowa ma umiarkowany do dużego wpływ na interakcję matki i dziecka. U dzieci młodszych niż 12 miesięcy, których matki cierpiały na depresję poporodową, zaobserwowano więcej problemów behawioralnych i deficytów poznawczych, niż u dzieci matek które nie przechodziły depresji. Z pewnością jest to powód dla którego ważne jest, by zrozumieć symptomy depresji poporodowej i potraktować ją poważnie.
Czas po urodzeniu dziecka to jedna z najbardziej intensywnych zmian fizjologicznych i psychologicznych dla młodej matki. Dla tych które doświadczają zmian, mówienie o swoich emocjach i nowych wyzwaniach jest jednym z najlepszych sposobów radzenia sobie z depresją poporodową. Ważne jest, by jak najszybciej ją zdiagnozować i zacząć leczyć. Często jednak – z powodu braku identyfikacji – problem trwa. Otoczenie opieką kobiet zagrożonych i zapewnienie jak najszybszej pomocy terapeutycznej, to pierwsze kroki w radzeniu sobie z tą wyniszczającą chorobą. Na szczęście, istnieją też naturalne i bezpieczne sposoby na zmniejszenie objawów depresji i złagodzenie stresu. Pomagają one młodym mamom poczuć się znowu sobą, gdy rozpoczynają tę nową i ekscytującą – choć czasami przerażającą – podróż.
Objawy depresji poporodowej
Blisko ¾ wszystkich młodych matek doświadcza baby bluesa w 4-5 dni po urodzeniu dziecka. Matki które przeżyły ciężki poród, mogą doświadczać tych uczuć jeszcze wcześniej. Baby blues objawia się zwykle: niecierpliwością, drażliwością i niepokojem. Znikają one zwykle w ciągu 14 dni po porodzie.
Jednak kiedy te wahania nastrojów trwają dłużej niż 2 tygodnie, może to oznaczać że kobieta przechodzi depresję poporodową. Według American Journal of Obstetrics and Gynecology depresja poporodowa dotyka nawet 15% matek.
Choroba ta występuje zwykle w ciągu 4 do 30 tygodni od porodu (niektóre źródła mówią nawet o 12 miesiącach). Wśród jej objawów znajdują się:
- płaczliwość,
- bezsenność,
- depresyjny nastrój,
- zmęczenie,
- niepokój,
- słaba koncentracja.
Kryteria diagnostyczne depresji poporodowej i ciężkich zaburzeń depresyjnych nie różnią się od siebie, w stosunku do innych epizodów depresyjnych. Depresja diagnozowana jest wtedy, gdy pacjent odczuwa obniżony nastrój przynajmniej przez 2 tygodnie. Ponadto występują takie objawy jak:
- zwiększony lub zmniejszony apetyt,
- zaburzenia snu,
- pobudzenie lub spowolnienie psychoruchowe,
- stałe uczucie zmęczenia,
- poczucie bezwartościowości,
- słabe skupienie,
- myśli samobójcze.
U matki zdiagnozować depresję poporodową można już wtedy, gdy objawy wystąpią w ciągu 4 tygodni po porodzie. Istnieją źródła mówiące jednak o tym, że epizody depresyjne występują najczęściej w ciągu pierwszych 3 miesięcy po porodzie. Ponadto zwiększona podatność na choroby lub zaburzenia psychiczne może utrzymywać się przez rok (lub dłużej) po porodzie.
Przyczyny depresji poporodowej
Przeprowadzono badania, które miały ustalić przyczyny depresji poporodowej. Wśród możliwych przyczyn znalazły się: fluktuacja hormonalna, podatność biologiczna oraz stresory psychospołeczne. Konkretna przyczyna pozostaje jednak niejasna.
