Kiedy ucho boli i piecze – jak uniknąć i jak radzić sobie z zapaleniem ucha?

Infekcja ucha zwykle objawia się jego tępym lub pulsującym bólem. Czasami towarzyszy temu gorączka, objawy zapalenia w okolicy ucha (np. zaczerwienienie) lub wyciekający płyn. Choć antybiotyki uważane są za najlepszą kurację na to schorzenie, kwestia ta wciąż pozostaje dyskusyjna. Według Institute for Quality and Effciency In Health Care:

Większość przypadków zapalenia ucha środkowego przechodzi samo po kilku dniach, bez względu na to czy zostanie zastosowane leczenie czy nie. Głównym celem leczenia jest złagodzenie objawów (zmniejszenie bólu i obniżenie gorączki)… Antybiotyki tylko nieznacznie wpływają na przebieg infekcji ucha środkowego, a mogą wywołać efekty uboczne.

Istnieją też zaskakujące odkrycia na temat stosowania antybiotyków w leczeniu zapalenia ucha. To prawda, że u ok. 80 na 100 dzieci przyjmujących antybiotyki, po 7 dniach nie ma śladów infekcji. Jednak taki sam stan rzeczy występuje u 70 na 100 dzieci, które nie przyjmowały antybiotyków. Oznacza to, że leki te pomagają ok. 10% cierpiącym z powodu infekcji ucha. Dodajmy do tego efekty uboczne ich stosowania, jak np.: nudności, biegunkę czy wysypkę, które wpływają na zdrowie i kondycję jelit. Nie brzmi to za dobrze, prawda?

Jakie są naturalne metody wspierające walkę z infekcją ucha, bez konieczności stosowania antybiotyków? Mogą to być: gorący kompres, redukowanie problemów alergicznych, zwiększanie odporności za pomocą określonych ziół i/lub suplementów, a także stosowanie przeciwbakteryjnych olejków do uszu.

Czym jest infekcja ucha?

Infekcja ucha występuje wtedy, gdy bakterie lub wirusy atakują którąś część ucha i powodują stan zapalny. Może się to zdarzyć w zewnętrznej, środkowej i wewnętrznej części ucha. Istnieje kilka różnych rodzajów powszechnie występujących infekcji ucha, występujących zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Dwie najczęściej spotykane to:

• Zapalenie ucha środkowego. Ostre zapalenie ucha środkowego dotyka zwykle dzieci i obejmuje m.in. infekcję nazywaną uchem pływaka.
• Zapalenie ucha wewnętrznego. Występują o wiele rzadziej niż zakażenia ucha środkowego. Przez lekarzy nazywane są też zapaleniem błonnika. Są to infekcje wywołujące stan zapalny w uchu środkowym lub nerwach łączących wewnętrzne ucho z mózgiem. Dają takie objawy jak: zaburzenia odczuć sensorycznych, problemy ze słuchem oraz zawroty głowy.

Czy infekcje ucha są zakaźne?

Infekcje uszu mogą mieć charakter bakteryjny lub wirusowy. Zazwyczaj nie są zaraźliwe. Niebezpiecznymi mogą być jednak te bakteryjne. Np. jeżeli powodem doświadczania przez nas ucha pływaka jest kąpiel w wodzie skażonej szkodliwymi bakteriami, wtedy to te właśnie bakterie są zaraźliwe. Jednak większość infekcji ucha nie jest zakaźna, ponieważ są one zwykle odpowiedzią naszego własnego systemu odpornościowego (podobnie jak w przypadku alergii). Podobnie kiedy zakażenie ucha spowodowane jest wirusem lub inną chorobą, wtedy wirus/choroba sama w sobie jest prawdopodobnie zakaźna.

