16 sierpnia, 2018

Czym jest adrenalina i jak dbać o jej odpowiedni poziom?

Adrenalina (epinefryna) jest hormonem wydzielanym przez nadnercza. Odpowiada za reakcje organizmu na stres i zagrożenie. Odpowiedni poziom tego hormonu w organizmie jest bardzo ważny. Jego nadmiar pomoże zwiększać ryzyko depresji, przyrostu masy ciała, chorób serca i odczuwania przewlekłego lęku.

Jak działa adrenalina?

Epinefryna wytwarzana jest przez rdzeń nadnerczy. Kiedy jesteśmy pod wpływem stresu, nasze podwzgórze wysyła sygnał alarmowy, który nakazuje układowi nerwowemu aktywować nadnercza i uwolnić adrenalinę do krwi. W obliczu stresu pomaga naszemu ciału na wiele sposobów:

  • Sprawia, że serce szybciej pompuje krew i pomaga rozszerzyć drogi oddechowe, dzięki czemu możemy doprowadzić do mięśni więcej tlenu.
  • Powoduje kurczenie się naczyń krwionośnych, dzięki czemu więcej krwi dociera do serca, płuc i innych kluczowych obszarów.
  • Dzięki adrenalinie źrenice powiększają się, co poprawia widzenie i postrzeganie.
  • Wzmacnia czujność, siłę i wydajność oraz zmniejsza odczuwanie bólu.
  • Pomaga rozkładać glukozę, by przekształcona w cukier mogła zasilić mózg i ciało.

Zwiększa się produkcja potu oraz ciśnienie krwi. Doświadczać możemy kołatania serca, tachykardii i lęku. Ciało odczuwa skutki gwałtownego pobudzenia energetycznego nawet do godziny po wycofaniu stresora. W sytuacjach ekstremalnych zmiany te mogą zdecydowanie poprawić nasze funkcjonowanie. Jednak nasze ciało może produkować adrenalinę, kiedy stresujemy się ale nie znajdujemy się w sytuacji wymagającej walki lub ucieczki. Gdy nie ma realnego niebezpieczeństwa, wysoki poziom epinefryny może prowadzić do: zawrotów głowy, uczucia pustki w głowie, zaburzeń widzenia, drażliwości, niepokoju, nerwowości, pobudzenia, problemów z zasypianiem, a nawet uszkodzenia serca.

Adrenalina jako lek – do czego służy?

Adrenalina została wyizolowana po raz pierwszy w 1901 roku, proces jej sztucznego wytwarzania opracowano zaś 3 lata później.

Znajduje zastosowanie w następujących przypadkach:

  • Zagrażających życiu reakcjach alergicznych, czyli wstrząsach anafilaktycznych – ukąszeniach owadów lub użądleniach, alergiach na pokarmy, lateks, leki itd. Adrenalina wstrzykiwana jest w takiej sytuacji w zewnętrzną część uda. Zwęża naczynia krwionośne, zmniejszając tym samym obrzęk i zwiększając ciśnienie krwi. Pomaga sercu pracować i uniknąć zawału. Rozluźnia drogi oddechowe, ułatwiając oddychanie. Hamuje również reakcję alergiczną na alergen.
  • Atakach astmy. Dzięki temu, że adrenalina rozszerza drogi oddechowe, można aplikować ją drogą wziewną, by pomóc złagodzić problemy z oddychaniem lub zapobiec poważnym trudnościom.
  • Zawałach. Zastrzyk z adrenaliny może pomóc przywrócić pracę serca, w razie jego zatrzymania.
  • Poważnych infekcjach. W przypadku wstrząsu septycznego, dożylne podanie adrenaliny może pomóc organizmowi w ustabilizowaniu się. W przypadku ciężkich infekcji dróg oddechowych pozostaje również droga wziewna.
  • Znieczuleniach. Małe dawki adrenaliny mogą spowolnić wchłanianie znieczulenia i przedłużyć jego działanie.