Wiele stresorów psychicznych może mieć wpływ na rozwój depresji poporodowej. Ostatnie badania wskazują, że większość czynników ma głównie charakter społeczny. Według Journal of Clinical Psychiatry, najwyższe ryzyko depresji poporodowej dotyczy kobiet z historią depresji lub innych chorób afektywnych. Dotyczy to również matek które przeszły depresję podczas poprzednich ciąż (i po porodach). Uczucia jakie towarzyszą matce cierpiącej na depresję poporodową, kłócą się z przyjętymi społecznie koncepcjami dotyczącymi macierzyństwa (np. przeżywaniem radości).
Zdarza się, że młoda matka nie odczuwa satysfakcji ze swojej nowej roli, nie czuje związku z niemowlęciem lub zdolności do wykonywania (nierzadko przytłaczającego) zadania opiekowania się nowym dzieckiem. Często prowadzi to do poczucia izolacji, winy, bezradności i beznadziei, które charakteryzują stan depresji. Ponieważ depresja poporodowa uważana jest za spektrum ciężkiej depresji, naukowcy sugerują że kobiety przejawiające istotne czynniki ryzyka, powinny być bacznie obserwowane w okresie poporodowym.
Możliwe jest również, że żadne czynniki biologiczne nie są specyficzne dla okresu poporodowego. Jednak ciąża i poród stanowią tak stresujące wydarzenie, że wrażliwe kobiety doświadczają początków epizodu depresyjnego.
Badania opublikowane na łamach Journal of Obstetric, Gynecologic and Neonatal Nursing sugerują, że do identyfikacji kobiet zagrożonych rozwojem depresji poporodowej stosować można listę jej predyktorów:
- Depresja prenatalna – depresja podczas ciąży, która wystąpiła w dowolnym trymestrze.
- Stres związany z opieką nad dzieckiem – stres związany z opieką nad niemowlęciem (szczególnie noworodkiem), które może być marudne, drażliwe i trudne do pocieszenia, a także borykające się z problemami zdrowotnymi.
- Wsparcie – rzeczywisty lub postrzegany brak wsparcia, w tym: społecznego, emocjonalnego i pomocy w domu.
- Stres życiowy – stresujące wydarzenia życiowe, które występują zarówno w okresie ciąży, jak i w okresie poporodowym.
- Niepokój w okresie prenatalnym – uczucie niepokoju związane z niejasnym, niespecyficznym zagrożeniem.
- Problemy/niezadowolenie ze związku – poziom szczęścia i satysfakcji w związku z partnerem, w tym uczucia dotyczące związku.
- Historia depresji – kobiety z historią ciężkiej depresji.
Przegląd opublikowany w International Journal of Women’s Health ujawnił, że kobiety z depresją poporodową wykazują większe tendencje do palenia tytoniu, nadużywania alkoholu lub nielegalnych substancji. Bardziej prawdopodobne jest również – w stosunku do matek które nie przeszły depresji – że doświadczyły niedawno lub doświadczają przemocy fizycznej, emocjonalnej bądź seksualnej. Myśli o samookaleczeniu lub samobójstwie są także oznakami depresji poporodowej.
Niedawny raport Światowej Organizacji Zdrowia na temat zdrowia kobiet, określił samookaleczenia jako drugą najczęstszą przyczynę umieralności okołoporodowej matek w krajach o wysokim dochodzie. Samobójstwo zaś pozostaje częstą przyczyną zgonów matek, w krajach o umiarkowanych i niskich dochodach. Natrętne myśli o przypadkowej lub celowej krzywdzie dziecka są powszechne we wczesnych stadiach macierzyństwa. Myśli te są jednak częstsze i bardziej niepokojące u kobiet z depresją poporodową.
W jaki sposób depresja poporodowa wpływa na niemowlę?