Objawy infekcji ucha

Oto typowe objawy infekcji ucha:

• Ból ucha, w tym tępy, stały ból. Odczuwalny może być jako pulsowanie w uszach, szczególnie podczas ruchu lub snu.
• Kłopoty ze snem ze względu na ból ucha. Problem występuje szczególnie wtedy gdy śpimy na boku, wywołując nacisk na głowę lub ucho.
• Gorączka. Czasami u małych dzieci może wystąpić wysoka gorączka (ponad 38 stopni Celsjusza). Na gorączkę mogą wskazywać: wysoka temperatura, dreszcze lub pocenie się, zawroty głowy, ściśnięty żołądek, utrata apetytu, wymioty, bóle mięśni oraz zmęczenie.
• Czerwona (w stanie zapalnym) błona bębenkowa. Ten stan może zauważyć lekarz, kiedy zajrzy do kanału słuchowego.  Drobnoustroje mogą powodować obrzęk błony bębenkowej, a zbierający się tam płyn uwypuklać ją.
• Świąd w uchu.
• Ból w okolicy uszu, promieniujący do szyi oraz boku głowy.
• Płacz, potrząsanie głową i pocieranie bolących miejsc u dzieci. Małe dzieci zwykle nie mają pewności jakie jest źródło ich bólu. Nie potrafią określić też często skąd dochodzi. Dlatego zazwyczaj trzęsą głową, pocierają swoje uszy, brzuszki czy głowy. Niemowlęta i dzieci z infekcjami ucha stają się zwykle drażliwe, płaczliwe i niespokojne w nocy.
• Objawy podobne do przeziębienia. Czasami kaszel, kichanie i zatkany nos mogą być związane z infekcją uszu. Dzieje się tak, ponieważ stany te związane są z obrzękiem błony śluzowej, co w pewnych przypadkach prowadzi do kłopotów z oddychaniem. Czasami w takich sytuacjach stosowane są spraye do nosa lub środki zmniejszające przekrwienie. Pomaga to odblokować drogi oddechowe, jednak nie leczy infekcji.
• Płyn wyciekający z uszu. Czasami infekcje w uchu powodują wyciekanie gęstego, lepkiego płynu. Może być on przezroczysty lub zmieszany z ropa i krwią. Płyn i ropa znajdujące się za bębenkiem noszą nazwę wysięku.
• Zmiany sensoryczne. Wraz z infekcjami ucha wewnętrznego mogą wystąpić: problemy ze słuchem, zawroty głowy, utrata równowagi, nudności i zawroty głowy.

Czy infekcja ucha może wywołać długotrwałe komplikacje?

Tylko w rzadkich przypadkach infekcja ucha trwa dłużej niż 1-2 tygodnie. W sytuacjach takich konieczna jest interwencja lekarza, by zapobiec powikłaniom.

Oto niektóre z możliwych długotrwałych komplikacji zapalenia ucha:

• Problemy ze słuchem. W ciężkich przypadkach infekcja ucha może wywołać obrzęk błon śluzowych i wyciek płynu, nawet do kilku tygodni po tym jak ustąpi zakażenie. Nazywa się to wysiękowym zapaleniem ucha środkowego (OME). Dotyczy to zazwyczaj przypadków zapalenia ucha środkowego i najczęściej przechodzi samoczynnie. Jeżeli jednak utrzymuje się dłużej niż kilka dni – a zakażenie nie jest leczone – może spowodować zaburzenia słuchu i równowagi.
• Problemy z mową. Choć zdarza się to rzadko, uszkodzenia ucha powodujące problemy ze słuchem mogą czasami przyczynić się do opóźnienia rozwoju mowy i innych związanych z językiem etapów rozwoju w sytuacji, gdy zapalenie ucha u dziecka nie było leczone.
• Zapalenie wyrostka sutkowatego. To zakażenie bakteryjne błony wyściełającej kość skroniową. Jest to kość znajdująca się w czaszce, blisko ucha. Pozostawione bez leczenia może prowadzić do trwałych uszkodzeń.
• Zapalenie opon mózgowych. Kolejna infekcja atakująca błony (opony) które otaczają mózg i rdzeń kręgowy. Może wywołać poważne uszkodzenie nerwu, ból czy bardzo wysokie gorączki. To bardzo niebezpieczna choroba (zakaźna w przypadku bakteryjnego zapalenia opon), o wysokiej śmiertelności.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Dzieci poniżej 6 roku życia często cierpią na infekcje uszu, szczególnie wtedy gdy spędzają dużo czasu w pobliżu innych dzieci (np. na basenie, w przedszkolu) lub jeśli mają alergie.