Obniżony i podwyższony poziom adrenaliny

Niski poziom adrenaliny zdarza się bardzo rzadko, nawet w przypadku utraty nadnercza w wyniku choroby czy operacji. To dlatego, że organizm wytwarza również podobną w działaniu noradrenalinę. Niedobór adrenaliny może być spowodowany rzadkimi, genetycznie uwarunkowanymi niedoborami enzymów. Istnieją również przypadki niewydolności nadnerczy, która skutkuje niskim poziomem hormonów przez nie produkowanych.

W sytuacjach silnego stresu epinefryna wydzielana jest w dużych dawkach. Nagły wzrost jest normalnym zjawiskiem, które ustępuje po zaniku stresu. W większości wypadków to jedyne sytuacje, kiedy potrzebujemy tego hormonu.

Jednak niektóre osoby mają wysoki poziom adrenaliny, nawet gdy nie ma żadnego zagrożenia. Jej wytwarzanie podczas stresujących wydarzeń, które nie wymagają podejmowania działań jest powszechne, jednak prawdziwa i stała nadprodukcja zdarza się rzadko.

Wysoki poziom hormonu może być spowodowany przez:

  • Stres w życiu codziennym. Nawet bez konieczności walki, nasze ciało jest często w stanie stresu z powodu pracy, pośpiechu czy nagłych, silnych bodźców zewnętrznych (np. hałasu). Przewlekły stres prowadzi do podwyższonego poziomu hormonów stresu. Dotyczy to zarówno adrenaliny, jak i kortyzolu. Powoduje to podwyższenie poziomu cukru we krwi, hamuje procesy odpornościowe, trawienne, rozrodcze i wzrostowe. Stały wysoki poziom tych hormonów może powodować poważne konsekwencje zdrowotne.
  • Otyłość i nieleczony obturacyjny bezdech senny. Kiedy ciało zmaga się z problemami oddechowymi w nocy, adrenalina daje sercu i płucom zastrzyk energii, mózgowi zaś tymczasowy wzrost czujności. Z czasem może prowadzić to do nadciśnienia.
  • Guz lub nowotwór nadnerczy. Nowotwór zwany guzem chromochłonnym formuje się nad gruczołami nadnerczy, gruczolak zaś wzdłuż nerwów w klatce piersiowej i brzuchu. Guzy te mogą być obciążeniem rodzinnym i powodować okresowe objawy skoków adrenalinowych. Czasami są one bardzo łagodne i mogą pozostać niezauważone.

Naturalne sposoby na obniżenie poziomu adrenaliny

Według Mayo Clinic kluczowe w strategii ograniczania poziomu adrenaliny w organizmie, jest nauczenie się jak reagować na stres w zdrowy sposób. Poniższe wskazówki znajdą również zastosowanie w praktyce obniżania poziomu innych hormonów stresu (np. kortyzolu), również produkowanych przez nadnercza.

  • Nauka skutecznych technik relaksacyjnych

Skuteczne radzenie sobie ze stresem może pomóc organizmowi w regulacji produkcji hormonów stresu. Z czasem nauczymy się redukować stres odczuwany wobec typowych stresorów. Choć większość badań dotyczy wpływu tych metod na poziom kortyzolu, prawdopodobne jest że zadziałają one podobnie na adrenalinę i noradrenalinę, zwłaszcza gdy stosowane są po epizodzie mocnego stresu. Niektóre ze sposobów to:

Integracyjny trening ciała i umysłu (IBMT). Codzienne praktykowanie przez co najmniej 2 tygodnie może obniżyć ogólny poziom hormonów stresu. Wykonywać można również 20-minutowe sesje, po doświadczeniu silnego stresu, by obniżyć np. stężenie kortyzolu. IBMT jest formą medytacji, w której nacisk kładzie się na to, by zamiast skupiać się na kontrolowaniu swoich myśli, koncentrować się na byciu spokojnym i czujnym.

