Niektóre polipy mogą rozwinąć się w raka, jednak większość z nich pozostanie mała i nieszkodliwa, nie zmieniając się w nowotwór. Jednym z groźniejszych jest gruczolak okrężnicy – rodzaj polipa i znany prekursor raka jelita grubego.
Uważa się, że polipy okrężnicy są bardzo powszechne u osób powyżej 60. roku życia – ryzyko ich posiadania wynosi 25-30%.
Lekarze bardzo zachęcają osoby które ukończyły 50 lat, by regularnie dokonywały badań przesiewowych jelita grubego. Im wcześniej polip zostanie znaleziony, tym mniejsze ryzyko powikłań. Ryzyko zachorowania pomogą zmniejszyć również zmiany stylu życia, w tym: dieta przeciwzapalna, rzucenie palenia, aktywność fizyczna, odpowiednia podaż wapnia i witaminy D, a także dbanie o odpowiednią wagę.
Czym są polipy okrężnicy?
Polip okrężnicy (lub polip jelita grubego) to niewielkie uwypuklenie śluzówki okrężnicy. Może rozwijać się w dowolnej części jelita grubego.
Istnieją dwa główne typy polipów okrężnicy – nienowotworowe i nowotworowe ( w tym gruczolaki/gruczolaki cewkowe).
- Nienowotworowe polipy zwykle nie zmieniają się w rakowe. Należą do nich: polipy hiperplastyczne, zapalne i polipy hamartomatyczne.
- Nowotworowe polipy częściej, choć nie zawsze, stają się złośliwe. Należą do nich gruczolaki i zmiany ząbkowane.
Polipy nowotworowe są zazwyczaj większe. Określenie rozmiaru jest ważną częścią diagnozy, ponieważ większe zmiany, to większe ryzyko raka.
Gruczolak jest guzem tkanki gruczołowej. Według American Cancer Society, gruczolak to polip zbudowany z tkanki, która wygląda podobnie do normalnej wyściółki okrężnicy, choć gdy przyjrzymy się mu pod mikroskopem odkryjemy, że różni się na kilka istotnych sposób. Szacuje się, że ok. 75% polipów okrężnicy jest typem przedrakowym (gruczolakiem), a ok. 5% zmieni się w nowotwór złośliwy. Innymi słowy, gruczolak nie jest typem nowotworu, ale uważany jest za stan przedrakowy (mogący zmienić się w nowotwór). U większości pacjentów z gruczolakiem, nie rozwinie się rak okrężnicy.
Gruczolaki mogą mieć kilka wzorców wzrostu, w tym: cewkowy (rurkowy) lub kosmkowy, bądź mieszany. Najczęściej występującymi (ok. 75%) są gruczolaki cewkowe, których wielkość nie przekracza zwykle 10 mm. Kosmkowe to ok. 10% przypadków i najczęściej występują u osób starszych. Mogą osiągać średnicę nawet do 10 cm. W ich przypadku ryzyko rozwinięcia się raka jest wysokie – w 40% przypadków, w gruczolakach kosmkowych o średnicy większej niż 4 cm, znajdują się złośliwe komórki rakowe.
Ogląd pod mikroskopem pozwala zauważyć, że nieznacznie nieprawidłowe polipy mają niewielką dysplazję, podczas gdy te wyglądające bardziej na zmiany rakowe, charakteryzują się ciężką dysplazją.
Jakie są czynniki ryzyka?
Polipy okrężnicy rozwijają się, kiedy komórki wewnątrz okrężnicy (lub odbytnicy) rosną i dzielą się w nieprawidłowy sposób. Mogą urosnąć na tyle, by zablokować jelito. Taka sytuacja może zdarzyć się jako konsekwencja zapalenia jelita grubego lub mutacji w niektórych genach, w wyniku których normalnie nie robiące tego komórki, zaczynają się dzielić.