Istnieje kilka powszechnych przyczyn infekcji uszu:

• Wiele infekcji ucha zaczyna się wtedy, kiedy próbujemy pokonać inną infekcję lub chorobę, szczególnie: przeziębienie, infekcję dróg oddechowych, wirusa lub grypę. Może to powodować gromadzenie się większej ilości płynów i bakterii w błonach śluzowych, które powracają do kanału słuchowego. Stwierdzono, że w przypadku zapalenia ucha środkowego, często inne choroby powodują zapalenie błony wyściełającej trąbkę słuchową i zatrzymywanie cieczy.
• Ucho pływaka to infekcja wywołana przez wodę i bakterie znajdujące się wewnątrz kanału słuchowego, zazwyczaj ze względu na gromadzenie się wosku. Bakterie mogą dostać się do ucha przez wodę i zostać tam zatrzymane. Tam zaczynają się rozmnażać i powodować infekcje. W uchu mogą też zostać „uwięzione” własne bakterie nosiciela.
• Infekcje uszu mogą być wywołane również przez alergie. Dotyczy to szczególnie zakażenia ucha środkowego. Alergie mogą wpływać na górne drogi oddechowe i prowadzić do infekcji, ponieważ powodują gromadzenie się płynu w uchu.

Dlaczego niemowlęta i dzieci częściej doświadczają zakażenia uszu niż dorośli? Dzieci mają krótsze i węższe trąbki słuchowe. Z tego powodu łatwiej o zapalenie czy zatkanie płynem. Ponieważ nerwy w dziecięcych uszach są bardziej wrażliwe, maluchy doświadczają więcej bólu kiedy przechodzą zakażenie.

Inne czynniki ryzyka:

• Polipy blokujące ucho środkowe, mogące zatrzymywać bakterie i płyny.
•  Sezonowe alergie lub alergie pokarmowe (np. nietolerancja glutenu czy katar sienny).
• Inne schorzenia mające wpływ na uszy, jak np. zapalenie zatok.
• U dzieci i niemowląt stosowanie smoczka, uczęszczanie do przedszkola lub karmienie mlekiem zastępczym. Mleko matki wzmacnia odporność u niemowląt, ponieważ dostarcza kluczowych składników odżywczych i przeciwciał potrzebnych do obrony przed obcymi bakteriami.
• Surfowanie, nurkowanie i częste pływanie – osoby uprawiające te sporty są wystawione na mokre i ciepłe warunki, które zwiększają ryzyko nawracających infekcji.
• Palenie papierosów i inne używki, które są toksyczne i hamują odporność. Wykazano, że palenie tytoniu w towarzystwie dzieci (narażając je na wdychanie dymu), wzmaga u nich ryzyko infekcji ucha.
• Pływanie w zanieczyszczonej wodzie, mogącej zawierać bakterie.
• Inne nawyki dotyczące stylu życia, które obniżają odporność, jak: alkoholizm, choroby autoimmunologiczne, brak snu, stosowanie leków przeciwzapalnych i nadmierny stres.

Leczenie tradycyjne

Niewielu rodziców zdaje sobie sprawę z tego, że antybiotyki nie zawsze są konieczne, a czasami nie są nawet pomocne w leczeniu infekcji ucha u dzieci. Większość z nich jest tak naprawdę wywołana przez wirusy, nie bakterie. Wyjątkiem są zakażenia u dzieci poniżej 2 lat, jeżeli rozwijają się po kąpieli w możliwie zanieczyszczonej wodzie lub jeśli widoczny jest wyciek płynu z ucha. W tych przypadkach prawdopodobne jest to infekcja spowodowana bakteriami.

Choć antybiotyki mogą być pomocne i niezbędne w niektórych przypadkach leczenia bakteryjnych infekcji ucha, są one często nadużywane. A to niesie nie sobą ryzyko. Antybiotyki mogą powodować nudności, wysypki na skórze, wpływać na kondycję jelit, a nawet obniżyć funkcje odpornościowe. Lepszym sposobem na poradzenie sobie z infekcją ucha jest skupienie się na zapobieganiu ich wystąpienia. Jeżeli jednak mają już miejsce, warto łagodzić ból za pomocą ciepła i olejków eterycznych, jednocześnie obserwując przebieg infekcji.