Wizualizacja. W tej technice skupiamy się na mentalnych obrazach, które pozwolą nam poczuć się spokojnymi i wyciszonymi. Przydaje się znalezienie cichego, spokojnego miejsca, zamknięcie oczu i rozluźnienie odzieży. Przywołajmy obraz miejsca w którym chcielibyśmy się znaleźć (jak plaży, lasu, górskiego szczytu), starajmy się poczuć jak pachnie, jakie dźwięki daje się tam słyszeć czy czego możemy tam dotknąć.

Relaksacja autosugestywna (trening autogenny). Zwracanie uwagi na to jak się czujemy i jak chcemy się czuć, może pomóc skutecznie się zrelaksować. Zacznijmy od myślenia o czymś, co nas uspokaja. Następnie skoncentrujmy uwagę na swoim ciele. Skupmy się na kontrolowaniu oddechu, spowolnieniu bicia serca, rozluźnieniu każdej kończyny (po kolei) itd. Możemy komentować na głos cały proces, wypowiadać słowa które pomogą nam skupić się na rozładowaniu napięcia mięśniowego.

Progresywne rozluźnianie mięśni. Zaobserwowano, że nawet skrócone formy tej techniki znacznie obniżają poziom hormonów stresu u studentów. Technika polega na głębokim oddychaniu podczas napinania każdej grupy mięśni, mocno, do 10 sekund. Po tym czasie następuje 20-sekundowa przerwa i czas na kolejną grupę mięśni.

Słuchanie muzyki po to, by się zrelaksować. Badania przeprowadzone na uniwersytetach wykazały, że słuchanie uspokajającej muzyki z zamiarem odprężenia skutecznie zmniejsza stres, a nawet redukuje poziom hormonów stresu.

  • Relaksujące hobby

Regularne oddawanie się swojej pasji może pomóc zmniejszyć ryzyko wystąpienia poważnych epizodów sercowo-naczyniowych. Ludzie nie mający hobby są bardziej narażeni na depresję. Ponadto pozwala ono lepiej poradzić sobie z trudnymi wydarzeniami życiowymi, zapewnia poczucie satysfakcji i produktywności. Wśród uspokajających zajęć które poprawiają nastrój, powodują wyzwalanie się endorfin i zmniejszają stres wymienia się: rysowanie i malowanie, pisanie opowiadania lub prowadzenie dziennika, pisanie odręcznych listów do bliskich, tworzenie albumów i pamiątek, rzemiosło artystyczne, hobby na świeżym powietrzu (spacery, obserwowanie ptaków, jazda na rowerze, ogrodnictwo, kajakarstwo), jogę i medytację, gotowanie lub pieczenie, naukę nowych umiejętności.

  • Wolontariat

Bycie wolontariuszem ma oczywiste korzyści dla każdej organizacji, której zdecydujemy się pomóc. Może także pomóc nam uwolnić się od stresu. Ponadto pomaga obniżyć ciśnienie krwi, wzmacnia zaangażowanie społeczne i aktywizuje nas na tym polu. Korelacja między wolontariatem a tymi korzyściami, najsilniejsza jest u osób starszych. Uważa się, że najwięcej benefitów (nie tylko nam) daje przynajmniej 200 godzin pracy na rzecz innych rocznie.

  • Spędzanie czasu z przyjaciółmi – również tymi nowymi

Wsparcie społeczne jest bardzo ważne. Posiadanie przyjaciół i oparcia w członkach rodziny może pomóc poradzić sobie ze stresującymi wydarzeniami. American Psychological Association rekomenduje by rozwijać swoją sieć wsparcia i wykorzystywać ją do walki ze stresem:

Bądźmy otwarci na poznawanie nowych ludzi i na naszych przyjaciół. Prawdopodobnie będziemy potrzebować więcej niż jednej osoby, by jak najlepiej poradzić sobie z wieloma stresorami w życiu. Znajomi z pracy najlepiej zrozumieją stresy związane z pracą, zaprzyjaźnieni rodzice, te związane z rodzicielstwem. Pielęgnujmy kontakt z osobami wiarygodnymi, godnymi zaufania i dopingującymi.