Badania sugerują, że do czynników ryzyka polipów okrężnicy należą:
- wiek powyżej 50. roku życia,
- płeć męska. Badania pokazują, że mężczyźni częściej mają nowotwory okrężnicy i dwa razy częściej – w porównaniu do kobiet – następujące zmiany są zaawansowane. Zaawansowane zmiany nowotworowe dotykają ok. 2,9 % kobiet, w wieku 50 lat, w porównaniu z 4,7% mężczyzn w tym samym wieku,
- historia polipów okrężnicy lub raka okrężnicy w rodzinie,
- zespół nieszczelnego jelita lub zapalne zaburzenie żołądkowo-jelitowe, bądź nieswoiste zapalenie jelit (IBD) – w tym wrzodziejące zapalenie okrężnicy bądź choroba Lesniowskiego-Crohna,
- zespół metaboliczny i cukrzyca typu 2. Pacjenci z cukrzycą typu 2 chorują 3-krotnie częściej na raka okrężnicy,
- otyłość lub nadwaga. Badania przeprowadzone w Niemczech, Japonii i USA wykazały, że osoby u osób z nadwagą nowotwór jelita pojawia się 2-3 razy częściej,
- przewlekły stan zapalny, w tym wysoki poziom glukozy i lipidów we krwi, które tworzą utleniające środowisko,
- wyższe niż normalnie wstępujące stężenie IGF-I w surowicy – insulinopodobnego czynnika wzrostu,
- palenie,
- nadużywanie alkoholu,
- brak ruchu i siedzący tryb życia,
- rzadkie choroby dziedziczne które atakują jelita i mogą wywoływać powstawanie polipów okrężnicy, w tym m.in.: zespół Lyncha (znany również jako dziedziczny rak jelita grubego bez polipowatości), rodzinna polipowatość gruczolakowata, zespół Gardnera, zespół Peutza-Jeghersa,
- ciemny odcień skóry (osoby czarnoskóre są bardziej zagrożone rakiem jelita grubego),
- niedobór wapnia i/lub deficyt witaminy D.
Objawy polipów okrężnicy
Większość polipów okrężnicy nie daje żadnych objawów, możemy więc nie być świadomi ich posiadania. Dlatego ważne są profilaktyczne badania, szczególnie u osób dojrzałych i starszych (ale nie tylko!).
Jeśli jednak już występują, najczęściej są to:
- krew w stolcu, lub inne zmiany w kolorze stolca, np. czarny lub ciemnoczerwone smugi,
- bóle brzucha, skurcze brzucha i ból/tkliwość w pobliżu jelit. Duże polipy mogą częściowo zatykać jelito i powodować większy ból,
- zaparcia lub biegunki,
- rozwój niedokrwistości z powodu niedoboru żelaza i długotrwałego krwawienia. Krwawienie z polipów może zubożyć zasoby żelaza w organizmie, utrudniając wytwarzanie czerwonych krwinek i przenoszenie tlenu w całym organizmie, co prowadzi do takich objawów jak: zmęczenie, osłabienie i duszność.
Diagnozowanie i leczenie tradycyjne
W przypadku pojawienia się takich objawów jak ból brzucha, krew w stolcu i niewyjaśnione zmiany w wypróżnianiu, należy zwrócić się do lekarza. Dotyczy to szczególnie osób znajdujących się w grupie wysokiego ryzyka, jeśli chodzi o rozwój polipów lub raka jelita grubego.
Polipy okrężnicy mogą nie dawać żadnych objawów, dlatego tak ważne jest wykonywanie takich badań jak np. kolonoskopia regularnie, szczególnie po ukończeniu 50. roku życia. Im wcześniej zostaną znalezione polipy, tym mniejsze ryzyko, że zmienią się w twory rakowe. Jedno z amerykańskich badań, zatytułowane The National Polyp Study wykazało, że nadzór kolonoskopowy wiązał się z 76-90% zmniejszeniem zapadalności na raka.
Najważniejsze badania stosowane przy diagnozowaniu polipów okrężnicy, to:
- kolonoskopia lub wirtualna kolonoskopia (tworzenie trójwymiarowego modelu jelita grubego, przy użyciu obrazów uzyskanych za pomocą tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego). Jest to badanie ambulatoryjne, podczas którego w jelito grube wprowadza się długą, cienką, elastyczną rurkę, która na końcu ma kamerkę i światło,
- elastyczna sigmoidoskopia, podczas której do odbytnicy wprowadza się rurkę, by zbadać ostatnią część jelita grubego,
- badania stolca na obecność krwi.
Jeżeli w trakcie badania znaleziony zostanie polip, lekarze podejmą próbę określenia czy jest to zmiana nowotworowa, czy nie.
Im większy polip, tym większe ryzyko że to zmiana rakowa. Dotyczy to szczególnie gruczolaków i typów ząbkowanych. Mimo wszystko posiadanie gruczolaka nie jest równoznaczne z nowotworem.
Uważa się, że mały gruczolak może przekształcać się w raka nawet 10 lat (zwykle jest to 5-10 lat). Regularne badania dają szansę na wykrycie go w początkowym, niegroźnym stadium.
By zapobiec rozwinięciu się raka, lekarze często usuwają polipy okrężnicy i poddają je badaniom. Należy bezwzględnie wykonywać kolonoskopię, jeżeli:
- w ciągu ostatnich 5 lat wystąpił jeden lub więcej gruczolaków,
- posiadamy więcej niż dwa gruczolaki o wielkości ok. 1 cm albo większe,
- mamy już więcej niż 10 gruczolaków lub niedawno usunięty został bardzo duży twór.