Zapobieganie i naturalne metody leczenia infekcji uszu

• Naturalne łagodzenie bólu ucha

Dzieci i dorośli zmagający się z infekcjami i cierpiący z powodu bólu, mogą przyjmować niewielkie dawki leków przeciwbólowych bez recepty. Pomoże to zmniejszyć stan zapalny i obrzęk/pulsowanie, obniżyć gorączkę i zmniejszyć dreszcze lub zawroty głowy. Ten sposób „na przeczekanie” przez wielu ekspertów uważany jest za lepszy i bezpieczniejszy niż nadużywanie antybiotyków. Pomocne mogą być również ciepłe kompresy, ciepły prysznic lub podgrzewana poduszka.

Należy oczywiście uważać, by nie przesadzić i nie polegać jedynie na lekach. To może doprowadzić do przedawkowania. Lepiej zacząć od naturalnych środków przeciwbólowych, by sprawdzić czy mogą nam pomóc. Pozwoli to ograniczyć ryzyko wystąpienia efektów ubocznych, wynikających ze stosowania leków przeciwbólowych.

• Karmienie piersią dla wzmocnienia odporności

Badania pokazują, że niemowlęta karmione piersią są mniej narażone na infekcje ucha i związane z nimi problemy, jak: alergie, problemy z układem oddechowym, zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli i zakażenia wirusowe (jak zapalenie opon mózgowych). Mleko matki buduje system odpornościowy dziecka, poprzez dostarczanie niezbędnych składników odżywczych, kalorii, czynników wzrostu i płynów niezbędnych do rozwoju. Ponadto w mleku matki znajdują się substancje wspierające odporność pochodzące od matki, których nie ma w mleku zastępczym.

• Redukowanie problemów z alergiami i zapaleniami za pomocą diety

Niektóre zmiany w diecie mogą przyczynić się do zmniejszenia problemów z alergiami i zapaleniami dróg oddechowych oraz na wzrost odporności na infekcje. Warto więc:

• zmniejszyć spożycie produktów takich jak: paczkowane, przetworzone jedzenie, cukry dodane oraz powszechnie znane alergeny: mleko, gluten, krewetki, orzeszki ziemne,
• spożywać więcej warzyw i owoców, czosnku, imbiru, kurkumy i innych przypraw/ziół,  „czystych” białek, probiotyków, pić więcej wody,
• rozważyć stosowanie takich środków wspierających jak: kwasy tłuszczowe omega-3, probiotyki, cynk, witamina C oraz pomocne zioła o działaniu przeciwwirusowym: nagietek, czereśnia, traganek i jeżówka

• Minimalizowanie wilgoci w  uszach  za pomocą kropli

W większość aptek kupić możemy krople, które pomogą pozbyć się wilgoci w uszach. Są on bardzo pomocne ludziom, mającym problemy z nawracającymi infekcjami (np. uchem pływaka). Nie usuwają naturalnej woskowiny chroniącej kanał ucha przed zatkaniem np. podczas pływania. W zapobieganiu infekcjom związanym z wodą może pomóc też stosowanie domowego substytutu woskowiny.

Jak często zdarzają się infekcję uszu?

Ostre zapalenie ucha środkowego jest jedną z najczęściej występujących chorób u niemowląt i małych dzieci do 6 r.ż. Zdecydowana większość zakażeń ucha występuje u dzieci, choć i dorośli mogą się z nimi borykać.