Spotykajmy się z ludźmi, kiedy jesteśmy zestresowani. Badania przeprowadzone na zdrowych mężczyznach poddanych testowi stresu wykazały, że u tych którym towarzyszył najlepszy przyjaciel, poziom hormonów stresu był niższy, poczucie spokoju wyższe, a lęk mniejszy, niż u tych którzy nie mieli żadnego wsparcia społecznego. Inne badania wykazały, że słowne wsparcie przyjaciela podczas stresującej sytuacji może: obniżyć ciśnienie krwi, uspokoić tętno, zmniejszyć ilość uwalnianych hormonów stresu, złagodzić ból, a także wpłynąć na nasze postrzeganie trudności zadania, napięcia z nim związanego i zaangażowania.

Starajmy się być przyjacielem dla innych. Spotykajmy się z innymi, zanim sami będziemy potrzebować pomocy. Angażujmy się i aktywnie rozwijajmy swoje relacje. Znajdźmy czas na to, by się spotkać lub choćby przywitać. Zapewnienie innym wsparcia gdy tego potrzebują utrwala relację.

Sięgajmy do osób, które wiedzą z czym się borykamy. Jeśli nie mamy kogoś, komu może się zwierzyć lub jeśli mierzymy się z czymś specyficznym, warto znaleźć dedykowaną grupę wsparcia. Grupy spotykające się by wesprzeć się w poradzeniu sobie z rozwodem, żałobą czy innymi życiowymi stresorami mogą dać nam nowe, wartościowe przyjaźnie i poszerzyć naszą sieć wsparcia.

  • Śmiech

Wszyscy słyszeliśmy, że śmiech jest najlepszym lekarstwem. Pod pewnymi względami to prawda. To darmowy i bezpośredni sposób na podniesienie nastroju i obniżenie poziomu hormonów stresu. Może również: poprawiać pożytkowanie tlenu, rozluźniać mięśnie, łagodzić ból, równoważyć ciśnienie krwi i poprawić sprawność umysłową. Terapie śmiechowe coraz częściej stają się elementem programów terapeutycznych, dla pacjentów chorujących na raka.

Terapia śmiechem Qigong. Regularne roześmiane sesje Qigong skutecznie zmniejszały stres i poziom kortyzolu, wśród młodych ludzi którzy brali udział w 8-tygodniowym programie.

Inne formy terapii śmiechem. Śmiech obniża poziom hormonów stresu we krwi. Badania sugerują, że terapia śmiechem może pomóc poprawić nastrój, zmniejszyć dyskomfort i przywrócić odpowiedni poziom endorfin. Terapia taka może obejmować praktykę śmiechu (fizycznego) i naukę odpowiedniej postawy ciała, a także programy humorystyczne. Wiele filmów z terapii śmiechem znaleźć można w Internecie.

  • Dbanie o ciało

Ogólne zmiany dotyczące trybu życia mogą z  pewnością przynieść dobre efekty, jeśli chodzi o wpływ na poziom adrenaliny. Badanie poziomu hormonów stresu (w tym adrenaliny, noradrenaliny i kortyzolu) w moczu wykazało, że u osób o lepszych nawykach zdrowotnych ich poziom był niższy. Nawyki te obejmowały: dietę, aktywność fizyczną, niepalenie tytoniu, utrzymywanie relacji w sieci wsparcia i wystarczającą ilość snu.