Depresja ma znaczny, negatywny wpływ na zdolność matki do prawidłowego współdziałania z dzieckiem. Z tego powodu stan ten wpływa niekorzystnie na samo niemowlę. U kobiet z depresją stwierdzono gorszą reakcję na sygnały dziecięce, a także bardziej negatywne, wrogie lub niezaangażowane zachowania rodzicielskie. Kiedy interakcja matka-dziecko zostaje zakłócona w ten sposób – jak wykazały badania – u dziecka następuje gorsze funkcjonowanie poznawcze i niekorzystny rozwój emocjonalny. Wydaje się być to powszechne we wszystkich kulturach i niezależne od statusu ekonomicznego.
U matek z depresją poporodową występuje również wyższe ryzyko problemów z karmieniem niemowląt. Badania pokazują, że depresyjne matki mają trudności w karmieniu piersią, a krótsze sesje karmienia mogą wpłynąć na odżywianie dziecka. Istnieją również wstępne dowody sugerujące, że kobiety z depresją mogą rzadziej inicjować karmienie piersią i trzymać się tego sposobu.
Badanie przeprowadzone w Research Institute for Children`s and Women`s Health w Vancouver wykazało, że przewlekła depresja u matek podwyższa ryzyko wystąpienia u dzieci problemów behawioralnych i psychologicznych, takich jak: niepokój, dezorganizacja i zaburzenia afektywne. Jednak remisja depresji u matek, wiązała się z redukcją lub remisją w diagnozach psychiatrycznych u dzieci.
Metody leczenia tradycyjnego
Wczesne wykrycie i leczenie depresji w trakcie i po ciąży jest istotne, z powodu wielu jej niekorzystnych skutków – w tym tych dotyczących opieki nad noworodkiem. Eksperci zalecają wykonanie badań pod kątem depresji, podczas pierwszej wizyty położniczej po porodzie. Zwykle ma to miejsce 4-6 tygodni po narodzinach. Jako narzędzie diagnostyczne wielu lekarzy stosuje 10-punktowy autoraport, który eksponuje emocjonalne i funkcjonalne czynniki.
- Psychoterapia
Powszechne formy psychoterapii obejmują terapię indywidualną i krótkoterminową terapią poznawczo-behawioralną. W wykrywaniu i leczeniu depresji poporodowej, kluczową rolę odgrywają lekarze rodzinni. Dzieje się tak, ponieważ młode matki mają tendencję do odbierania swoich uczuć jako coś innego, niż uleczalna choroba na tle psychicznym. Doświadczające depresji matki donoszą również, że nie otrzymują wsparcia społecznego którego tak bardzo potrzebują w tym czasie. Brak ten dostrzegany jest w relacjach kobiet z ich rodzicami, krewnymi i przyjaciółmi, najbardziej jednak w relacjach z partnerem.
Terapia jest krótkoterminowym i ograniczonym (przede wszystkim ze względu na czas) podejściem, ukierunkowanym na konkretne zaburzenia jakich doświadczają kobiety w okresie poporodowym. Co więcej, w niedawno przeprowadzonym systematycznym przeglądzie stwierdzono, że pacjenci z ciężkimi zaburzeniami depresyjnymi preferują psychoterapię, nad antydepresantami – szczególnie kobiety z depresją poporodową.
Jedno z badań wykazało, że 31% kobiet z depresją poporodową karmiących piersią, odmówiło przyjmowania leków antydepresyjnych właśnie z powodu karmienia. Dla tych kobiet psychoterapia jest lepszą, konwencjonalną metodą leczenia. Korzyści ze stosowania terapii – zarówno indywidualnej jak i grupowej – potwierdzają badania.
- Antydepresanty
Depresja poporodowa wymaga takiego samego leczenia farmakologicznego, jak ciężka depresja. Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) są zwykle lekami pierwszego wyboru dla kobiet z depresją poporodową. Mogą złagodzić objawy umiarkowanej do ciężkiej depresji, wpływając na równowagę serotoniny.