Leczenie obejmuje zwykle:
- usunięcie polipów gruczolakowatych, jeśli zostaną one znalezione podczas kolonoskopii. Wycięty materiał poddaje się biopsji. Polipy usuwa się na kilka sposób. Jednym z nich się polipektomia, czyli usunięcie polipa za pomocą endoskopu. Inną metoda jest wstrzykiwanie cieczy do tkanki wokół zmiany, by ją oddzielić. Wykonać można również laparoskopię,
- operację usunięcia dużej zmiany, jeżeli gruczolak stał się zbyt duży, by można było usunąć go podczas kolonoskopii.
Niestety często zdarza się, że w miejscu usuniętych polipów pojawiają się kolejne – dotyczy to ok. 30% pacjentów. Dlatego po zabiegu należy się regularnie badać przez kolejne 3-5 lat.
Istnieją pewne dowody na to, że codziennie przyjmowanie aspiryny i innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych może zmniejszać ryzyko tworzenia się zmian. Nie zostało to jednak jednoznacznie potwierdzone. Należy również pamiętać, że regularne przyjmowanie aspiryny niesie za sobą pewne niebezpieczeństwa.
Naturalne metody wspierające walkę z polipami jelita grubego
Co może nam pomóc poradzić sobie z powstającymi polipami okrężnicy, oraz w zapobieganiu im?
- Dieta przeciwzapalna
Przed wykonaniem badań przesiewowych w celu wykrycia polipów (w tym kolonoskopii), zaleca się spożywanie diety o niskiej zawartości błonnika, przez 4-5 dni. Ma to zmniejszyć prawdopodobieństwo, że pozostanie on w ścianie jelita grubego i zablokuje lekarzom widok.
Po zdiagnozowaniu polipa, należy stawiać na dietę zawierającą dużo przeciwutleniaczy, błonnika i niezbędnych składników odżywczych, pomagających chronić jelito grube. W konsekwencji, dieta ta może okazać się przydatnym narzędziem wspierającym walkę z rakiem.
Zadbajmy o to, by w naszym menu nie zabrakło: warzyw kapustnych (jak brokuły i kalafior), warzyw zielonolistnych (jak jarmuż i szpinak), jagód, owoców cytrusowych, grzybów, marchewki, buraków, pomidorów i papryki.
Włączmy również do diety świeże zioła i przyprawy, takie jak: kurkuma, imbir, bazylia, pietruszka i oregano. Poza tym także: napary ziołowe, świeże zielone soki, zielona herbata, matcha, kakao w proszku, oliwa z oliwek, olej kokosowy, orzechy, nasiona, surowy czosnek, oraz dziki łosoś, makrela, śledź i sardynki.
Zaleca się zredukowanie spożywania cukru, rafinowanych ziaren, żywności z dużą ilością konserwantów oraz alkoholu. W przypadku kobiet zaleca się ograniczenie do jednego drinka dziennie, w przypadku mężczyzn do dwóch.
Należy również zwiększyć spożycie błonnika. Przetworzone ziarna lepiej zamienić na pełne – komosę ryżową, ryż brązowy, kaszę gryczaną i płatki owsiane. Bogate w błonnik są również: awokado, jagody, jabłka, gruszki, wiórki kokosowe, figi, daktyle, karczochy, kabaczki, brukselka, bataty, fasola i inne rośliny strączkowe, nasiona lnu oraz chia.
Poza tym, zadbajmy o podaż wapnia (z pokarmów). Jak sugerują badania może to pomóc w zapobieganiu nawrotom gruczolaków okrężnicy. Do pokarmów bogatych w wapń należą: jogurty, kefiry, surowe mleko, fermentowane sery, jarmuż, sardynki, brokuły, okra, fasola oraz migdały.
Wśród zaleceń znajduje się również redukowanie spożywania mięsa i zmiana w kierunku diety roślinnej. Niektóre badania wykazały, że ludzie którzy jedzą dużo mięsa (szczególnie przetworzonego i czerwonego) mają wyższe wskaźniki raka okrężnicy.
- Dbanie o odpowiedni poziom witaminy D
Badania wykazały, że witamina D może wykazywać działanie ochronne przed rakiem jelita grubego, a także wspiera funkcje immunologiczne. Na przykład badanie z 2014 roku, opublikowane w World Journal of Gastrointestinal Oncology wykazuje, że istnieją badania potwierdzające, że zwiększenie poziomu witaminy D3 zmniejsza częstość występowania raka okrężnicy i zmniejsza nawroty polipów, a utrzymywanie optymalnego poziomu D3 związane jest z ogólną większą przeżywalnością pacjentów z rakiem okrężnicy.
W przypadku historii polipów okrężnicy i zwiększonego ryzyka, lekarze zalecają zwykle przyjmowanie ok. 1000 mg wapnia dziennie (w zależności od wieku), by pomóc zapobiegać nowotworom.