Warto zadbać o:

Zbilansowaną dietę. Jeśli cierpimy na podwyższone ciśnienie, warto rozważyć dietę która pomoże walczyć z tym problemem. Choć nie ma konkretnej listy produktów które obniżają poziom adrenaliny, diety redukujące stres zawierają zwykle niewiele rafinowanych cukrów, skrobi i tłuszczów nasyconych, bogate są natomiast w: warzywa, wielonienasycone kwasy tłuszczowe, orzechy, nasiona, pełne ziarna i chude białko.

Odpowiednią ilość snu. Śpijmy 7-8 godzin każdej nocy.

Redukujmy czas spędzany na siedząco. Starajmy się co godzinę wstać na kilka minut, na krótki spacer lub rozciąganie. Wykonujmy również w ciągu dnia niewielkie aktywności fizyczne.

Ćwiczmy. Starajmy się znaleźć czas na ćwiczenia aerobowe, najlepiej 4-5 razy w tygodniu. Już 5-10 minut może wpłynąć pozytywnie na poprawę nastroju, zmniejszyć lęk i przynieść ulgę na kilka godzin.

Nie palmy. Palenie wiąże się ze zwiększonym poziomem kortyzolu, rzucenie zaś z jego nagłym i trwałym obniżeniem.

Unikajmy używek, nadmiernego spożywania alkoholu i leków.

  • Adaptacja stylu życia

Kiedy w naszym życiu występuje dużo stresorów, warto rozważyć zmiany na większą skalę, które pomogą zmniejszyć poziom stresu.

Stresująca praca. Jeśli źródłem stresu jest praca, warto rozważyć dokonanie modyfikacji w jej obrębie. Jeśli inna praca nie wchodzi w grę, pomyślmy o nowych schematach w starej sytuacji. Na przykład nie sprawdzamy mailowej skrzynki służbowej przed 7:00 i po 17:00. Ewentualne spory i różnice zdań miedzy współpracownikami, starajmy się w możliwe neutralny sposób omówić i dojść w związku z nimi do porozumienia. Prośmy o pomoc, jeśli obciążenie obowiązkami jest zbyt duże lub nieuzasadnione.

Trudne związki. Relacje przepełnione napięciem, nieszczęśliwe, o niepewnej przyszłości i te w których brak jest szacunku mogą być źródłem potężnego stresu. Nie bójmy się sięgnąć po specjalistyczną pomoc w sytuacji, w której nasza rzeczywistość staje się przytłaczająca. W przypadku przemocy, nie zwlekajmy z udaniem się po pomoc. Na to nigdy nie jest za wcześnie.

Problemy finansowe. Kłopoty z pieniędzmi mogą stać się stałym stresogennym czynnikiem. W przypadku długów warto spróbować skorzystać z podstawowych narzędzi zarządzania finansami: opracowania budżetu, oceny nawyków, ustalenia hierarchii spłat, negocjacji warunków spłat. Warto rozglądnąć się również za programami wsparcia finansowego.

Opieka nad starzejącymi się rodzicami lub krewnymi. Choć może to zacieśnić nasze relacje i pozwolić nam nauczyć się dużo o sobie, opieka nad starzejącymi się bliskimi może też odcisnąć swoje piętno. Warto by zdawać sobie sprawę z istnienia normalnych (choć przytłaczających) reakcji związanych z wypaleniem, np.: zmiana apetytu, częste chorowanie, bezsenność, depresja, pragnienie zranienia siebie lub bliskiej osoby. Odczuwanie mieszanych lub negatywnych emocji związanych z opieką jest zupełnie normalne. Należy ustalić sobie realistyczne cele. Nie możemy być w pełni gotowości i na najwyższych obrotach przez cały czas. Pamiętajmy o czasie dla siebie. Nie ma w tym nic samolubnego, bycie odprężonym i szczęsliwym pomaga nam być lepszymi opiekunami. Prośmy o pomoc i dzielmy się obowiązkami z rodziną lub przyjaciółmi. Rozmawiajmy o tym, co przeżywamy. Już samo mówienie o sprawach które nas stresują, może pomóc.