Naukowcy sugerują, że matki powinny kontynuować leczenie przez 6-12 miesięcy po porodzie, by zapewnić sobie całkowity powrót do zdrowia. Jednak matki karmiące mają obawy przed narażeniem dzieci na wpływ antydepresantów. Niemowlęta są szczególnie wrażliwe na potencjalne działanie leków, ze względu na niedojrzałą wątrobę, nerki, barierę krew-mózg i rozwijające się systemy neurologiczne. Istnieją również obawy, że stosowanie leków tych może powodować zmiany metaboliczne w okresie poporodowym, a także wpływać na zdolność matki do opieki nad dzieckiem.
Opublikowane w Journal of the American Board of Family Practice w 2003 roku badanie sugeruje, że nie stwierdzono niekorzystnego wpływu na niemowlęta, leków takich jak paroksetyna czy sertralina. Należy jednak unikać fluoksetyny u kobiet karmiących piersią.
- Terapia hormonalna
W trakcie porodu dochodzi do znacznego spadku poziomu estrogenu i progesteronu u matki. Zmiana ta może przyczynić się do wystąpienia depresji poporodowej u niektórych kobiet. W takich sytuacjach terapia hormonalna może być korzystna. Stosowanie estrogenu w leczeniu depresji poporodowej było przedmiotem badań, z których niektóre przedstawiły obiecujące wyniki.
Nie należy jednak stosować tej terapii u kobiet z podwyższonym ryzkiem choroby zakrzepowo-zatorowej. Metoda ta może również zakłócać laktację, powodować przerost endometrium oraz zwiększać ryzyko raka tej błony.
Metody naturalne
Jakie są naturalne metody wspierania kobiet, które borykają się z depresją poporodową?
- Kwasy tłuszczowe omega-3
Według naukowców z The University of Kansas Medical Center, istnieje coraz więcej dowodów klinicznych na to, że niskie spożycie omega-3 oraz ich niski poziom w tkankach związane są z depresją poporodową. Kwasy te znane są ze swoich właściwości łagodzących stany depresyjne i uczucie niepokoju. Niskie poziomy DHA w tkankach zaobserwowano m.in. u pacjentek z depresją poporodową. Badania na zwierzętach wykazały, że obniżenie poziomu DHA u samic po porodzie, prowadzi do szeregu neurobiologicznych zmian związanych z depresją. To z kolei hamuje zdolność mózgu do odpowiedniego reagowania na stres.
Przegląd opublikowany w Journal of Midwifery and Women’s Health omawia najnowsze badania nad omega-3 i zdrowiem psychicznym kobiet, ze szczególnym uwzględnieniem okresu okołoporodowego. Badania te dotyczą spożywania ryb oraz testów skuteczności EPA i DHA jako środków leczenia depresji. Większość badań wskazuje, że EPA jest skutecznym lekiem, zarówno w pojedynkę jak i w połączeniu z DHA i/lub innymi lekami antydepresyjnymi.
Kobiety w ciąży zachęcane są do przyjmowania kwasów tłuszczowych omega-3 a pożywienia, np. z oleju lnianego. W przypadku kobiet z historią depresji, zaleca się przyjmowanie suplementów w ostatnim trymestrze oraz po porodzie, by możliwe najbardziej skorzystać z właściwości omega-3 do zwalczania objawów depresji poporodowej.
- Akupunktura
Wielu lekarzy zaleca obecnie stosowanie akupunktury, jako remedium na stres, huśtawkę hormonalną czy na łagodzenie lęku i bólu związanych z ciążą i porodem. Według badań przeprowadzonych w Massachusetts General Hospital w 2012 roku, akupunktura jest ogólnie korzystną, dobrze tolerowaną i bezpieczną terapią w przypadku depresji.
W badaniu przeprowadzonym na Stanford University w Kalifornii, przeanalizowano skuteczność ukierunkowanej akupunktury w porównaniu do nieukierunkowanej akupunktury oraz masażu, w leczeniu kobiet z depresją poporodową. Osiem tygodni aktywnej interwencji akupunkturowej, ukierunkowanej na depresję, znacznie przewyższyło efekty masażu. Mierzony był on zmniejszeniem objawów depresji, oznaczonych na skali ocen. Więcej o akupunkturze pisaliśmy m.in. tutaj oraz tutaj.