• Większość dzieci przejdzie zakażenie ucha zanim skończą 3 lata. Ok.1/3 będzie dzieci będzie miało co najmniej trzy epizody infekcji ucha, zanim skończą 3 lata.
• Infekcje ucha są najczęściej wywoływane przez wirusy, nie bakterie. Nie dotyczy to dzieci młodszych niż 2 lata, u których infekcje bakteryjne są bardziej powszechne.
• Po 16 miesiącu życia, ryzyko wystąpienia nawracających infekcji ucha zmniejsza się znacząco, a u dzieci powyżej 5 r.ż. ryzyko rozwoju zakażenia spada zasadniczo.
• Zapalenia ucha środkowego występują najczęściej u dzieci między 6 miesiącem, a 4 rokiem życia. Ok. 90% wszystkich dzieci przejdzie zakażenie przynajmniej raz w swoim życiu.
• Badania wskazują, że 40-50% dzieci w wieku powyżej 3 lat, które cierpią z powodu przewlekłych infekcji ucha środkowego, boryka się również z katarem siennym.
• Istnieją badania mówiące o tym, że 38% dzieci z problemami infekcji uszu ma problem z zatokami.
• Dorośli chorujący na zakażenia uszu są bardziej narażeni ze względu na nieprawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, innych chorób/wirusów, alergii lub z przyczyn genetycznych.
• Około 3 do 5% populacji cierpi z powodu ucha pływaka jako nawracającej infekcji, lub 2 mln osób rocznie. Pływacy, nurkowi, surferzy są narażeni na to ryzyko bardziej.

Infekcje uszu vs. ból ucha – jak rozpoznać co jest czym?

Ból ucha może wystąpić wtedy, gdy blisko bębenka zgromadzi się ciśnienie z powodu zatrzymania płynów. Zwykle dzieje się to w wyniku innej choroby układu oddechowego, np. przeziębienia lub grypy. Objawy tego stanu są zwykle mniej nasilone, niż objawy infekcji ucha i często ustępują same, gdy przeziębienie lub grypa znikają.

Objawami infekcji ucha jest nie tylko ból, ale wyciek z ucha, zaczerwienienie lub zapalenie obserwowalne po zaglądnięciu do kanału słuchowego, gorączka, kłopoty ze słuchem i wiele problemów związanych ze snem.

W większości wypadków ból uszu znika samodzielnie i nie wymaga leczenia. Jednak jeśli takie objawy jak gorączka i ból nie ustępują dłużej niż 3 dni, konieczna jest wizyta u lekarza.

Środki ostrożności

Jeżeli u niemowląt lub małych dzieci rozwija się zakażenie ucha, należy uważnie obserwować rozwijające się symptomy, takie jak: ból i pulsowanie. Jest to szczególnie istotne w przypadku niemowląt – one powinny zostać zbadane. Jeżeli objawy nie przejdą po 3 dniach, należy udać się do lekarza.

U dzieci infekcje uszu mogą czasami (choć rzadko) powodować uszkodzenia ucha wewnętrznego, co może doprowadzić do problemów ze słuchem. Zwróćmy więc uwagę na wszelkie objawy utraty (lub deficyt) słuchu, a jeśli się takie pojawią należy te sprawę zgłosić lekarzowi. Jeżeli podajemy dzieciom małe dawki leku przeciwbólowego bez recepty, uważajmy by nie była to aspiryna. Działa ona przeciwzapalnie, ale nie zawsze jest dobrze tolerowana przez dzieci i nastolatki. Lepiej stosować ibuprofen, chyba że lekarz przepisał inny lek. Najlepiej zastosować naturalne metody łagodzenia bólu.

Na koniec

• Infekcje uszu to bakteryjne lub wirusowe infekcje, powodujące zapalenie w zewnętrznych, środkowych lub wewnętrznych częściach uszu. Najczęściej występującym rodzajem zakażenia – szczególnie u małych dzieci i niemowląt – jest zapalenie ucha środkowego (lub ostre zapalenie ucha środkowego).
• Dzieci poniżej 3 roku życia są najbardziej narażone na infekcję uszu. Objawy obejmują zwykle: pulsowanie w uchu, problemy ze snem, czasami gorączkę lub wyciek płynu z ucha.
• Czynnikami ryzyka dla infekcji ucha są: przebycie innej choroby układu oddechowego, alergie, przebywanie w pobliżu innych chorych dzieci, nieprawidłowa dieta, bierne palenie lub skażona woda.
• Naturalnymi środkami zaradczymi na objawy infekcji uszu są: ciepłe kompresy, naturalne środki przeciwbólowe, poprawa kondycji jelit i odporności poprzez dietę, a także niwelowanie wilgoci zalegającej w uszach.

Źródło:

https://draxe.com/ear-infection-symptoms/

Opracowała Ewa Wysocka