W przypadku kiedy nie możemy samodzielnie lub z pomocą bliskich zarządzać swoim stresem, warto zwrócić się o pomoc do profesjonalisty. Wszystko ma służyć naszemu zdrowiu, dobremu samopoczuciu i satysfakcjonującemu życiu.

  • Aromaterapia

W badaniach klinicznych wykazano, że aromaterapia obniża poziom adrenaliny i noradrenaliny, nawet podczas porodu. Już pojedyncza sesja masażu z zastosowaniem aromaterapii może spowodować znaczące zwolnienie akcji serca, fal mózgowych i wydzielania kortyzolu. Uspokajające olejki eteryczne, takie jak: lawenda, bergamotka czy olejek pomarańczowy mogą pomóc złagodzić stres i zmniejszyć wytwarzanie hormonów stresu. Nawet przy krótkotrwałych sesjach.

  • Ziołowe środki

Niektóre badania wskazują na pozytywny wpływ ziół na regulowanie nastroju i łagodzenie stresu. Zamiar ich stosowania należy jednak zawsze skonsultować z lekarzem, ponieważ mogą one wchodzić w interakcje z lekami, ze sobą oraz wzmagać objawy schorzeń z którymi się zmagamy. Obniżać poziom adrenaliny mogą pomóc adaptogenne zioła i suplementy m.in.: żeń-szeń panax, korzeń lukrecji, korzeń traganka, różeniec górski czy bazylia święta.  Pomóc może również herbata. Zawarte w jej liściach polifenole skutecznie zmniejszały odpowiedź na stres, w laboratoryjnych badaniach na myszach.

Efekty uboczne i środki ostrożności

Nadmiar adrenaliny może powodować problemy zdrowotne. Jeśli czujemy że doświadczamy skoków adrenalinowych, nawet bez stresujących wydarzeń, bądź kiedy mamy problemy z panowaniem nad stresem, warto porozmawiać o tym z lekarzem.

Objawy skoków adrenalinowych mogą przypominać symptomy poważnych stanów, jak np. zawału serca. Jeśli podejrzewamy że to czego doświadczamy nie jest związane z nadmiernym poziomem epinefryny, pilnie sięgnijmy po pomoc medyczną.

Nieprawidłowe dawkowanie adrenaliny (jak np. podawaniem dzieciom dawek przeznaczonych dla dorosłych) lub niewłaściwe podanie (np. wstrzyknięcie do żyły zamiast do mięśnia) może spowodować śmierć. Stosować ją należy wyłącznie zgodnie z zaleceniami oraz po odpowiednim przeszkoleniu.

Nawet w przypadku prawidłowego zastosowania medycznego, mogą wystąpić skutki uboczne: niepokój, zawroty głowy, suchość w ustach, nadmierne pocenie się, bóle głowy, nudności i osłabienie.

Ponieważ objawy nadmiaru epiferyny mogą być mylone z innymi stanami, zanim sięgniemy po naturalne metody jej obniżania warto skonsultować się ze specjalistą, by ocenić czy problem dotyczy w istocie wysokiego poziomu hormonu.

Źródło:

https://draxe.com/epinephrine/

Opracowała Ewa Wysocka

Zapisz się do newslettera

    Zapisz się do newslettera

      One Comment

      1. Andżelika 24 lipca 2022 at 10:30- Odpowiedz

        Już dawno nie czytałam tak wyczerpującego artykułu na jakiś temat. Ogromnie dziękuję za potęgę wiedzy i że mogłam to przeczytać. Pozdrawiam serdecznie autorkę i dziękuję raz jeszcze💚

      Wyślij komentarz

      This site is protected by reCAPTCHA and the Google Privacy Policy and Terms of Service apply.

      The reCAPTCHA verification period has expired. Please reload the page.