Należy jednak uważać, jako że ostatnie badania sugerują, że suplementowanie wapnia i witaminy D mogą zwiększać ryzyko polipów okrężnicy. Badania nad wpływem tych suplementów na profilaktykę polipów dały niejednoznaczne wyniki ogólne. Niedawne randomizowane badanie kliniczne, przetestowało stosowanie ich w ciągu 10 lat, w celu zapobieganiu polipom jelita grubego. Wyniki wykazały, że 6-10 lat po rozpoczęciu suplementacji, u uczestników częściej występowały polipy ząbkowane, jeśli przyjmowali wapń samodzielnie lub wraz z witaminą D. Nie znaleziono jednak takich korelacji w przypadku stosowania witaminy D samodzielnie. Biorąc pod uwagę te badania sugeruje się, by osoby które mają lub kiedykolwiek miały przedrakowe polipy ząbkowe (szczególnie kobiety i osoby palące), powinny unikać tych suplementów.
Już 15-20 minut dziennie, podczas których wystawiamy skórę na słońce, stymuluje wytwarzanie się witaminy D. W sezonie jesienno-zimowym, z powyższych względów, suplementowanie należy skonsultować z lekarzem.
- Aktywność fizyczna i optymalna waga
Aktywność fizyczna i regularne ćwiczenia pomagają utrzymać odpowiednią masę ciała, a także działają przeciwzapalnie.
Ćwiczenia mogą nawet chronić przed polipami jelita grubego i rakiem jelita grubego, dzięki: redukcji stanu zapalnego, poprawie krążenia, wspomaganiu układu odpornościowego, poprawie funkcji przewodu pokarmowego, zmniejszeniu stresu i zapobieganiu cukrzycy oraz otyłości. Niektóre badania wykazały nawet, że regularne ćwiczenia mogą zmniejszać ryzyko zachorowania na raka jelita grubego o 40-50% (!).
Siedzący tryb życia, nadwaga i otyłość są powiązane z wyższym ryzykiem zachorowania na raka okrężnicy i odbytnicy. Należy więc znaleźć odpowiednią aktywność dla siebie, która pomoże zawalczyć o dobre zdrowie.
- Zmniejszenie przewlekłego zapalenia
Zapalenie jelit może prowadzić do nieswoistego zapalenia jelit (IBD), zwiększyć ryzyko wystąpienia polipów i zmian, które z czasem mogą stać się nowotworowymi.
By zmniejszyć stan zapalny i poprawić stan układu trawiennego warto rozważyć:
- odpowiednią dietę – może być tu konieczna praca ze specjalistą (dietetykiem), by pomóc złagodzić IBD za pomocą diety,
- odpowiednie zarządzanie stresem i wystarczająca ilość odpoczynku i snu (7-9 godzin na dobę dla większości dorosłych),
- rzucenie palenia i nadmiernego spożywania alkoholu,
- stosowanie suplementów takich jak: witamina D, probiotyki i suplementy zawierające kwasy tłuszczowe omega-3 (np. olej lniany),
- dbanie o niepowstawanie deficytów składników odżywczych, takich jak np. wapń,
- wyeliminowanie niektórych produktów, jeśli to konieczne, takich jak: gluten, nabiał, niektóre FODMAP, kofeina i alkohol.
Warto odwiedzić specjalistę, który pomoże ustalić strategię obniżania stanu zapalnego. W niektórych wypadkach może zalecić przyjmowanie kwasu acetylosalicylowego, by zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka okrężnicy. Należy omówić jednak korzyści i zagrożenia wynikające z takiego zalecenia.
Jak zapobiegać polipom okrężnicy?
Zapobieganie polipom okrężnicy nie zawsze jest możliwe. Z pewnością jednak szansę na ich uniknięcie może zwiększyć:
- rzucenie palenia,
- dieta przeciwzapalna, bogata w warzywa, błonnik i pokarmy o wysokiej zawartości przeciwutleniaczy,
- dbanie o odpowiedni poziom wapnia i witaminy D, poprzez spożywanie pokarmów bogatych w wapń i wystawianie się na działanie promieni słonecznych,
- unikanie nadmiernego spożywania alkoholu,
- ograniczanie spożywania przetworzonego oraz czerwonego mięsa,
- dbanie o optymalną wagę, poprzez zbilansowaną dietę i aktywność fizyczną.
W przypadku historii polipów okrężnicy w rodzinie lub raka jelita grubego, bądź choroby genetycznej mogącej je wywołać, należy poddawać się profilaktycznym badaniom specjalistycznym (np. kolonoskopii).
Źródło:
https://draxe.com/colon-polyps/
Opracowała Ewa Wysocka