- Ćwiczenia
Według Journal of Midwifery and Women’s Health, istnieją dowody popierające antydepresyjny efekt ćwiczeń, dla kobiet z depresją poporodową. Biorąc pod uwagę niechęć niektórych kobiet do stosowania środków farmakologicznych po porodzie oraz ograniczoną dostępność psychoterapii, ćwiczenia fizyczne mogą być dobrą terapią dla kobiet wykazujących oznaki depresji po porodzie.
W badaniu z 2008 roku ptzetestowano przeciwdepresyjną skuteczność programu wsparcia, opierającego się na wysiłku (ćwiczeniach). W badaniu uczestniczyło 18 kobiet. Podzielono je na dwie grupy: interwencyjną (która otrzymała wsparcie w zakresie ćwiczeń) oraz kontrolną (która otrzymała standardową opiekę) od 6-tego tygodnia po porodzie. Wsparcie w pierwszej grupie sprowadzało się do 1 h tygodniowo w szpitalu i 2-óch sesji w domu, przez 3 miesiące. Badanie wykazało, że u kobiet które otrzymały program wsparcia wysiłkowego występowało mniejsze ryzyko depresji po urodzeniu dziecka, w porównaniu do grupy kontrolnej. Naukowcy doszli do wniosku, że ćwiczenia przynoszą korzyści zdrowiu psychicznemu kobiet.
- Świadomość
Ważne jest by świeżo upieczone matki były świadome objawów depresji poporodowej i wiedziały, że może ona dotknąć po porodzie każdą z nich. Kobiety w ciąży powinny uczęszczać na zajęcia lub czytać o czynnikach ryzyka związanych z tą chorobą.
Należy rozmawiać przed porodem ze swoim partnerem, by rozwinąć świadomość potrzeby wsparcia, szczególnie w pierwszych miesiącach po pojawieniu się dziecka.
Podsumowanie
Depresji poporodowej nie należy bagatelizować. Jest to niezwykle wyniszczająca i niebezpieczna choroba, która wymaga odpowiedniego podejścia. Na szczęście jednak, jest to choroba całkowicie uleczalna. W przypadku podejrzenia wystąpienia depresji poporodowej należy zasięgnąć pomocy. Od tego zależeć możne zdrowie i życie zarówno młodej mamy, jak i dziecka.
Warto pamiętać o tym, że:
- Depresja poporodowa dotyka ok. 15% matek.
- Występuje zwykle w ciągu 4 tygodni od porodu, jednak możliwe jest jej rozwinięcie nawet do 12 m-cy po urodzeniu dziecka.
- Objawy obejmują: bezsenność, płaczliwość, słabą koncentrację, zmęczenie, wahania nastoju i lęk.
- Kobiety z historią depresji są bardziej narażone na depresję poporodową. Innymi czynnikami ryzyka mogą być: brak wsparcia, problemy/niezadowolenie ze związku, stres związany z opieką nad dzieckiem, stres życiowy i depresja prenatalna.
- Depresja poporodowa ma negatywny wpływ na niemowlę, w tym na jego rozwój, funkcje poznawcze oraz na karmienie.
- Konwencjonalne metody leczenia depresji poporodowej obejmują: psychoterapię, antydepresanty i terapię hormonalną.
- Naturalne metody obejmują: suplementację kwasów tłuszczowych omega-3, akupunkturę, ćwiczenia oraz edukację.
- Znajomość czynników ryzyka i objawów depresji poporodowej przed porodem, jest kluczowa we wsparciu młodych matek w przygotowaniu się na możliwość jej wystąpienia.
Źródło:
https://draxe.com/postpartum-depression/
Opracowała Ewa Wysocka